Хабаршы №5 филологиялық Ғылымдар әож 81'366-512. 1 11/13

Әдебиеттер 
1.
 
Жapыкбaeв  К.,  Aгeeв  В.  Coздaниe  кaзaхcтaнcкoй  пcихoлoгичecкoй  шкoлы  вeлeниe 
вpeмeни // Қaзaқcтaндaғы жaнтaнy ғылымының ӛзeкті мәceлeлepі / Жayaпты peд. Қ.Б.Жapықбaeв. –  
Aлмaты, 2001. – Б.9-13. 
2.
 
Бypлaчyк  Л.Ф.,  Мopoзoв  C.М.  Cлoвapь-cпpaвoчник  пo  пcихoдиaгнocтикe.-Питep,  1999.  - 
517c. 
3.
 
Изapд К. Пcихoлoгия эмoций / Пepeвoд c aнгл.- CПб.: Изд. «Питep», 1999. -464 c. 
4.
 
Нaмaзбaeвa Ж.И. Пcихoлoгия: oқyлық. - Aлмaты: «Prints», 2005.-296 б. 
5.
 
Epмeнтaeвa A.P. Cyбъeктілікті дaмытy тpeнингі. - Ӛcкeмeн, 2007.- 122 б. 
 
ҚАЗІРГІ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГ ҚЫЗМЕТІНІҢ 
ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ      
         
 Педагогика-психология магистрі - Әденқҧл Гулайым 
              Ғылыми жетекшісі    п.ғ.к. Қалыбеков Б.Е. 
Психологиялық  қызмет  атқару  қазіргі  кезде  білім  жҥйесінде  ӛзекті 
мәселелердің бірі. Психологтардың ҧсынатын қызметінің сапасын сыналушылардың 
саны  анықтайды.  Бір  психологтың  қызмет  атқаруына  психологиялық  кеңеспен 
қолдауды  қажетсінетіндер  кезінде  алу  ҥшін  психологгтардың  санын  әлде  қайда 
кӛтеру  керек.  Онсыз  олар  ӛте  ауыр  және  нәтижесі  тӛмен  жағдайларда  жҧмыс 
атқарады. 
Қазір  мектептерде  психологиялық  қызмет  атқару  тҥрлеше  ҧйымдастырылуда. 
Оның  негізгі  міндеті  -  мектеп  персоналына  оқыту  мен  тәрбиелеу  мәселелеріне 
қатысты  жайыттарды  диагностикалау,  ескерту,  кеңес  және  реттеу  қызметтерін 
орындау,  яғни  оқушылармен  сынақ  ӛткізіп,  балалармен  немесе  олардың  ата-
аналарымен  қатынастағы  тҥрлі  әлеуметтік-психологиялық  сҧрақтарға  байланысты 
жҧмыс атқару. 
Тҥрлі  профильді  аудандық,  қалалық,  аймақтық  психологиялық  қызмет  атқару 
орталықтарына  білім  беру  мекемелерінде  практикалық  психологтың  қызметін 
тҥпкілікті  психологиялық  білімі  бар  немесе  жоғары  білімгері  болып,  балалар 
практикалық  психологиясы  аумағында  арнайы  факультеттерде,  курстарда  қайта 
дайындықтан ӛткен мамандар жҧмыс атқаруда. Білім беру жҥйесіндегі практикалық 
психологтар екі бағытқа бағынышты: әкімшілік және кәсіби. 
Әкімшілік  басқаруды  республикалық,  регионалдық,  қалалық  және  аудандық 
білім департаменті, білім беру мекемелерінің басшылары атқарады. 
Кәсіби  басшылықты  тҥрлі  деңгейдегі  психологиялық  зерттеулермен 
айналысатындар немесе орталықтар атқарады. 

Психологтың жҧмыс уақыты тҥрлі жастағы балалар және тҥрлі категориядағы 
ересектер мен практикалық психологиялық жҧмыстың тәртібін ескере бекітіледі. 
Психологтың 
жҧмысына 
білім 
беру 
мекемесінде 
арнайы 
бӛлме 
диагностикалық,  консультациялық,  дамытушы  және  тҥзетуші,  ескертуші 
жҧмыстарына  қажет  жабдықтарымен  қамтамасыздандырылып  бӛлінуі  тиіс. 
Аудандық,  облыстық,  қалалық,  аймақтық  орталықтар  психологтар  және  басқа 
мамандардың  функционалдық  міндеттеріне  сәйкес  жҧмыс  орындарын  жабдықтауы 
қажет.  Сонымен  шетел  және  отандас  психологиясының  тәжірибесінің  кӛрсетулер 
бойынша  білім  беру  жҥйесіндегі  психологиялық  қызмет  қоғамның  сҧранысына, 
міндеттіне  байланысты  мектеп  психологтарының  шешетін  жҧмыстары  жоғары 
ҧйымдастырылуы мҥмкін. 
Әкімшілікке  бағынуына  байланысты  психологиялық  қызмет  қҧрылымының 
ҧйымдастырылуы тҥрлі статуста болады: 

 
Психолог немесе психологтар тобы бала-бақшада, балалар ҥйінде, интернатта, 
мектепте,  лицейде,  гимназияда,  колледжде,  техникумда  сол  оқу  мекемесінің 
басшыларымен бірлесіп қызмет атқарады. 

 
Психолог  немесе  психологтар  тобы,  қалалық  немесе  аудандық  білім 
департаментінің басқаруымен бірнеше қызмет кӛрсетуіне болады. 

 
Консультациялық  психологиялық  орталық  қалалық,  аудандық  немесе 
облыстық  білім  департаментінің  әкімшілік  басқарумен  ӛз  бетінше  бӛлімше  немесе 
мектептен  тыс  мекемелер  қҧрамында  медициналық  –  психологиялық  – 
педагогикалық  комиссия,  отбасымен  және  балалрға  әлеуметтік,  педагогикалық, 
медициналық және психологиялық кӛмек кӛрсету орталығы 

 
Психолог  және  психологтар  тобы  ғылыми  -  әдістемелік  орталық  немесе 
кабинет  ретінде  қалалық,  ауданды,  облыстық  немесе  мемлекеттік  білім 
департаментінің басқару қҧрамында және солардың әкімшіліктерінің басқарумен. 
ХХ  ғасырдың  басынан  педагог  –  психологтардың  кең  ӛрісті  таралған 
міндеттерінің  бірі  –  балалар  ақыл  –  ойының  дамуын,  олардың  сапасын  және 
қабілеттерін анықтау.Мҧнда сынақ қолданылады. Мектеп психологы дәстҥрлі тҥрде 
ӛзінің  мҥмкіндіктерін  психикалық  функцияларды  ӛлшейтін  стандатталғантесттерді 
пайдаланып,  арнайы  бағдарламамен  оқытуға,  балаларды  даярлау  немесе 
дифференциялау  қызметін  атқарады.  Психолгтар  арасында  әйгілі  бала  ақыл  – 
ойының дарындылығына коэффициентін анықтайтын тест әдісі де қолданылады. 
1980 
жылдары 
кӛптеген 
американ 
мамандары 
ӛлшеу 
– 
мектеп 
психологиясының  мәселесін  шешетін  негізгі  жол  деуді  қойды.  «Мектепте 
психологиялық    қызметті  қамтамасыз  ететін  мектеп  психологтарының    Ҧлттық 
ассоцациясының нҧсқауында» мектептегі психологиялық қызметтің негізгі мақсаты 

–  балалар  мен  жасӛспірімдердің  психикалық  саулығын  және  білім  алуға 
қызығушылықтарына байланысты қызмет атқару делінген. Бҧл нҧсқада: 
А) балалар мен жасӛспірімдердің «мектептік міндеттерін» психологиялық  жіне 
псохологиялық – педагогикалық ӛлшеу және бағалау; 
 Ә)  мектептің  толық  когнитивтік,  аффективтік  және  әлеуметтік  дамуларын 
қамтамасыз ету бағытына психологтың белсенді араласуы қажет; 
Б)  педагогикалық  қызметкерлер  мен  ата  –  аналарға,  олардың  балаларға  
қамқорлық  жасауына  арнайы  бағдарламалармен  оқыту,  кеңестер  және  т.б.  кӛмек 
беру; 
В)  балалардың  мектептегі  іс  -  әрекеттеріндегі  және  мектеп  персоналының 
кәсіби мәселелеріне байланысты педагогтармен мектеп қызметкерлерімен және ата 
– аналарымен біріккен жҧмыстар жайлы кеңестер ҧйымдастыру. 
1985  жылы  Франциядағы  тҥрлі  бес  ҧйымдардың  ӛкілдерінен  қҧрылған 
жҧмысшы  топ  –  психологтардың  Ҧлттық  ассоцасының  мҥшелері  (ANOP),  - 
педагогпсихологтардың міндеттерін келесіше айқындайды. Мектеп психологы ата – 
аналар  мен  ҧстаздарды  біріктірсе,  баланың    барлық  тҧлғалық    қасиеттерінің 
дамуына    мҥмкіндік  жасай  алады.  Педагогпсихолог    мектеп  және  отбасы  
тәрбиесінің жҥйесінде қарсы тҧруына болады, егер баланың тҧлғалық  дамуына олар 
кедергі тудырса,тәрбиелеу стандартына ӛзгерістер енгізе алады. 
Соңғы  жылдары  білім  жҥйесінің    психологиялық  қызметі  келесі  мақсаттарды 
алдына қоюда: 

 
 Мектептегі ҥлгермеушілікті ӛзгерту; 

 
 Балалардың  әлеуметтік  икемділіктеріне  және  әлеуметтік  бейімделулеріне 
қолдау кӛрсету; 

 
 Ақыл  –  ойларында  кемшіліктері  бар  балаларға  оқушылардың  жалпы  тобына 
интеграциялануына кӛмек беру ; 

 
 Оқушылардың жалпы білім алуына және кәсіби  ӛсуіне ықпал ету; 

 
 Мҧғалімдердің, әлеуметтік қызметкерлердің т.б білім берудегі  мамандардың 
біліктілігін жетілдіру; 
Балалның  даму  деңгейіне  сәйкес  психолог:мектепке  дайындықты  алты  жасқа 
дейін  дайындаған  дҧрыспа,бірінші  сыныпқа  ӛз  мерзімінде  беру  керек  пе,  баланың 
мектепке  баруын  тағы  бір  жылға  кешеуілдету  қажетпе,  арнайы  мектепке  жіберген 
дҧрыс болады ма деген сҧрақтарға жауап ретінде нҧсқаулар береді. 
Мектепке  оқытуға  дайындығы  жеткіліксіз  балалардың  ата-аналарына  және 
бала-бақша  тәрбиешілеріне,  оларды  дамыту  туралы  нҧсқаулар  береді.  Бір  жылдан 

соң мектепке барар алдын, ол балалар тағыда зерттеуден ӛтеді. Мектепке  оқытуға 
баланың  психологиялық  дайындығын  ӛз  уақытысында  бағалау  –  оқытудағы 
ққиындықтарды ескертуге арналған іс-әрекеттің негізгі тҥрі болып есептеледі. 
Кеңестерде  немесе  орталықтарда  мектептегі  оқытуға  байланысты  тҥрлі 
қиындықтарды  анықтайды.  Оқытуда  қиындықтары  бар  балаларда  ақыл-ой 
дамуының  тежелуінің  жеңіл  тҥрлерінің  алғашқы  ауытқулары  кездеседі.  Мҧндай 
балалардың  тиімді дамуы  психологиялық  зерттеулерді дҧрыс  жҥргізу  нәтижесінде, 
жағдайына  және  тәрбиелеумен  оқыту  әдістеріне  сәйкес  нҧсқау  бергеннен 
туындайды. Жекелік сипатты мәселелері, қылықтары мен тәрбиесінде қиындықтары 
бар  оқушылармен де айналысады. Педагогикалық  тҧрғыдан тәрбиеленбегендердің 
себептерін  анықтау  және  олармен  жҧмыс  туралы  белгілі  нҧсқауларды    жоспарлау 
психологиялық  зеттеуді  мамандық  шеберлікпен  жҥргізгенде  мҥмкін  болады. 
Психологиялық кеңестер және орталықтар  негізінен ата – аналар мен мҧғалімдердің 
сҧраныстарына қарай нақты мәселелерді шешумен айналысады. Бҧл әсіресе тәрбие 
сҧрақтарына  байланысты  кеңес  беру  жҧмыстарында  белгіленген.  Соған  сәйкес 
әдеттегі педагогикалық қҧралдармен тҥзетуге мҥмкін болмайтын бала қылығындағы 
нормадан  тыс  ауытқушылықтармен  психолог  айналысады.  Мҧндай  психологиялық 
орталықтарда баланың қылығында кӛрініс беретін шектен тыс сезімталдылығымен, 
ҧяңдықпен, тҧйықтықпен  де жҧмыс атқарады. Ол мектепте, сабақта жауап беруде 
қорқатындардың  себептерінде  зерттейді.  Оның  міндетіне  балаларда  жҥйелі  тҥрде 
кӛрініс беретін қылықтарындағы аутқулармен, ҥнемі ҧрлық жасайтын  ҥйде немесе 
ҥйден тыс  ӛтірік айтатын, ҥйден немесе мектептен қашатындармен, эмоционалдық 
кҥйлерінің кҥрт ӛзгергіштігімен қызмет атқаруда кіреді. 
Мектептегі  психологиялық  қызметке  қойылатын  талаптардың  жоғарылауы 
байқалады. Сондықтан бҥгінде психологтар жҧмыстарында кӛп кҥш жҧмсауға тура 
келеді.  Педагог-  психологтар  ҥшін  басшылар  қоятын  жҧмыстарына  шектеулер 
мәселе  ретінде  айтылады.  Сонымен  қатар,  кәсіби  іс-әрекеттегі  рӛлдік  анық  емес 
жайлары  да  бар.  Кейбір  педагог-психологтарды  мазалайтын  мәселе,  басқалардың 
жҧмыстарымен қиылысатын жағдайларда олардың тҥсінбеушілігі. Жоғары әдептілік 
(этикалық)  стандарттарды  сақтауға  кепілдік  алу  мҥмкіндіктерінің  әсіресе  тҥрлі 
топтардағы  сыналушыларды  сыйлау  конфиденциялдық  мәліметтерді  реттеуге 
байланысты. 
Практик психологтың мектептегі жҧмысына байланысты атқаратын міндеттері: 
1.
 
мектептегі 
оқытуға 
байланысты 
балалармен 
психологиялық 
дайындықтарынанықтау,  мҧғаліммен  біріге  отырып  оларды  мектепке  бейімдеу 
бағдарламасын жоспарлау. 

2.
 
балалардың  даралық  ерекшеліктерін-қызығушылықтарын,  қабілеттерін, 
сезімдерін,ӛмірдегі  мақсаттарын  т.с.с  әр  жас  кезеңіндегі  даму  міндеттерін  ескере 
мҧғалімдермен  және  ата-аналармен  біріге  дамытатын  бағдарламалар  қҧрастырып 
іске асыру. 
3.
 
балалар ӛміріндегі әр ӛтпелі, ауыспалы жайттарды ерекше бақылауға алу. 
4.
 
ҥлгерімі,  тәртібі  тӛмен  балаларды  анықтап,  тҥзету  (коррекциялық) 
жҧмыстарын ҧйымдастыру. 
5.
 
оқушылардың  оқыту  және  тәрбиелеу  ҥрдісінде  қиындықтар  тудыратын 
интеллектуалдық,  эмоционалдық,  еріктік  және  тҧлғалық  ерекшеліктерін  анықтап 
(диагностика) оларды тҥзетуге (коррекция) кӛмек беру. 
6.
 
қолайлы  психологиялық  ахуал  (климат)  жасауды  қолдау,  оқушылардың 
мҧғалімдермен,  қҧрбы-қҧрдастарымен,  сыныптастарымен,  ата-аналарымен  және 
басқа  адамдармен  ара  қатынасындағы  бҧзылу  себептерін  анықтап,  оларды  жоюға 
әрекет жасау. 
7.
 
мектеп  әкімшілігіне,  мҧғалімдерге,  ата-аналарға  балаларды  оқыту  мен 
тәрбиелеудегі  психологиялық  мәселелерге,  зейінді,  есті,  ойлауды,  мінездерінің 
қабілеттерін дамытуға кеңестерді  беру. 
8.
 
оқушылардың  сҧрақтарына  оқу  әс-әрекетіне,  ӛзін-ӛзі  тәрбиелеуге,  ӛзін 
анықтауға, 
ересектермен 
және 
қҧрбы-қҧрдастарымен 
қатынастарындағы 
мәселелерге жеке және топтық кеңестерді ӛткізу. 
Жалпы  пікір  бойынша,  педагог-  психолог  балалармен  және  жастармен  білім 
жҥйесінде  қызмет  атқаратын  кәсіби  маман  ретінде  қабылданады.  Жҧмысының 
негізгі салмағы мектепке, балабақшаға, емханаларға және балалар ҥйіне тҥседі. 
Сонымен  бірге,  балалардың  отбасымен,  мҧғалімдермен,  басқа  кәсіби 
мамандармен де жҧмыс істеуге тиісті. Педаг- психологтар мектептермен және басқа 
ҧйымдармен,  олардағы  ҧйымдастырушылық  шараларды  бағалауға  және  мәселелі 
балалараға кӛмектің стратегиясын қҧрастыруға кӛмектесе алады. 
Резюме 
В  этой  статье  обсуждались  социального  заказа  основы  формирования,  психологические 
профессиональные попытки дела деятельности в современном школе. 
Resume 
In  it  the  article  psychological  professional  attempts  business  activity  in  nowaday    school,  social 
order bases forming came into question. 
Қолданылған әдебиеттер: 
1.
 
Абрамова Г.С. «Возрастная психология» - М.,2002 
2.
 
Кала У.В., Раудик В.В. Психологическая служба в школе. М. Знание,1986 
3.
 
Ждан А.Н. История психологии: Учебник. М.1990.-367с 
4.
 
Блонский П.П. Психология младшего школьника. – М.,1997 
5.
 
Дубровина И.В. Школьная психологическая служба: Вопросы теории и практика. – М: 
Педагогика,1991 

6.
 
Выгодский Л.С Педагогическая психология – М,1991 
 
ҦЛТТЫҚ ҚҦНДЫЛЫҚТАР АРҚЫЛЫ ЖАСТАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ 
 
Магистрант Ортаева Айтолқын,  Байжумаева Гульнур Жанабековна 
6М010300-Педагогика және психология 
Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті  
 
         
Жастар- бҧл біздің келер ҧрпақ,  болашақтың «мәңгі ӛшпес қозғалтқыш кҥші». 
Сондықтан  да  Қазақстанның  болашаққа  барар  жолы  жастарымыздың  даму 
деңгейіне,  олардың  мҥмкіндіктері  мен  қҧндылықтарға  ҧмтылысына,  мемлекеттің 
экономикалық,  саяси  және  қоғамдық  ӛміріне  қатысу  дәрежесіне  тікелей 
байланысты.  Жастарды  қолдау  –  ел  дамуына  қосқан  инвестиция.  Тәуелсіздіктің 
алғашқы  жылдарынан  бастап  білім,  денсаулық,  жаңа  ақпараттық  технологияларға 
қолжетімділік,  кәсіби  және  жеке  бәсекеге  қабілеттілік,  патриоттық  тәрбие,  жас 
ҧрпақтың  табысты  әлеуметтену  мәселелері  елбасымыздың  Н.Ә.  Назарбаевтың 
әрдайым  назарында  болып  келді.  Еліміздің  болашағы-ҧрпақ  тәрбиесінде,  еліміз 
егемендік  алып,ӛз  алдына  отау  тігіп  ӛзінің  ішкі-сыртқы  саясатын   ӛзі  шешетін 
болды. 
Бҥгінде 
баршаның 
міндеті-әдет-ғҧрпымызды, 
салт-дәстҥрімізді 
жандандырып, ҧлттық сана-сезімі жоғары тәрбиелі ҧрпақты ӛсіру. 
         Қазақ   ағартушысы   М.Жҧмабаев  «...Әрбір  ҧлттың  баласы  ӛз  ҧлтының 
арасында  ӛз  ҧлты  ҥшін  қызмет  қылатын  болғандықтан,тәрбиеші  баланы  сол  ҧлт 
тәрбиесімен  тәрбие  қылуға  міндетті»  деген.    Жас  ҧрпаққа  саналы  тәрбие  және 
сапалы білім беру деңгейі ең алдымен мҧғалімнің даярлығына,оның іс-тәжірибесінің 
қалыптасып шыңдалуына байланысты. 
Біз  ӛз  болашақ  ҧрпағымыздан  ҧлтжанды,  адами  қҧндылықтарды  бойына  жиған, 
қиыншылықтан жол табатын, экономикалық бәсекелестікке қабілетті, ары таза, иман 
жҥзді,біреудің  қолдауынсыз  ӛз  еңбегімен  білім  алған,елі  мен  жерін  сҥйетінін 
атқарған ісімен дәлелдеген жастарды кӛргіміз келеді. 
          Ҧлттық  тәрбие  дегеніміз  сана-сезім  мен  сенім  қалыптастыру.  Ол  ҥшін 
жастарға  ҧлттық  тәрбиені  ел-жҧрт,  қоғамдық  орын,  ата-ана  болып,жан-жақты 
ойлана отырып берсек,біздің де,мемлекеттің де кӛркейетіні даусыз. 
Бҥгінгі  жас  ҧрпақты  сонау  замандардан  жинақталған  ата-бабамыздың  мол 
мҧрасымен  яғни  ҧлттық  қҧндылықтарымен  сусындату-біздің  басты  парызымыз. 
Демек,  ҧлттық  қҧндылықтарды  пайдалана  отырып  тәрбиелеу  арқылы  сынып 
жетекші ҧлттық тҧлғаны қалыптастырмақ. 
Адамды  адам  ететін  қоршаған  орта  және  тәлім-тәрбие  десек,мектеп  жасы 
балаларының  тҧлғалық  ерекшеліктерінің  қалыптасуына  отбасы  мен  бірге  сынып 
жетекшінің  де ролі ерекше . 
          Ҧлттық  қҧндылықтар  арқылы  тәрбиелеу  дегеніміз-халықтың  ғасырлар  бойы 
жинақтап, іріктеп алған тәжірибесі мен ізгі қасиеттерін жас ҧрпақтың бойына сіңіру 
баланың  қоршаған  ортадағы  қарым-қатынасын,дҥниетанымын,ӛнерге  деген 
кӛзқарасын  және  соған  сай  мінез-қҧлқын  қалыптастыру.  Сондықтан  да  қазіргі 

жастарға  тек  білім  ғана  беріп  қоймай,  сонымен  қатар  ата-бабамыздан  келе  жатқан 
салт-дәстҥр,  әдеп-ғҧрыптар  арқылы  жаны  таза,  рухани  биік,  адамгершілігі  мол, 
халқына тигизер пайдасы кӛп азамат етіп ӛсіру әрбір ата-анаының, ҧстаздың міндеті. 
 
Бҧл  мақалада  қазіргі  жастарды  тәрбиелеуде  ата-бабамыздан  келе  жатқан  салт-
дәстҥрлері арқылы ҧлтжандылыққа, адами қҧндылықтары туралы кӛрсетілген. 
 
Резюме 
           В  этой  статье  расмотрены  важности  традиционных  обычай  и  человеческих  ценности    в 
воспитании молодежи.                                         
Summary 
           In  this  article  looks  of  importance  traditional  custom  and  human  to  the  value    in  education  of 
young people. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
1.
 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  беру  туралы»  Заңы  //Егемен  Қазақстан,  1999ж.,  11 
маусым 
2.
 
Аймауытов Ж. Тәрбиеге жетекші. – 1924 
3.
 
Бурбаев Т.Қ. Ҧлт менталитеті - А., 2002. 
4.
 
Тӛлеубекова Р. Бала тәрбиесіндегі халықтық педагогика. –А.: РБК, 1994.  
5.
 
Жарықбаев  Қ.,  Қалиев  С.  Қазақ  тәлім-тәрбие  тарихы  дәрісінің  бағдарламасы.  –А.:  РБК, 
1994, 30 б. 
 
 
ӘӚЖ 410.1 
ЕҢБЕККЕ БАУЛУ ПӘНІН ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЕҢБЕК 
ӘРЕКЕТІНЕ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ 
Мирзаева М., Есенбаева А., Бектҧрғанова  М.- ӘПИ магистранттары 
Қазақ  бастауыш  мектептерінің  еңбекке  баулу  пәніне  арналған  бағдарламасы 
қазіргі  кезде  ӛзгертіліп,  жаңартылған.  Тӛменде  талқылауға  ҧсынылып  отырған 
программа  жобасы  –  қазақ  мектептерінің  жағдайы  мен  мҥмкіншіліктерін  ескеріп 
жасалған  жаңа  жоспар.  Жоспар  жасау  барысында  кӛпшілік  бастауыш  класс 
мҧғалімдерінің,  бірқатар  ҧсыныстары  ескерілді.  Кейбір  сабақ  тҥрлері  ӛзгертіліп, 
толықтырылды. І. Техникалық еңбек тҥрлері. Саз балшық және пластилинмен жҧмыс 
істеу  (мҥсіндеу)  (1-2  класс).  Аралас  материалдардың  орнына  табиғи  материалдар 
енгізу  (1-4  класс).  Матамен  жҧмыс  текстильді  материалдармен  жҧмыс  істеу  болып 
ӛзгертілді.  (1-4  класс).  Картонмен  жҧмыс  істеу  2-4  кластарда  ал  конструктормен 
жҧмыс  істеу  2-кластан  басталып,  4-класта  конструктор  және  электр  констрктормен 
жҧмыс  істеу  берілді.  ІІ.  Ауыл  шаруашылық  еңбек.  1  класс  оқушылары  ҥшін  тҥрлі 
кәсіпорындарға  экскурсиялар  ҧйымдастырып,  сабақты  таныстыру  мақсатында 
жҥргізу  ал  (2-4)  класс  жоғарылаған  сайын  істелетін  жҧмыс  тҥрлерін  кҥрделендіру 
ҧсынылады.  ІІІ.  Қоғамға  пайдалы  еңбекке  программада  арнайы  сағат  бӛлінбеген. 

Дегенмен,  оқушылардың  сабақтан  тыс  уақыттарында  ҥй  жҧмыстарына,  ата-
аналарына, класта жҧмыс істеулеріне бағыт беру кӛзделінген. Бҧрынғы программада 
бҧйымдардың  тек  шамамен  алынған  тізімдерді  беріліп  келсе,  жаңа  программа 
жобасында әр кластарға жҥргізілетін сабақтар тӛрт жоқ санға бӛлініп, сағат сандарды 
таблица  арқылы  кӛрсетілді.  Бҧл  мҧғалімдерге  календарлық  тақырыптық  жоспар 
қҧрылуына  нақты  кӛмегін  тигізеді.  Жобада  жасалатын  бҧйымдардың  кҥрделілігі 
оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес берілді. 
Қҧрметті  ҧстаздар,  сіздердің  назарларыңызға  ҧсынылып  отырған  программа 
бекітілген  толық  мәнді  программа  емес,  жобасы  ғана.  Бастауыш  кластарда  еңбекке 
баулу сабақтары ҥш бағытта жҥргізіледі:    
-
 
техникалық еңбек; 
-
 
ауыл шаруашылық еңбек; 
-
 
қоғамға пайдалы еңбек; 
1.
 
Техникалық еңбек мына тҥрлерді қамтиды: 
І.  Қағазбен  және  картонмен  жҧмыс.  2.  Табиғи  материалдармен  жҧмыс.  3. 
Текстильді  материалдармен    жҧмыс  (мата,  жіп).  4.  Конструктор  детальдармен 
жҧмыс. 5. Ағашпен жҧмыс.  6. Сым темір және жҧқа қаңылтырмен жҧмыс.(фольга). 
7. Электр техникасымен жҧмыс. 
ІІ.  Ауыл  шаруашылық  еңбегі  мал  шаруашылығы  мен  егін  шаруашылығына 
бӛлінсе,  мектепте  ӛсімдіктер  ӛсіру  сабағы  екі  бағытта  жҥргізіледі.  1)  Бӛлме 
ӛсімдіктерін кҥтіп-баптау жҧмысы. 2) Оқу тәжірибе учаскесіндегі жҧмыс және жан-
жануарлар бҧрышын ҧйымдастыру (жабайыаңдар, қҧстар т.б.) 
ІІІ.  Қоғамға  пайдалы  еңбекке  программада  арнайы  сағат  бӛлінбегенмен, 
кҥнделікті істеуге тиісті жҧмыстар жоғарыда аталатын сабақтармен ҧйымдастырыла 
жҥргізіледі.  Еңбек  сағаттарының  негізгі  мақсаттарының  бірі  –  оқушылардың 
политехникалық  білімдері  мен  ой-ӛрістерін  кеңейтіп,  шеберліктерін  жылдан-жылға 
арттыру.Еңбекке  деген  кӛзқарасты  коммунистік  тҧрғыда  тҥсіндіріп,  білімдерін 
молайту.  Ӛндірістің  тҥрлі  салаларында  жҧмыс  істейтін  мамандардың  іс-тәжірибесі 
және қызметімен танысу. Адамгершілікке, эстетикалық және дене тәрбиесіне баулу. 
Мысалыға  жоспарымызға  мынадай  еңбек  тҥрерін  енгіздік.  Сабақта  6-7  жасар 
баланың  саусақтарын  ширату,  бҧлшық  еттерін  қатайту  және  тҥрлі  пайдалы 
жаттығулар  жҥргізу  мақсатымен  мҥсіндеу  тҥрі  енгізілді.  Картонмен  жҧмыс  бҧрын 
жоспарда  3-кластан  жҥргізілсе,  ал  қазір  2-кластан  басталып  қағаз  және  қатырмақ 
қағазбен жҧмыс істеу делінеді.  
-
 
Аралас материалдармен жҧмыс істеу тҥрін оқушылар сабақта кӛбіне игере 
алмайды,  себебі  тҥрлі  материалдарды  дайындауға  материалдық  база  керек,  әрі 
кӛптеген  материал  тҥрлері  кейбір  мекендерде  кездеспейді.  Табиғи  материалдар 

республикамыздың  барлық  аймақтарында  кездесетін  болғандықтан  жоспарға 
біріншіден тӛртінші класқа дейін енгізілді. Қазіргі кезде тӛртінші класта конструктор 
және  электроконструкторлармен  жҧмыс  істелінеді  және  маамен  жҧмыста  тек 
тӛртінші,  ҥшінші  класқа  ғана  енгізіліп  отыр.  Еңбекке  баулу  сабақтарында 
қолданылатын  материалдар  жергілікті  жердің  мҥмкіншілігі  мен  жағдайына 
байланысты  болып,  оқушылардың  орындайтын  бҧйымдары  халықтық  ӛнер 
мҧраларына,  дәстҥрлеріне,  оны  дамытуға  бейімделіп  жасалынады.  Оқушылардың 
жасалған  бҧйымдары  тек  баға  алу  ҥшін  ғана  керек  емес,  аз  қажеттеріне  жарайтын 
пайдалы заттар болуға тиіс. Біткен бҧйымдардың жасалу сапасына талдау жҥргізіліп, 
жетістіктері  мен  кемшіліктері  атап  кӛрсетіліп,  баға  қойылу  керек.  Қазіргі  кезде 
еңбекке  баулу  сабақтары  қазіргі  талапқа  сай  арнайы  жабдықталған  еңбекке  ҥйрету 
кабинеттерінде  жҥргізілуі  керек.  Бҧл  кабинеттерде  жҧмысқа  керекті  қҧралдар  мен 
материалдар сақталып, сабақ жҥргізуге барлық жағдай сақталуы тиіс. Оқушылардан: 
-
 
Оқушылардың мҧғалімнің рҧқсаты бойынша бастау. 
-
 
Қҧрал – сайманды қажетті жағдайда ғана пайдалану. 
-
 
Істен шыққан, жиегі мҧқалған қҧрал-саймандармен жҧмыс істемеу. 
-
 
Жҧмыс орнын таза ҧстау, материалдар мен қҧралдарды парта ҥстіне дҧрыс 
орналастыру. 
-
 
Материалдарды ҥнемдеу, қҧралдармен тимді жҧмыс істеу. 
-
 
Жҧмыс кезінде басқа жаққа алаңдамау. 
-
 
Жҧмыс бітісімен, материалдар мен қҧралдарды ӛз орнына реттеп қою, және 
т.б. талап етіледі.  
   

жүктеу/скачать 3,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: