Гшһңр Ц£ңсиі о л ж й з й л й р ы н 0й іы иийлі

дүниені  тола  халыққа  лаиғамбарлық  жүргізіп  сексенге  тілін 
[иманға]  кісі  зорыға  жетті.  Онда  да  бір  саны  бір  кемпірмен 
то лд ы.
Өмір  бойы  таяқ  жегеннен  басқа  басын  жазып  үйілген 
тастың  астында  түншығып  жата  бергеннен  басқа  дәнеме 
тапқан  жоқ.  Ақыр  ғүмырында  Қабыз  әл-аруах  атлық  отағасы 
сүраған  екен:  «Өзін  [өзімен]  жасты  пайғамбардың  дүниенің 
дәуірі  қаншалық  екен?»  -  деп.  Сонда  айтыпты:  «Дүние  деген, 
шіркін, екі есікті үй екен, бірінен  кіріп  кідірместен, бірінен шығып 
барамын барлық............... мұғлақ» - депті.
Сол  үшін  бұрынғылар  айтқан:  «Тудың,  өлдің.  Өлдің, 
жоғалдың.  Туудан  құтылмаған  өлімнен  құтылмайды.  Оны 
білсең  өлмес  бұрын  өлімге  басыңды 
байлап  отырсың. 
Дүниенің  жабдығынан  еш  біріне  араласпай  күн  бұрын  қашып 
отыр.  Тірі  кісінің  тіршілігі  немен  болады.  О  пікірден  қал.  Өлген 
кісінің  тіршілігі 
немен  болады.  О  пікірден  қал.  елген  кісінің 
қалжайы  қалайша  болады.  Не  күйде,  не  түрде  болады.  Неше 
күндіз пікір зікірің сол болсын».
Мінажат
Жәбәл  әби  Құбайс,  Жәбәл  Хира,  Жәбәл  Сәур,  Жәбәл 
Битаха, Жәбәл Ғарафат (Арафат).
(Түсінік: Жәбәл араб сөзі. Тау деген ұғымда.)
Әннә  Хазіретіміздің  алдына  иіліп  келіп:  «Бізді  жалғандағы
қорлықтан  ақыретте дозақ отыны  болудан  құтқарып  ал.  Алтын
болайық  сен 
қабыл 
керсең 
Құдай 
қабылдайды. 
Орны
орнымызда тұрамыз.  Сен  апамын десең қолыңа  келеміз.  Басқа
апамын  десе  үстіне  құлап  әлтіреміз.  Хазірет  Жабрайыл:  «Сен
ерік  қылсаң  осы  таулардың  айтқаны  рас  дегенде».  Ән 
Хазіретіміздің берген жауабы:
1
1
 
Ц
 
>
>
 
'
й
'
«иә Жәбрайыл иннә әд-дүниа дәр мән лә дәрә ләһү».
Иаһудилер  уә  Мәннә  Мүшриклары  он  мың  әскермен
Мәдина 
Мүнәууараға 
келіп, 
соғысуға 
ыңғайланды.
[Мұсылманлар]  Сәлман  Фарсының  дәләламымен  [дәлелімен]
ор  қазуға  жұмылып,  елу  күн  жабылып  ор  қазды.  Дұшманлар
келіп  29  күн  қамап жатып  алды.  Мұсылманларға зор  мәшаққат, 
мехнат,  қайғылы зор күн туды.
36

Қақтышылық  [қатшылық]  -   бір.  Дұшман  көплігі  -   екі.  Өлім 
қорқынышы  -   үш.  Ашлық  -   төрт.  Суық  күн  кез  келді  -   бес. 
Пайғамбарымыз 
Мұхаммед  Мұстафа  ғалайһис  саламу  уәс-
салам айқайлап  айтты:  « ®'йе<3 
0?
-  мән  мәһтини  би-әқбари  әл-ғаду  уә  фә-һуә  рафиқи  фил- 
жәннәти» - деді.  Мен барайын деп  бірде-бірі  айта  алмады.  Төрт 
сахабаның  атын  атап  шақырды.  Олардың  берген  жауабы: 
«Қарнымыздан  ас  кетті.  Суық  діңкемізге  жетті,  қозғалуға
тұрмыз»
Хұзайфата
бармақ  болды.  «Әйтеуір  бір  өлетіғүн 
болсам  жауға  барып 
өлейін» — деді.
Барды 
аман 
қайтып 
келді. 
Суықтан 
безер  болып 
Мұхаммед  күн  жайлатты.  Мынау  бізді  қырар,  қиратар деп  үркіп
қашып кеткен екен.
Ән  Хазіретіміз  денесіне,  қарнына  тас  байлаған  күндері
[міне] сол күндер екен.
Дін  тағылымы
Құдай  сөзі  -   Құран.  Екінші  параның  әууәліне  жақын 
Қала  тағала  (Аплаһ  айтгы,  бұйырды):
Ш І  Н | П |  Уи-Ш йі* 
1 3  
уәлә нәблу
жуғи
әл-әнфус
«Айтты  Н
пенделерім.  Бұлар  болмас,  қане  нәрсемен.  Сыйынатұғын
нәрселеріміздің бірі-қорқыныш, бірі-аштық.
Бірі  -   малға  кемдік  біреумен.  Бірі  -   басына  кемдік
біреумен.  Бірі-жемісіне кемдік біреумен. Жемістен мұрат -  бала. 
Бала  адамның  көңіл  жемісі.  Ата-ана  — ағаш.  Бала  сол  ағаштан 
өрбіп,  өңген,  өсіп  шыққан  жеміс.  Бір  адамның  баласы  өлсе,  ол 
баланың  өзі  сағир  уә  сағираһ.  Балалық  қалыптан  озып 
шықпаған  жас  бала  болса, 
Құдай  Тәбарак  уә  Тағала
жүрегінің
жұлып алдыңдар

Жаратылыс туралы
Барша 
жаратылған 
мәужудат 
осы 
екі 
жапырақтан 
тууменен  өсіп  өнді.  Онан  туғаннан  қанша  жанды,  жансыз 
нәрселер 
туды. 
Бір 
Құдайдан 
басқаның 
бәрі 
тумақта 
туғызмақта.  Өзі  тумай  және  өзінен  екінші  бір  нәрсені  тудырмай 
болып тұрған нәрсе жоқ.
Қарасақ  қалам  кәф  болды.  Дауыс  нун  болды.  Бұл  екеуінің 
себебімен жазылып  шыққан  сөзлер  қағазбен  сияның  қаралығы 
қан болса, оған жан есебінде болды.
Құдай  Тағаланың  құдіреті  жоқтан  бар  қылып  өліні  тіргізсе 
(тірілтсе).  Жоқтан  бар  қылып  сөз  жасап  шығарғанлар.  һәм  өлі 
өліні тіргізген есепті болды. 
«"
д
г-.З, ••  :  •
Сөз деген  кеңіл  қазынасында  жауһар,  ауыз  садаф,  гауһар 
болды.  Тіл  -   болат  болды.  Қанша  інжу-маржанды  жұрт  көзіне 
түсетұғын қылып жасап шығарды.
Аллаһ Тәбәрак уә Тағала екі жапырақ жаратты.  Бірін -  кәф 
сыртында.  Бірін  -   нун  сыртында.  Үшбу  екі  жапырақ[ты]  бірін- 
біріне орнапастырып еді  кәф уә нун болды.  Әй  шебер Құдірет — 
ай!
Нунға бір өзін санабақ қаламмен тартып  қоссаң күн деген сөз 
болады.  Не болса сонымен болады.  Кетпен,  шот кәф емес пе? 
Не нәрсе болса, жұмсалатұғын алет (құрап, сайман).  Кәф да 
оның жұмсалған жері нун.  Құдай әміріне қарсылық бар ма? 
Дегенде не айтады
Дастан
Иә зинарны[ды]  бағаласа,
Иә ол күлі  көтерсе,
Харамны|ды] халал білсе,
Аллаһ дескіц би-дауам.
Пайғамбар былай дейді,
Кәпір дүр аналар дейді.
Тамуғлық олар дейді.
Аллаһ дескіл би-дауам.
ян
Иә бір ғалимні[ді] сөксе,
38

Иә ұстазын қорласа,
Иә мумин ағзын сөксе.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Иә исилебе кісі иә масжидке,
Нәрсе салса,
Иә Құранны[ды] талтаса.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Бұ істерні қоймаған.
Тәуба ражуғ қылмаған.
Кәпір, малғұндар жаман.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Қатынлары харам дүр.
Бауызлағаны мүрдар дүр.
Ғамалдары даиғ дүр.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Имансызды дос түтма[па].
Оған сен жақсылық етме[пе].
Ондан жақсылық күтме[пе].
Аллаһ дескіл би-дауам.
Иманды жақсы білмеген,
Хақ бұйрығын тұтпаған,
Ол дүр рахмет болмаған[кешірілмеген],
Алла дескіл би-дауам.
Иманды білген кісі.
Түзу дүр барша ісі.
Қабыл дүр ізгі ісі,
Аллаһ дескіл би-дауам.
Иман білген кісіге.
Рахмет иағар[жауар] басына. 
Періштелер келер қасына.
Аллаһ дескіл би-дауам.
39

Иманды білгенді дос тұт.
Оған сен жақсылық ет. 
Алланың рахметін күт.
Алл дескіл би-дауам. 
Иман-Алланы бір білмек.
Ислам дінін хақ білмек. 
Пайғамбарны[ды] раст білмек. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Имансызға үйрме[берме]сәлем. 
Қошмағыл жақсы кәләм.
Ол дүр адами шайтан.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Әууәл иманды білің.
Бес уақыт намаз қылың. 
Рамазанда ораза тутың.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Малың болса зекет берің.
Күшің жетсе қажы қылың. 
Бүларды парыз білің.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Намазсыз, дінсіз өтер.
Ау, ол қабірде не етер? 
Жәһәннәм түбіне кетер.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Ерте намазын қойған,
Біл, безер ондан иман.
Не болғай әндан иман.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Үйле [бесін]  намазын қойған. 
Барша пайғамбар безер. 
Қиямет күн болар хор.
Аллаһ дескіл би-дауам.
40

Екінді намазын қоиған,
Біл, безер ондан Құран.
Жолдасы болар шайтан.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Бір кемісе ақшам [намаз] қойар. 
Барша періште безер.
Баршасы лағынет дерлер.
Аплаһ дескіл би-дауам. 
Иашиғ[құтпан] намазын қойған. 
Болар Тәңірге дұшпан.
Болар лағынет жаман.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Намазсыздың түк қанын.
Иттерге берің әмісін.
Көрмегіл оның жүзін.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Намазсыз сырқау болса.
Хәлі өлімге жетсе.
Хәлін сұрай сен барма.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Намазсызды сөкмегіл.
Өлер болса жумағыл.
Әңгә[оған] кәфін сармағыл[орама].
Аллаһ дескіл би-дауам.
Иттер жесін тәніні.
Үрыс [ұры] алсын малыны. 
Жәһәннәмға жансын.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Намазды кемдір[кемітіп] қойған, 
Адам дегіл [емес], ол шайтан.
Ит, доңыздан ол жаман.
Аллаһ дескіл би-дауам.
41

Әркім болса иманды,
Дос тұтар Тәңірі оны.
Ұжмақта ахри орны.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Намаз оқыған ушар.
Кәусар шарабын ішер.
Ұжмақта қорлар қосар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Дүниені сіз қуарсыз.
Көл малдарды жиярсыз.
Бәрін қойыл кетерсіз.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Дүние қуған мехнатте. 
һәм машаққат зақметте.
Түрлі-түрлі ғазабта.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Бү дүниені сүймеңіз.
Ғалілет ішре[ішінде] қалмаңыз. 
Намазыңызды қоймаңыз.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ф
Өлім хасте келер.
Оғланларның [адамдарның]  жамиғ өлер.
Қардашларың[туыстарың] көр акелер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ажал келе өлерсің сен.
Бү дүниеден кетерсің.
Не қылғанын көрерсің.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Қардашларың жыласар,
Қатындарың еңіресер.
Оғланларың шуласар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
42

Ешбірі жәрдем қылмас. 
Ажалдан алып қалмас. 
Ешкімнен дәрмен болмас. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Не дегілі болса малың.
Дахи түрліге туарың. 
Кетерсің қойып бәрін.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ақыр заман жақын болды. 
Дүниеге фитнә толды.
Көп ғалымдар залым болды. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Көп ғапымдар тамуғ болды. 
Көп мүминдер залым болды. 
Көп сопы шайтан болды. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Жемек дүр химматлары. 
Қатын дүр қыблалары. 
Дарһамдүр һәм дінлері. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Барына қанағат жоқ.
Азына һәм сабыр жоқ. 
Көбіне һәм шүкір жоқ.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ғалымдардың жаманы. 
Шайтан дүр оның жағы. 
Жәһәннәм дүр мекені.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ғалым тура айтпаса.
Өзі ғылымын түтмаса.
Кісі көңілін сақласа.
43

Ғалым дегіл [емес]  шайтан дүр. 
Надандардан жаман дүр.
Біл хайуандан  азғын дүр.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Шайтанның досты ол. 
Аллаһның дұшланы ол.
Тамуғқа жол басшы ол.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Қиямет күн болғанда.
Тамуғқа бастар онда. 
Жолаушылары артында.
Аллаһ дескіл би-дауам. 
Жолдастары айтар иә, ғалим. 
Сен аздырдың иә, залим.
Тура айтпадың, ғалым.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Хақ айтар иә, залимдар. 
Жуықмайды біз ғалымдар.
Демейме біз аңлар.
Аплаһ дескіл би-дауам.
:  I?
Заман ақыр болды.
Қиямет жақын келді.
Шығар Дәжжәл һәм Мәһди 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Иәжуж уа Мәжуж шығар. 
Дүниеге жумла толар.
Барша нәрсені жияр.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Исрафил сүрін үрлер. 
Һайбатындан бір көк татрар. 
Барша жандыдар олер.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Аллаһ дескіл би-дауам.
44

I 
ірік 
к іс і
 
еш қалмас. 
Тебренер нәрсе болмас.
Бәрі өлмей қалмас.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Көктен бұлт шығар.
Шәһәдәт тек ...жығар.
Жер жүзі теңіз толар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Жаратылған ағзалар. 
Топырақ болған сүйеклер. 
Әууәлгі тегі боларлар. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Керегісі суға батсын.
Керегісі отқа жансын. 
Керегісі балық жүтсын.
Алла дескіл би-дауам.
Әуелгіде өлгендер.
Шіріл топырақ болғандар. 
Баршасы тірі боларлар. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Исрафил сүрін үргей.
Жан бірле жер,  көк толғай. 
Барша жан тәнге кіргей. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Адамилар жерден шыққан. 
Қабір үстінде отырғай. 
Жетпіс жыл қайран болғай. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Көк қыбырлағай, тек болғай. 
Жүлдыздар жерге түскей. 
Тағлар ауаға ұшқай.
45
і

Не қадір жылдар көшкей. 
Жеті қат көк жарылғай. 
Періштелер жерге түскей. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Жеті қат жер  астындан. 
Шығар жәһәннам ондан.
Ауа толар түтінден.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Қара тағ тік үшқынлар.
Тамуғ ішіден шешерлар. 
Имансыздарға түсерлер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
..... аждаһа шығар.
Намазсызларны жұтар. 
Тамуғ ішіне қояр.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Иманды жақсы білгендер. 
Бес намазны[ды] қылғандар. 
Ұжмаққа барар олар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Харамнан сақтанғандар. 
Апла бүйрығын түтқандар. 
Ұжмаққа кетер олар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Тамуғ ішіне кіргенлер.
Ұлық, жылан,  шаянлар. 
Ғазаб қыларлар олар.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Тәнінің тысы жанғай.
Ішінен жас ет өскей.
Аллаһ дескіл би-дауам.
46

Жаны әр кез шықмағай.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ұжмақ әһлі қартаймас.
Дахи еш қаста болмас. 
Ұжмаққа кірген өлмес.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Хиллә тонлар киерлер. 
Пырақларға мінерлер.
Хор қызларын құшарлар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Топырақтары зағпыран. 
Таслары інжу-маржан. 
Нығметтері алуан-алуан.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Пиардан болар тағлар [тақтар]. 
Сүттен болар хашмалар. 
Түрлі-түрлі жемістер.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Түрлі-түрлі шараптар, 
Алтын-күміс табақлар. 
Келтірумен санарлар.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Түрлі мәжіліс қыларлар.
Әнуағ симағ ойларлар.
Дәйім ғәшрат қыларлар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Әй,  мүминдер ғафил болмаң. 
Бұ дүниеге алданмаң,
Ахиретте хор болмаң.
Дүниенің пікірін қойғыл.
Ұжмақда орын алғыл.
47

Әй,  мүминдер ғапилсіз. 
Өлімні [ді] еш  аңмазсыз. 
Дүниеден кетерсіз.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Малың дайым санарсың. 
Күнәңді білмессің. 
Ғұмырың ұзын санарсың. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Дүниенің жоқ опасы. 
Рахатының жоқ бәқисы. 
һәм түгеніміз жағасы. 
Алла дескіл би-дауам.
Ажал келер элерсің. 
Ахиретке барарсың.
Әр не қылалсың,  көрерсің. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ләхад ішіне қоярлар. 
Топырақ бірлан көмерлер. 
Қырық адым кетселер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Шыққан жан тәнге кіргей. 
Өзін  қабірде көргей.
Әһ деп жығлағай.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Ғақылны жамиғ қылғай.
Не көрермін деп тұрғай.
Екі періште келгей.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Тәңірің кім дүр дерлер. 
Дінің не дүр деряьр.
Аллаһ дескіл би-дауам.
48

Пайғамбарың кім дерлер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Әркім жауабын бергей. 
Ұжмақта орнын көргей. 
Қабір іші нұр толғай.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Періштелер келерлер. 
Алып алтын табақпар. 
іші толы жемістер.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Кім атасы болар.
Кім анасы болар.
Кім ұғланы болар.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Қош келдің мұнда дерлер. 
Қайғы жоқ сенге дерлер. 
Біздағы бірге дерлер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Оны көріп сенгей.
Жаны рахатта болғай. 
Дүниені ол ұмытқай.
Аплаһ дескіл би-дауам.
Біраз  өлтірсе дерлер. 
Біздағы пірге дерлер. 
Қиямет  кешдерлер.
Аплһ дескіл би-дауам.
Жауабын үйіре алмаған. 
Иманына  жақсы білмеген.
Ізгілікті қимаған.
Аллаһ дескіл би-дауам.
Көзі  бірлан  өзелер.
49
I

Кәпір  малғун сен дерлер. 
Тамуғлық сен, сен  дерлер. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Оны ләхад һәм қысар. 
Қабырғапары  шығар. 
Жыландар  келіп  толар. 
Аллаһ дескіл би-дауам.
Тамуғта  орнын  көргей,
Не  қыласың  білмегей. 
Ішетік  һәм  бақырғай. 
Аллаһ дескін би-дауам.
Бүдүниеге  қонақпы.
Ғамал үшін келіппіз. 
Қияметке  барармыз.
Аллаһ дескін би-дауам.
Ешбір  кісі өлмей  қалмаз[с]. 
Және тірілмей қалмаз[с]. 
Еш бірісі  құтылмаз[с]. 
Аллаһдескіл  би-дауам.
Ғұмырымыз  күн-күн  өтер. 
Азығымыз  күн-күн  бітер. 
Ажал  жағамызды  түтар. 
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
Ғазірейіл жанын алар. 
Уәрислар малын алар. 
Сенге  обалы  қалар.
Аплаһ  дескіл  би-дауам.
........   қылған.
Дүниені қуып  жүргеніңде, 
Қане ғамал  қылғаның. 
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
50

Өлместік  болып  жүрдік. 
Жақсы  ғамал қылмадың. 
Тәубаңды  һәм  қылмадың. 
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
Өткен  ғұмырың  еш  қайтпас. 
Малың  еш  пайда  қылмас. 
Өлгенненсоң  тәуба  болмас. 
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
Ғұмырың өтті  жоқ  қасил. 
Неше  жүрер сен  ғафил. 
Аплаһ  дескіл  би-дауам.
Шариғатты  мүхкам  тұт. 
Күнәлардан  тәуба  ет,
Тура  жолға  тура  кет.
Аллаһ  дескіл  би  дауам.
Шариғатты  мухкәм тұт. 
Күнәлардан тәуба ет.
Түзу жо лға түзу кет.
Аллаһ  дескіл  би  дауам.
Шариғатты тұтпаған,
Күнәдан тәуба етпеген.
Орны тамуғ дүр жаман, 
Аллаһ дескіл  би-дауам.
Әркім  шариғатты  тұтар, 
Күнәдан  тәуба  етер. 
Ұжмаққатура  кетер.
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
Шариғатты  тұтқандар, 
Ұжмаққа  кіреролар.
Мәңгі рахатта болар.
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
51
I

Иләһи пәруәрдігер, 
1
Асан сенге м....лер. 
1
Сен  ...  мискиндер. 
1 
Аллаһдескіл  би-дауам.
Бір  мискин  пенделерін.
Ғаси  уа шәр пенделерні. 
]
Жарылқағып жағны.
Аллаһ  дескіл би-дауам.
Шариғатты  шабыт  қыл.
Тауфиқбирле  жолдасқыл.
Иман  илен бақи қыл. 
{
Аллаһ дескіл  би-дауам.
Мақсудым  сен, сен  бенге[маған]
Матлубым ризаң бенге.
Муштақым  дидарыңа 
Аллаһ  дескіл  би-дауам.
Жақын  бір  мен  руза  [ораза] тұтса  Рамазан  шариф  айда уа 
фитр  садақасын  үйірмес  ол  менің  оразасы  жер  иле  көк 
арасында  муғлиқ  болар  дейді  және  айтты  пайғамбар  ғалейһи 
сәлләм  «мән  әғтә  садақатәһу  әлфитр  кәнә  ләһу  ғәшәрә 
хәмәл».  Яғни барымён  берсе  фитр садақасына  болар  менге он 
түрлі пайда.
Әууәл  азат  болар  тамуғтан.  Екінші,  пәк  болар  барша 
күнәлардан,  анадан  жаңа  тумас  тек.  Үшінші,  қабыл  болар 
түтқан  оразасы  Аллаһ  Тағала  хүзырында.  Төртінші,  уажиб 
болар  әуел  менге  үжмақ  бейіші  қабыл  қылар,  Аллаһ  Тағапа 
әуел  менің  үшбу  ел  ішінде  қылған  ізгі  ғамалдарымды. 
Алтыншы,  қабыл  шапағат  қылар  пайғамбар  ғалейһи  сәләм 
қиямет  күні.  Жетінші,  өтер  әуел  мин  сират  көпірінден 
жалтырағыш  ж...  тек.  Сегізінші,  қабыл  алмас  түтқан  оразасы. 
Тоғызыншы,  ағыр  (ауыр)  келер  мінезінде  ізгі  ғамалдары. 
Оныншы,  жояр  Аллаһ  Тағала  әуел  менің  есімімді  жазмыш 
дәптерінден,  жазар  оның  есімін  ізгілер  дәптеріне.  Біз  ондағы 
болса  аз  нәрсеге  сараңдық  қылып  фитр  садақаларыңызды 
бермей.  Аллаһ  Тағала  хазіретінден  бү  қадір  рахмет  уа

суаубтардан  махрум  қалмақсыздар.  Өкініштер  бұ  ...  оның 
малны 
қызғаныл 
сараңдық 
қылып 
өздерні 
бұрыс 
дін 
боламызлар  уа  аз...  санап  надандық  бірле  өздеріне  көп  зиян 
қылғандарды білместер.  Малдарынан зекет дегенлерінден  ...
Уағыз,  насихат
Әммә  бағд  ер  кісі  олсын  [болсын],  вейа  немесе  қатын  кісі 
болсын  мүкәлләф  болған  адамдар  (үзір  ине)  огренмек [үйрену]
парыз олған ғылымхал үш бөлек ғылымдүр.
(Түсінік:  Әммә бағд-араб сөзі.  Уағыз айтып  отырған  кісі  бір
мәселені  қорытындылап  бітіргеннен  кейін  сәл  ғана  кідіріс
жасайды.  (3-5  секунттық).  Содан  басқа  бір  мәселені  бастар
алдында  осылай  айтылады.  Мағынасы:  осыған  қоса,  сонымен
қатар деген ұғымда. Ж.Х.)
(Анықтамалық  түсінік:  Мүкәлләфтің  сөздік  мағынасы:
Жауапкер адам)
Діни  мағынасы:  Кәмелет  жасына  толған,  есі  бар  адамның
Алланың  «тиым  салған  және  рұқсат  берген»  әмірлерінен
жауапкер болған кісіні айтады.
Мүкәлләф болудың шарттары:
Жоғарыдағы  түсінікгеме  бойынша  мүкәлләф  (жауапкер)
болудың екі шарты бар:
а) есі  бар:  жынды  емес,  не  істегенін  білген,  жақсылық  пен
жамандықты айыра алатын кісі;
ә)  кәмелетке  толған  кісі:  балалық  шақтан  өтіп  кәмелетке
жеткен,  оң-солын білетін,  еркектік және әйелдік белгілері  айқын
пайда болған кісі;
Кәмелет  шағы,  әр  кісіде  бір  уақытта  болмайды.  Бүл  шақ
кісінің  тұрған  өлкесіндегі  жергілікті  климат  және^  табиғат 
шарттарына  байланысты  өзгереді.  Бұл  шақ  жалпылай  алғанда 
ұлдарда  12-15,  қыз  балаларда  9-13  жастары  арасында  пайда 
болады.  15  жасқа  толып,  кәмелетке  жетпеген  ұл  баланы 
"мураһик",  қыз  баланы  "мураһика"  деп  атайды.  15  жасына 
толып,  кәмелеттік  белгілері  пайда  болған  әрбір  кісі,  дінде
жауапкер болып саналады.
Мүкәлләфтің міндеттері:
Ислам 
дінінде 
әмір 
етілген 
және 
тиым 
салынған 
нәрселердің  жауапкері  мүкәлләф  болып  табылады.  Осыған
53

байланысты  есуас және  кәмелетке толмаған жас балалар,  діни 
үкімдерге жауапты саналмайды.
Мүкәлләфтың  дүние  және  ахиретпен  байланысты  білуге 
тиісті  бірнеше  міндеттері  бар.  Бұл  міндеттерге  «әфғал-и 
мүкәлләфин» 
мүкәлләфтардың  міндеттері  (істеген  істері) 
делінеді.  Бұлар:  1)  парыз;  2)  уәжіп;  3)  сүннет;  4)  мүстәхаб;  5) 
мүбах; 
6
)  харам;  7)  мәкрүх; 
8
)  мүфсид;  болып  сегіз  бөлімнен 
тұрады.  Бүлар ез ішінен екі бөлімге бөлінеді.
Істелуі әмір етілгендер:
Жауапкерден істелуі талап  етілген және оның мойынсұнып 
сауап  алуына  себепкер  болған  міндеттер  бар.  Бұларды  жеке- 
жеке түсіндірейік:
1)  Парыз:  Білдірген  мағынасы  ашық  дәлелмен  белгілі 
болған  және  мүкәлләфтің  (жауапкердің)  істеуіне  әмір  етілген 
үкім  Парыз  деп  аталады.  Яғни  адамның  орындауына  міндетті 
болған құлшылықтар. 
°
Үкімі:  Парыздың  орындалуы  өте  үлкен  сауап,  себепсіз 
орындалмауы  өте  үлкен  күнә  болады.  Парызды  қабылдамаған 
адам діннен шығады.  Парыз екіге бөлінеді:
а)  парыз  айын:  Әр  адамның  орындауы  міндетті  болған 
парыздар.  Бес  уақыт  намаздың  парызын  оқу,  зекет  беру, 
рамазан  айында  ораза  ұстау,  қажыға  бару  және  өзіне  қажетті 
діни мағлұматтарды үйрену сияқты парыздар;
ә)  парыз  кифая:  Барлық  мұсылмандарға  парыз  болумен 
қатар,  кейбіреулерійің  орындауымен  басқапарының  мойнынан 
түсетін  парыздар.  Сәлем  алу,  жаназа  намазын  оқу,  басқаларға 
пайдапы болатындай білім апу сияқты парыздар;
Жаназа 
намазын 
оқу, 
кісі 
қайтыс 
болған 
жердегі 
адамдардың  жеке  бастарына  емес,  барлығына  ортақ  парыз. 
Сол  жердегі  мұсылмандардың  кейбіреуі  бұл  міндетті  орындаса 
басқаларының 
мойнынан 
түседі. 
Егер 
ол 
жердегі 
мұсылмандардан  ешкім  жаназа  намазын  оқымаса,  сол  жердегі 
барлық  мұсылмандар  жауапқа  тартылады  және  күнәқар 
болады.  Парыз  кифаяның  сауабы  тек  орындаған  адамға.  Ал 
орындамаса күнәсі оны орындамағандарға болады.
2) Уәжіп:  Уәжіп  болуы және  мағынасы  жағынан  күмәнді  бір 
дәлелмен  белгіленген  және  де  жауапкердің  орындауы  міндетті 
болған  үкім  уәжіп  деп  айтылады.  Яғни  орындалуына  міндетті 
болған,  орындалмауына  тиым  салынған  және  осы  мәселе
54

күмәнді  бір  дәлелмен  белгіленген  бір  үкім.  Құрбан  шалу,  үтір
және айт намаздарын оқу сияқты құлшылықтар.
Үкімі:  Уәжіп  орындалу  жағынан  парыз  сияқты.  Орындаған 
адамға  сауап,  себепсіз  орындамағанға  күнә  болады.  Сенім 
жағынан  парыздан басқаша. Уәжіпті  қабылдамаған  адам діннен
шықпайды.
3) Сүннет:  Пайғамбарымыздың парыз және уәжіптен басқа 
орындаған 
және 
біздің 
де 
орындауымызды 
қалаған
қүлшылықтары.  Бүл екіге бөлінеді:
а)  мүәккәт  сүннет  (бекітілген  сүннет):  Пайғамбарымыздың
үнемі  орындап  өте  аз тәрк еткен  құлшылықтары.  Мысалы.  Таң,
бесін 
және 
ақшам 
намаздарының 
сүннеттері, 
құптан
намазының  соңғы  сүннеті,  жүма  намазының  алғашқы  және
соңғы сүннеттері сияқты;
ә) 
ғайры 
мүәккәт 
(бекітілмеген 
сүннет):
Пайғамбарымыздың 
кейде 
орындап 
кейде 
орындамаған
құлшылықтары.  Мысалы:  Екінті  намазының  сүннеті  мен  құптан
намазының алғашқы сүннеті сияқты;
Үкімі:  Сүннетті  орындағандар,  парыз  және  уәжіп  болған
қүлшылықтардан  аз  сауап  алады.  Орындамағандар  бүл 
дүниеде  Пайғамбарымызды  қажет  етпегені,  сүймегендігі  үшін
ахиретте де шапағатынан мақрұм қалады.
4)  Мұстахаб:  Пайғамбарымыздың  кейде  орындап  кеиде 
орындамаған 
құлшылықтары. 
Яғни 
орындалуы 
сауап, 
орындалмауы  күнә  болмайтын  құлшылық  және  іс  әрекеттер. 
Мұстахабқа нәпіл, әдеп және татауу деп те айтылады.  Мысалы: 
дұха  (күн  арқан  бойы  көтерілген  мезгіл)  намазы,  адамның 
қалауы  бойынша  сауап  үшін  оқыған  нәпіл  намаздарымен 
ұстаған оразапары және кедейлерге жәрдем етуі сияқты.
Үкімі: 
Мұстахабты 
орындағандар 
сауап 
алады,
орындамағандар күнәқар болмайды.
5)  Мүбәх-  Орындалуы талап  етілген  орындалмауына тиым
салынған  іс-әрекеттер.  Мысалы:  отырып  түру,  ішіп  жеу  және
демалу сияқты.
Үкімі'  Мүбәх  болған  әрекеттердің  орындалуына  сауап,
орындалмауына  күнә  жоқ.  Бірақ  бұл  әрекеттердің,  адамның  өз
денсаулығына және басқаларға зияны болмауы керек.
Орындалуына тиым салынғандар:
55

Жауапкердің  орындауына  тиым  салынған  және  оның 
жасалынуымен  күнәға себеп болатын  іс-қимылдар.  Бүларды да 
жеке-жеке баяндапық:
1) 
Харам:  Харам  болуы  және  білдірген  мағынасы  жағынан 
айқын 
дәлелмен 
белгіленген 
және 
орындалуына 
тиым 
салынған  үкімдер.  Яғни  жауапкердің  жасамауы  қаланған  және 
дінде тиянақты  түрде тиым  салынған  әрекеттер.  Мысапы:  адам 
өлтіру,  ішімдік  ішу,  үрлық жасау,  әке-шешеге  қарсы  шығу,  зина 
жасау сияқты.
Үкімі:  Харам  жасамағанға  үлкен  сауап,  жасағанға  үлкен 
күнә  болады.  Харам  болғанын  қабылдамағандар  діннен 
шығады.
2  Мәкрүһ:  Орындалуы  жақсы  болмаған,  орындалмауы 
бұйырылған іс-қимылдар.  Мәкрүһ екіге бөлінеді:
а) 
тахримен  (харамға  жақын)  мәкрүһ:  Тиым  салынғаны 
айқын  түрде  дәлелденбеген  істер.  Мысалы:  күн  шығып  келе 
жатқанда  және  батып  бара  жатқанда  намаз  оқу,  уәжіп 
намаздарды тәрк ету сияқты;
ә) 
тәнзиһән 
(халалға 
жақын) 
мәкрүһ: 
Тиым
салынбағанымен, жасамау керек болған әрекеттер.  Мысалы: оң 
қолмен сіңбіру;
Үкімі:  Істелмеуі сауап,  істелсе күнә болуы мүмкін.
3  Мүфсид:  Басталған  құлшылықты  бұзатын  іс-әрекеттер. 
Көбінесе  намаз  және  ораза  сияқты  ғибадаттарда  болады. 
Мысалы:  намазда сөйлеу, ораза ұстап жүріп біле тұра ішіп-жеу.
Үкімі:  Мүфсид, үкімінде болған  іс-әрекетті қалауы бойынша
істеу  азапқа  себепкер  болады.  Ұмытып  істесе  жауапты 
болмайды. Ж.Х.)
Яғни  мағриб  [батыс]  иле  (лек)  машриқ  [шығыс]  арасында 
неқадар  [қанша]  мұсылмандар  бар 
исе  (бар  болса)  ерден, 
қатыннан,  қыздан,  жарлыдан  мүмин  мұсылмандар  Алла 
Тағаладан  қорқар  уә  рахмет  ұмар  [кешірім  үміт  етер].  Яғни 
жанкам лижасында олыр [ұжмақты  аңсаумен, тілеумен  болады] 
жәһәннәмнән 
қорқар. 
Бөйле  [осылай]  болған 
кісілерінің 
ғылым[ды]  дүниеде  өзлеріне  ғала  хауда  [жеткілікті]  болып 
үгренмек  [үйрену],  уа  мүжбиле  [сонымен]  ғамап  ейлемес  [амал 
қылу] - парыз айын болған ғылымхал үш бөлек ғылымдүр,
Әууәлгісі -  Иман ғылымы.
56

Иман  ғылымы  —  Иман  әжмәлінің,  уа  иман  тафсылының 
ғылыми  иманыны  әжмалап  білмек  [білу,  үйрену]  нәфидүр 
[жеткілікті].  Үлкен  махал  тафил  алды.  Қазда  әжмали  кәфи 
олмайып  тафсили  парыз  олыр.  Уә  фи  әл-фаз  кәпірлердің  уә 
шірклерінің[дің]  ғылымы  [білімі]  зира  әл-фаз  кәпірлер  уә 
шірклері  [құдайға  серік  қосушылар].  Білімдіге  иманы  мұхафаз 
ейлемек  олмаз.  Иманды  әр  ақыл  [ақыл  иесі]  уә  балиғ  олан 
[балиғатқа  толған]  мүмин  уә  мұсылмана[ға]  лазым.  Иманына 
[иманын]  біліп  мұжжасаф  ола  [иманына  байлаулы  болса]  уә
кәпір мен шірікті біліп, ижтинаб едіп, иманыны сақлаб.
Уә  фа  иәтиқад  әһли  сүннет  уәл-жамағаттық  ғылым.  Яғни, 
72  бөлек  батылдан  қашып  73-нші  иғтиқад  әһли  сүннет  уәл- 
жамағат  иле  [пен]  мұстахат  олғанның  ғылымы  [білімі]  зира 
үмметі 
Мұхаммедтен 
олан 
кімісі 
73  бөлекдүр. 
Иғтиқат 
жиһетінден  [жағынан]  72  бөлек  [бөлегі]  әһлі  жаһаннамдүр 
[жаһаннамдық]  иғтиқадпарында  әһлі  сүннетте  мұхаплафат 
ейледікпері  үшін  73-інші  әһлі  жәннәтдүр.  Иғтиқадларында 
Пайғамбар  ғапайһис-салам  уә  Әсхәб  кирамаин  ридуан  Аллаһу 
Тағала  ғалайһим  әжмағин  хазіретлеріне  мүнәсіп  ейледіклері
үшін.
Кәмә  қала ғалайһис-салату уәс-салам:  «Менің үмметім  73- 
жолға  бөлінеді  бәрі  жаһаннамға  кетеді  тек  біреуі  ғәна 
жаннаттық».  Сонда сұрады  «Олар кімдер?  Ей Алланың елшісі». 
Расул Алла жауап  берді:  «Парыз айын болған ғылым жолының 
екіншісі ахлақ ғылымы.  Яғни хұйларының [мінез-құлық] ғылымы 
ахлақ  жалғидүр.  Ахлақ  уә  фи  [өз  ішінен] 
екі  қысымдүр  [екі 
түрлі] бір қысымы -  ахпақ хамида. Уә бір қысымы -  зәмимә.
Ахлақ  хамиданың  мағынасы:  Хамд  олынмұш  [шүкір  етуші] 
гүзел  [әдемі]  мінездер.  Пайғамбар  асхабына  [сахабаларына], 
үмметіне уақи [тағы] әмір ейледігі [бұйырған] хұйлардүр.
Кәмә  қала 
ғалайһис-салам  [Пайғамбар  айтқанындай]: 
«Мінездеріңді жақсартыңдар және Алланың бұйырған  мінезінде
болыңдар».
Бәйіт әргі хауф ахлақыила масуф ола.
Дәулет дәрин әңгә мәкшуф ола.
Ахлақ  зәмимнің  мағынасы:  Зәм  олынмұш  [зәм  болған, 
арттырылған],  қадх  олұнмұш  мінездерге  әнгә  ахлақ  зәмимә  уә 
ахлақ  Разила,  уә  мүнқарат  қылып  дақи  дерлер.  Мүминлердің 
қалбінде  [жүрегінде]  олмақ  [болу]  парыздүр.  Жоқ  болса  хамд

шүкір ету парыздүр.  Әркім  ахлақ замимен  маусуф  [сол  мінезде 
болса]  олүрса  Хақ  Тағала  хазіретлерінің  уәғиді  [уәдесі] 
мүқтазасынша  жәһәннәмға  лайық  болады.  Мінезі  зәмимә 
болған жүрекке хақ Тағала назар сапмайды.
Парыз  айын  болған  ғылым  жолының  үшіншісі-Ағмал 
заһираның  [қалған  іс  әрекетінің]  және  басқа  жағдайларының 
ғылымы  сияқты.  Бағзысының 
[кейбіруінің]  ғылымы-ағмал 
заһирадандүр:
Абдест
(Түсінік: Абдест -  парсы тілінде: дәрет, дәрет алу деген 
ұғымды білдіреді. Ж.Х.).
Намаз.  Руза [Ораза].  Қажы.  Зекет. Ғұсыл.
Таһаратта  неше парыз бар?
Төрт парыз бар.
1  Жүзін жуу.
2 Шынтақтарымен бірге екі қолды жуу.
3 Бастың төрттен біріне мәсих тарту.
4 Тобықтарымен қоса екі аяғын жумақ.
Таһарат дүғасы
Босанып  түрегелгенде;  «Әлһамду  лилләһи  ләзи  жәғәлә 
әлмәу тәһурән»  .
Аузына  су  алғанда;  «Аллаһуммә  әгинни  галә  зикрик  уә 
шукрик уә тиләуәт китәбик».
^ 

жүктеу/скачать 10,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: