Х. С. Муханбеткалиев 20 ж

"Тұлғалық бағдарлы көзқарастың" өзін ұғым ретінде қарастырсақ ол- педагогикадағы тұлғаны дамыту", "жас ерекшелігіне қатысты көзқарас", "дербестік көзқарас" деген ұғымдардың жиынтығы. Тұлғалық бағдарлы көзқарас-педагогикадағы оқушының өзіндік танымын, өзіндік бағытталуы мен өзіндік мүмкіндіктерін жүзеге асыруын қолдайтын және олардың дамып отыруына ықпал ететін өзара жүйелі байланыстағы түсініктер, идеялар және тәсілдердің әдіснамалық негізі. Тұлғалық бағдарлы көзқарас-педагогикалық қызметтің бағыты; түсініктер, ұстанымдар және педагогикалық әрекеттердің жүйесі; оқушының тұлғалық қалыптастыру, қолдау және дамыту үшін жасайтын педагогтың іс-әрекеттері.

Ал, "тұлғаны дамыту"-дәстүрлі педагогикада жан-жақты дамыған, белгілі бір әлеуметтік ортақ типті қалыптастыру үшін сырттан ықпал ету болса, тұлғалық субъектілік ұғымда оны дамыту адамның өзіндік танымын, қажеттіктерін бағыттап отыру, қолдау көрсету, яғни өзіндік рефлексия арқылы таңдау, шешім қабылдау және нәтижесін өзі бағалау секілді ішкі, адамның өз бойындағы мүмкіндіктер арқылы өзіндік дамытуға бағыттау деп түсіндіріледі.

Басқарудағы ізгіліктік көзқарас оқушы және мұғалім тұлғасын басты орынға қояды. Бұл жағдайда "оқушы-дайын білімді игеруші" түсінігі орнына "адам-шындықты танушы тұлға" түсінігі қалыптасады. Сонымен қатар, бұл үрдіске қатынасушы мұғалім, тәрбиешілер "әкімшілік шешімін орындаушылар" емес "басқаруды жүзеге асырушылар" болып есептеледі. Сөйтіп, оқушы да, мұғалім де, мектеп басшылары да өзара диалогтық, ынтымақтастық, бірлескен шығармашылық негізінде өзара байланысты әрекеттер жасайды.

Түрткі жасаудың (мотивацияның) басталуы-өзіндік сананың оянуында, ал өзіндік сана өзіндік танымға, өзіндік бағытталуға, өзіндік қалпымен танылуға, өзіндік түзетілуге, өз мүмкіндігін жүзеге асыруға әкелетін мықты негіз болып табылады. Бұл психикалық қызметтер тұлғаның өзіндік дамуына мүмкіндік береді.

Мектеп басқарудың басқа да технологиялары тәрізді тұлғалық бағдарлы технология негізінде басқару жүйесіне оқушы, мұғалім (тәрбиеші), әкімшілік мүшелерінен тұратын адам ресурстары, оқу-тәрбие үрдісі, түрлі әдістемелік бірлестіктер, өзін-өзі басқару ұйымдары, шығармашылық және ізденістік топтар жатқызылады. Дәстүрлі басқаруда аталған құрылым "басқару субъектілері" және "басқару объектілері" сипатында болып, басқару "субъектіден-объектіге" қарай бағытталады. Бұл жағдайда дәстүрлі басқару әкімшілік-авторитарлық сипатта болғандықтан оқушы мен мұғалім "орындаушы" қызметін атқарады.