Х а б а р ш ы с ы в е с т н и к государственного

259 
 
организации  и  торговые  фирмы.  Низкий  уровень  долгосрочного  кредитования  в  2005  году  в 
значительной  мере  обусловлен  недостаточностью  собственного  капитала,  обеспеченности  банков 
долгосрочными кредитными ресурсами, высокими кредитными рисками; 
-  к  задачам  банковской  статистики  относятся:  получение  достоверной  информации  о 
характеристике  выполняемых  банками  функций;  разработка  аналитических  материалов  для  целей 
управления  денежно-  кредитной  системой  страны,  и  прежде  всего,  кредитного  и  кассового 
планирования  и  контроля  за  исполнением  плана.  Банковская  статистика  призвана  обозначать 
направления деятельности банков; прогнозировать и давать оценку полученных результатов, а также 
выявлять  факторы,  определяющие  эти  результаты;  оценивать  влияние  банковской  деятельности  на 
развитие рыночных отношений и ее вклад в конечные экономические результаты; 
-  обобщающим  показателем  эффективности  использования  заемных  средств  является 
прибыль на один тенге кредитных вложений, который определяется делением прибыли, полученной 
от  использования  заемных  средств,  на  средний  остаток  задолженности  по  кредиту.  При  расчетах 
прибыль,  полученную  от  использования  заемных  средств,  получают  умножением  прибыли  от 
реализации  на  долю  кредита  в  оборотных  средствах  предприятия.  В  свою  очередь,  доля  кредита  в 
оборотных  средствах  определяется  отношением  средних  остатков  задолженности  по  кредитам  к 
средним остаткам оборотных средств; 
- кредитоспособность заемщика коммерческого банка является важнейшим понятием в сфере 
кредитных  отношений.  В  Казахстане  в  условиях  рыночной  экономики  существенно  изменился 
характер  взаимоотношений  предприятий  с  кредиторами.  Первостепенной  задачей  выступает 
налаживание  взаимовыгодного  партнерства,  объединяющего  кредитора  и  заемщика  общими 
экономическими интересами; 
-  оценка  кредитоспособности  предусматривает  разработку  прогноза  платежеспособности 
банком  в  отношении  потенциального  клиента  исходя  из  обязательств  конкретного  кредитного 
договора  на  ближайшую  перспективу,  а  также  степени  индивидуального  риска  самого  банка, 
связанного с возможным невозвратом кредитуемой ссуды в сроки, указанные в договоре; 
- в практике хозяйствования зарубежных стран существует различные системы качественных 
показателей  для  оценки  кредитоспособности  предприятия.  Их  целесообразно  разделить  на 
следующие  группы:  показатели  ликвидности;  показатели  оборачиваемости;  показатели 
прибыльности; показатели долгосрочной платежеспособности и репутации фирмы; 
-  в  развитых  странах  существует  рейтинги  финансового  состояния,  надежности  и 
кредитоспособности  фирм,  которые  периодически  публикуются  и  дают  кредитору  возможность 
правильно  оценить  свой  риск  при  выдаче  кредита.  Отечественные  банки  действуют  в  этом 
направлении преимущественно интуитивно, уделяя больше внимания кредитной истории заемщика и 
его деловой репутации, а не финансовым возможностям; 
-  основываясь  на  анализе  опыта  кредитования  коммерческих  банков  Казахстана  можно 
сделать следующий вывод: при выдаче кредита и проведении мониторинга недостаточно произвести 
формализованный анализ финансовой отчетности заемщика и оформить обеспечение. Для снижения 
кредитного риска необходимо знать возможности и потребности бизнеса заемщика, перспективы его 
развития  и  т.п.  Банк  может  ставить  условия  «прозрачности»  бизнеса  для  него  самого,  участия  в 
получаемой прибыли, залога бизнеса, в виде акций и имущества предприятия, т.е. банк, становится 
финансовым партнером заемщика, что максимально снижает риск невозврата кредита; 
-  инвестиционно-кредитное  сотрудничество  коммерческих  банков  и  предприятий  малого  и 
среднего  бизнеса  в  современных  условиях  не  является  в  должной  мере  эффективным  и  прочным. 
Этому способствует общая экономическая ситуация в стране: нет единой четкой кредитной политики 
коммерческих  банков  в  сфере  развития  малого  и  среднего  предпринимательства,  нет  четких 
рекомендаций  по  капитализации  банков,  отсутствует  полная  информационная  база  по  кредитным 
историям заемщиков. Одним из сдерживающих механизмов кредитования МСБ является отсутствие 
у большинства анализируемых предприятий необходимых в качестве залога собственных средств, в 
связи, с чем банки не имеют надежной гарантии возврата кредитов и обеспечения реально желаемой 
прибыли при оптимальном риске. 
Государственная  поддержка  малого  предпринимательства  в  Казахстане  основывается  на 
республиканском законодательстве. Регионам же предоставляются небольшие возможности в рамках 
своей  компетенции  конкретизировать  общие  установки,  адаптировать  их  к  региональным  условиям 
функционирования малого предпринимательства. В настоящее время регионы в праве разрабатывать 
и принимать региональные программы развития малого бизнеса, создавать специальные фонды для 
его  поддержки,  определять  и  изыскивать  для  них  дополнительные  источники  финансирования. 

260 
 
Региональные  власти  так  же  могут  привлекать  МП  к  участию  в  региональных  госзаказах.  Однако, 
указанных  полномочий  недостаточно,  поэтому  в  дальнейшем  региональным  и  местным  властям 
должна быть предоставлена большая свобода для регулирования всех сторон деятельности МП. Так, 
необходимо  разрешить  регионам  в  дополнение к приоритетам,  установленным  на республиканском 
уровне,  определять  собственные  отраслевые  приоритеты  в  развитии  малого  предпринимательства. 
Особенно  важно  передать  в  руки  регионов  один  из  важнейших  инструментов  стимулирования 
предпринимательства  в  малом  секторе  –  регулирование  ставок  некоторых  налогов.  В  качестве 
примера  можно  привести  опыт  России,  где  в  соответствии  с  федеральным  законодательством 
регионы  вправе  устанавливать  свои  собственные  ставки  единого  налога  в  части,  зачисляемой  в 
региональный  и  местный  бюджеты,  самостоятельно  регулировать  и  размеры  единого  налога  на 
вмененный  налог,  а  также  устанавливать  льготы  по  налогообложению  фондов  поддержки  малого 
предпринимательства,  инвестиционных  и  лизинговых  компаний,  кредитных  и  страховых 
организаций,  а  также  других  организаций,  создаваемых  в  целях  оказания  услуг  субъектам  малого 
предпринимательства. 
В  связи  с  тем,  что  дальнейшее  совершенствование  системы  государственного  управления  в 
РК связывается с передачей ряда функций центральных органов местным исполнительным органам, в 
том числе и по непосредственной поддержке малого предпринимательства. 
В  настоящее  время  законодательно-нормативная  база,  регулирующая  развитие  малого 
предпринимательства в Казахстане, включает более 100 документов, которые по своему содержанию 
и направленности могут быть отнесены к следующим пяти группам: 
-  документы  декларативного  характера  (законы,  указы,  постановления,  концепции, 
программы, соглашения и др.); 
-  документы  по  институциональному  обеспечению  развития  малого  предпринимательства  – 
определяющие  функции  органов  государственного  управления  в  части  регулирования  названной 
сферы, а также по вопросам развития инфраструктуры; 
- налоговое законодательство; 
-  документы  по  развитию  малого  предпринимательства  в  регионах,  сферах  деятельности  и 
отраслях экономики; 
- международные договоры и соглашения. 
Стержневым  и  консолидирующим  общегосударственным  актом  в  перечисленном  списке 
документов является Закон РК «О государственной  поддержке малого предпринимательства». 
  
В  отношении  государственных  программ  поддержки  малого  предпринимательства, 
являющихся  основным  инструментом  реализации  государственной  политики  в  этой  сфере  можно 
сказать  следующее.  Они  формируются  исходя  из  принципа  преемственности  по  отношению  к 
предыдущим государственным программам поддержки и развития предпринимательства. 
Фонд  развития  предпринимательства  «Даму»  презентовал  глобальную  стратегию  по  поддержке 
малого  и  среднего  бизнеса  в  Казахстане  до  2019  года.  В  частности,  программа  предполагает  как 
финансовые, так и нефинансовые методы поддержки. Упор будет делаться на стимулирование банков 
по  кредитованию  реального  сектора  экономики,  когда  вознаграждения  по  займам  будут 
компенсироваться за счет государства. 
Благодаря стратегии фонда развития предпринимательства (ФРП) «Даму» предусматривается 
существенное  расширение  спектра  инструментов  поддержки  предпринимательского  сектора.  Эта 
стратегия  объединила  свыше  двадцати  действующих  и  готовящихся  к  реализации  программ 
финансовой  и  нефинансовой  поддержки  МСБ.  Каждая  программа  предварительно  обсуждается  со 
всеми  заинтересованными  сторонами:  общественными  объединениями,  финансовыми  институтами, 
уполномоченными  организациями.  Важным,  на  наш  взгляд,  является  развитие  франчайзинга  в 
Казахстане.  В  данном  случае  главное  –  инвестиционная  поддержка  МСБ,  осуществляющего 
деятельность  путем  дублирования  успешной  модели  национальных  и  зарубежных  коммерческих 
предприятий. 
Реализация проекта будет осуществляться за счет кредитования предпринимателей банками с 
предоставлением в банк франчайзером солидарной гарантии, а франчайзи – залогового обеспечения. 
В настоящее время ведутся переговоры с агентствами по франчайзингу и проработка с комбанками 
вопроса финансирования проектов в рамках программы «Даму-Колдау». 
 
 
 

261 
 
Литература 
 
1.
 
Послания  Президента  Н.  А.  Назарбаева  народу  Казахстана  «Рост  благосостояния  граждан 
Казахстана – главная цель государственной политики» от 6 февраля 2011 года. – Астана, 2011. 
2.
 
Досанов  Д.,  Курманов  О.  малый  бизнес.  Мировой  опыт  и  казахстанская  реальность.  //  Саясат-
Policy, №12, 2003, с.32-35. 
3.
 
Завьялов  С.О.,  Совершенствование  механизма  банковского  кредитования  малого  и  среднего 
бизнеса, Москва, 2012 г./ Российская государственная библиотека РГБ // http://www.rsl.ru.  
4.
 
Ковалева Е.А., Активизация банковского кредитования малого и среднего бизнеса в РФ, Москва, 
2013 г / Росссийская государственная библиотека РГБ / http://www.rsl.ru. 
 
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА КӘСІПКЕРЛІКТІ НЕСИЕЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
Д.Қ. Тлеубердинова, С.Ж. Ибраимова  
 
Мақалада  Қазақстандағы  шағын  және  орта  кәсіпкерлікті  несиелеу  ерекшеліктері 
қарастырылып, олардың өндірісін тежейтін кедергілердің ең негізгісі коммерциялық банктердің 
несиелеу жүйесінің тиімділігінің төмен екендігі айтылып, несиелеу тиімділігін жоғарылатудың 
жолдары көрсетілген. 
 
SPECIAL CREDITING OF LITTLE AND MIDDLE BUSINESS IN KAZAKHSTAN 
D.K.Tleuberdinova, S.Zh.Ibraimova 
 
Special  crediting  of  little  and  middle  business  in  Kazakhstan  is  examined  in  this  work.  In 
consequence  of  investigation,  are  revealed  lots  of  restrain  able  factors  of  their  industrial  activities,  it  is 
one  of  ineffective  crediting  of  commercial  banks.  And  here  it  is  given  a  recommendation  of  perfecting 
conditions of crediting little and middle business. 
 
 
ӘОЖ: 338.124.4(574) 
 
Ш.Д. Жайлаубаева, Е.А.Тілеуғабылова  
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті 
 
ҚАЗІРГІ ДАҒДАРЫСТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ СИПАТЫ 
 
Аннотация: Бұл мақалада әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыстың жеке көрсеткіштері 
негізінде  оның  сипаты,  сонымен  қатар  себептері  көрсетілген.  Оның  пайда  болу  себебі  қолда  бар 
ресурстардың  қажеттілік деңгейіне сәйкес келмеуі екені  жазылады. Қазіргі дағдарыс оны жеңуді 
күрделендіретін әр түрлі сипаттағы дағдарыстардан тұратыны  дәлелденген. 
 
Түйін  сөздер:  ағымдағы  қаржы-экономикалық  дағдарыс,  капиталистік  жүйе  дағдарысы, 
жаһандық монополия, қаржы-экономикалық қызметті жаһандық басқару. 
 
Мамандардың пайымдауынша, нарықтағы тауарлар мен қызметтің сұранысы және тапсырысы 
арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуынан экономикалық дағдарыс туындайды. 
Адамзат  өркениеті  даму  тарихында  дағдарысты  кезеңнен  өтіп  отырған.  Ерте  дәуірде  азық-
түліктің  жетіспеушілігінен,  «өнеркәсіп  төңкерісі»  кезінде  халықтың  төлемақы  қабілетінің 
нашарлауынан сұраныс төмендеп кетеді. Тауар өндірісі мен сұраныстың арасындағы тепе-теңдіктің 
сақталмауы дағдарысқа әкеліп соқтырады. 
Соңғы екі ғасырда Америка және Еуропа елдерін қамтыған экономикалық дағдарыстар саны 
20-ға жеткен. Тарихи мәліметтер бойынша ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында жиілеген 
қаржылық  дағдарыстар  араға  10-12  жыл  салып  қайталанып  отырған.  ХХ  ғасырдағы  күйзелісті 
дағдарыс  АҚШ,  Англия, Франция,  Германия және  Ресей сияқты  мемлекеттерді  қамтыды.  Дағдарыс 
өндірісті күйретті, жұмыссыздықты өсірді, қоғамдық қатынастарды шиеленістірді. АҚШ тарихында 
1929-1933  жж.  «Ұлы  дағдарыс»  атауымен  қалды. Осы  жылдары  Нью-Йоркте  акцияның  бағасы күрт 
төмендеді,  қоры  бар  «нарық  ауруы»  басталды.  Елдегі  іскерлік  белсенділік  құлдырап  кетті,  бұл 
дағдарыстың зардаптары қырқыншы жылдардың басына дейін сезілді [5]. 

262 
 
Сол  кездегі  ресми  мәліметтерге  сүйенсек,  АҚШ-та  жұмыссыздық  14  миллион  адамды 
құраған, барлығы 32 елді қамтыған бұл дағдарыстан 30 миллиондай адам зардап шеккен. Өнеркәсіп 
өндірісі 24 пайыздан 46 пайызға қысқарған. 
Екінші 
дүниежүзілік 
соғыстан 
кейін 
Англия, 
Канада, 
Бельгия, 
АҚШ, 
Нидерландыелдеріншарпығанэкономикалықдағдарыскезінде  10  миллионадап  жұмыссыз  қалған. 
Өткен  ғасырдың  жетпісінші,  сексенінші,  тоқсаныншы  жылдары  мұнай  өндіру  көлемінің 
төмендеуінен  «энергетикалық  дағдарыс»  көрініс  берді.  Осы  кезде  мұнай  өндірушілер  нарықтағы 
мұнайдың бағасын ұлғайтуға тырысты, баррель бағасы 3 доллардан 12 долларға өсті. 
Тоқсаныншы  жылдардағы  Азия  дағдарысы  аймақтағы  валюта  девальвациясы  мен  төлемақы 
балансының  жетіспеушілігінен  туындаса,  Ресейдегі  дағдарыс  айналымдағы  рубль  бағамының  күрт 
төмендеуінен байқалды. Осы кезде коммерциялық өндіріс тоқырап, халық кедейленді. 
Әдетте  барлық  дағдарыстардың  белгілері,  ағымы  және  қорытындысы  оларды  өмірге 
шақыратын  әлемдік  экономиканың  барлық  элементтері  жиынтығымен  анықталады.  Қазіргі  қаржы-
экономикалық дағдарыс та күтпеген жерден пайда болған құбылыс емес. Бұл қаржы-экономикалық 
дағдарысың  тек  бір  ерекшелігі  -  оның  жаһандылығында.  Осыған  дейінгі  дағдарыстар  тек  локалді 
сипатта болды, олар тек бір елді, бір континентті немесе бір аймақты қамтыда. Оны келесі белгілер 
арқылы байқауымызға болады: 
1.Капиталистік  жүйе  дағдарысы.  Қазіргі  цивилизация  өздері  тап  болған  күйзелістен  шығуы 
үшін  келесі  жағдайлар  қажет:  а)  долларды  басқа  әлемдік  валютамен  алмастыру;  б)  капитализімнің 
моделін өзгерту, себебі   экономикалық дағдарыс оның қазіргі нұсқасының  тұрақсыздығын көрсетті. 
Қаржылық  капитализімнің  англосаксондық  моделі  құлдырауға  ұшырады.  Барлық  экономикалық 
қызметтің  субъектілеріне  тәуекелің  азаюына  кепілдік  беретін,  қаржы-экономикалық  қызметті 
жаһандық  басқарудың  жаңа,  әділетті  формасына  көшу;  г)  әлемдік  резервтік  валютаны  шығарудан 
табыс табудың жаңа формасына көшу және оны әділетті бөлу. 
2.  Қайта  өңдіру  дағдарысы.  Экономистердің  көбінің  ойынша  қазіргі  дағдарыстың  пайда 
болуының  себебі,  барлығына  белгілі  классикалық  қайта  өңдеу  дағдарысы.  Әлемдік  шаруашылықта 
нарықтың  бүкіл  мүмкіндіктері  таусылды.  Корпорациялардың  өндірісті  жалғастыруға  әлі  де 
жабықтары жетерлік, бірақ оан пайдалануы күрделенуде. Біз тек қана нарықтың тауарға толуы емес, 
сонымен  қатар  оның  тарылуына  тап  болдық.  Көптеген  компаниялар  өздерінің  шығындарын  жұмыс 
күшін  қысқарту,  демалыстарды  қысқарту  және  жұмыс  уақытын  ұзарту  арқылы  азайтпақ  болды. 
Өндіріс  жұмыс  заңдылықтары,  кәсіподақтары  жоқ,  әлеуметтік  қорғауы  жоқ,  жалақысы  төмен 
«үшінші әлемге» көшірілді. Қазір бұл процесс те аяқталуға тақау.  
3.
 
Жаһандық монополияның деградациясы. Қазіргі қаржы-экономикалық дағдарыстың негізгі 
көзі  жаһандық  монополияның  деградациясы.  Технологиялық  прогресстің  сипатының  өзгеруі  оның 
монополиялануының  одан  әрі  ұлғаюына  алып  келеді.  Технологиялардың  дамуы  ақшаның 
құнсыздануына  алып  келуде.  Ақша  табыстылық  белгісі  болудан  қалып,  оның  орнына  технология 
келуде.  Жаһандық  монополиялар  пайданы  неғұрлым  көбірек  табу  үшін,  өздерінің  өнімдерінің 
бағасын  өсіреді.  Монополиялар  қымбат  әрі  күрдерілек  технологиялардың  көлемін  жылдан  жылға 
ұлғайтуда.Мұндай технлогияларды ұйымдастыру схемасы күрделі және қымбат болғасын монополия 
ғана  жасап  шығара  алады.  Ал  басқаларының  оған  мүмкіндіктері  жете  бермейді.  Бірақ  осыған 
қарамастан  олар  өз  қақпаңдарына  түсіп  қалады:  ұйымдастырушылық  схеманы  күрделігін  үнемі 
тиімді басқаруға тіптік жаһандық монополиялардың мүмкіндіктері жете бермейді. Соған қарамастан 
жаһандық  монополиялар  өздерінің  білімдерімен  бөліскісі  келмейді,  бұл  технологиялық  прогрессті 
баяулауына  алып  кледі.  Оларға  ең  бастысы  нарықтың  монополиялануының  деңгейін  төмендетіп,  
технологияға қол жетімділікті қамтамасыз ететін сапасы мен бағасын төмендетпеу. 
4.  Әлемдік  тепе-теңсіздік.  Экономикалық  өсім  жүйесі  сәтсіздікке  ұшырады.  Себебі,  бір 
орталық ақшаны шексіз басып, игіліктеріне жаратса, ал екінші бір жақ арзан тауарларды өндіріп, шет 
елдің ақшасын жинайды.  
5.  Әлемдік  ссудалық  пайызынан  тұратын  әлемдік  қаржы-валюталық  жүйенің  жойылуы. 
Қазіргі капиталистік жүйе ссудалық пайыз негізінде тұр. Көптеген уақыт бойы өсімқорлыққа тыйым 
салынған  болатын,  оған  рұқсат  адамдардың  моралық  тұрғыдан  бұзылуымен  қатар,  жеке  қолдарда 
қаржының жинақталып қалуына алып келді. Көптеген мекемелер ақшаны пайызға беру мүмкіндігіне 
ие болды. Алайда, ол бұл құқынан айырылса оны жедел құлдырау күтеді [4].  
6.  Циклдық  дағдарыс:  жұмыстық  цикылдан  «көбік»  цикіліне  көшу.  Оның  себебі,  адамдар 
бірлестігін жоятын, қоғам дамуының осы этабында контрөнімді болған, қоғамның доминанты ретінде 
жеке  табыс  табуға  ұмтылу.  Ол  үшін  инттелектуалды  ревалюция,  ойлаудың  жаңа  түрі  қажет. 
К.Колонтаев келесі өркениеттік аспектіге мән береді: қазіргі дағдарыстың дамуы – бұл дамыған және 

263 
 
дамушы елдері де қамтитын кешенді дағдарыс. Сондықтанда оны қарапайым әдістермен жеңу мүмкін 
емес.  Бұл  дағдарыстың  пайда  болуының  негізгі  себебі  –қазіргі  батыстық  өркениеттің  негізі  болып 
табылатын,  тұтынушылардың  сұранысы  қолда  бар  ресурстар  көлеміне  сәйкес  келмейтін,  
«тұтынушылар қоғамының» ішкі қарама-қайшылықтары [2].  
7. Кондратьевтің  цикылінің  төмендеу фазасына әлемдік экономиканың енуі. А.Айвазовтың 
айтуы  бойынша:  «  Кондратьевтің  өрлеу  фазасында  экономиканың  қарқынды  өсуі  капиталдың 
органикалық қалыптасуына және табыстың орташа нормасының төмендеуіне әкеледі. Сонымен қатар 
капиталдың  артық  жинақталып  қалуы  пайда  болады.  Қаржылық  ортада  бұл  процесс  алыпсатарлық 
капиталдың өсуі  және қаржылық көбіктің пайда болуы арқылы көрінеді. Өндірістік салада ол қайта 
өніруге алып келетін өндірістік қуаттың артуы арқылы көрінеді. Бұл қатар процесстер дағдарыстың 
пайда  болуына  алып  келеді.  Құнды  қағаздар  нарығындағы  капитализацияның  төмендеуі  және 
өндірістің күрт қысқаруы, жаппай банкроттық және басқа да жағдайлар капиталдың көп жинақталып 
қалуының салдары болып табылады.  
8. Құрылымдық дағдарыс. Мұнда маңыздысы құрылымдық дағдарыстың салдарының әлемдік 
дағдарыстың жеке садарына көшуін анықтау болып абылады. Олардың ішіндегі ең маңыздылары: а) 
жаһандық  қаржы  сферасының  тым  ұлғаюы;  б)  қаржы  және  экономика  сфераларының  бір-біріне 
сәйкес  келмеуі;  в)  капиталдың  тым  көп  жинақталуы  және  өтімділігі;  г)  капитал  тиімділігінің  және 
сұраныстың төмендеуі; д) қаржылық өнімдердің қайта өңдеуі.   
9.  Қаржы  сферасының  тым  ұлғаюы.  Қазіргі  уақыттың  артықшылығы  қаржылық  активтердің 
көлемі  тауарлар  мен  қызметтер  көлемінен  көп  болуы.  Қазіргі  экономика  төңкерілген  пирамида 
тәрізді, оның қызмет көрсету бөлігі өндіріс бөлігін басқарады. Бұл өздігінен болған жағдай емес, бұл 
әлемдік  қаржылық жүйенің «реформалауы» салдарынан пайда болған.  
10.  Әлемдік  қаржы  және  экономикалық  сфераның  қарама-қайшылығының  пайда  болуы. 
Соңғы  10-15  жылда  күшейген  дағдарыс  1971  жылғы  15  тамыздағы  АҚШ  долларын  алтын 
эквивалентінен  айырып,  халықаралық  есеп  айырысулар  валютасы  ретінде  тағайындағанынан  пайда 
болды.  Ол  уақытқа  дейін  доллардың  таза  құнын  және  басқа  да  валюталардың  нақты  құнын 
анықтайтын құрал ретінде алтын жүрген болатын. Осы уақыттан бастап өтірік капитал пайда болды, 
валюталық курстар жүйесі пайда болып, біртіндеп қаржы жүйесінің бөлінуі жүргізілді [3]. 
Қазіргі  қаржы-экономикалық  дағдарыс  –  ауқымды,  әр  түрлі  дағдарыстар  жиынтығынан 
құралған ірі дағдарыс. Сондықтан онымен күресудің дәстүрлі әістері оған қарсы күшсіз. Оның пайда 
болу себебі қазіргі экономикалық жүйенің мүмкіндіктерінің жойылуы. Сонықтан ол жаһанық сипатқа 
ие болады және де алдынғы қатарлы да, дамып келе жатқан экономиканы да қамтиды. Оның негізі 
көзі – елдердегі ресурстары тұтыну деңгеінің өндіріс қуаттылығына сәйкес келмеуі. 
Әлемдік  дағдарыспен  күрестің  ең  мықты  құралы  «еліміздің  бірлігі».  Елбасымыз  Нұрсұлан 
Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында «Қиындық атаулыны жеңетін бір-ақ күш бар, 
ол  –  бірлік.  Еліңді,  жеріңді  қорғау  үшін  бірлік  қаншалықты  қажет  болса,  тәуелсіздік  жемістерін, 
бүгінгі қол жеткен табыстарымызды сақтап қалу үшін де ол сондай қажет. 
Ел басына күн туған нелер бір қилы замандарда да халқымызды ұлт ретінде сақтап қалған осы 
ынтымағы мен бірлігі емес пе еді?  
“Мың  өліп,  мың  тірілген”  қазақ  халқы  кеңес  дәуіріндегі  басқа  түскен  үлкен  нәубет 
жылдарында да өзінің елдігін ынтымақ пен бірліктің арқасын да сақтай білді. Тәуелсіздіктің алғашқы 
жылдарында  өзге  республикаларда  қантөгістер  мен  қақтығыстар  болып  жат  қанда,  татулық  пен 
бірліктің  арқасында  жас  мемлекетімізді  жасақтап,  өтпелі  кезеңнен  шығынсыз  өттік  емес  пе?! 
Бүгінгідей  қиын-қыстау  кезеңде  мен  туған  халқымның  ынтымақ  пен  ауыз  бір  шілік  танытарына 
сенемін» - деген [1].  
Тәжірибеде  көргендей  дағдарыс  бұл  өткінші  құбылыс.  Халқымыз  2009  жылғы    күйзелістер 
кезінен «көппен көрген ұлы той» деп, сабыр сақтап, ынтымақ-бірлігінің арқасында  аман-есен өткен.  
 

жүктеу/скачать 6,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: