Хабаршы «Филология ғылымдары» сериясы


FUTURE CHALLENGES OF TEACHING ENGLISH AS A THIRD LANGUAGE



Pdf көрінісі
бет3/10
Дата03.03.2017
өлшемі2,15 Mb.
#6076
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

 
FUTURE CHALLENGES OF TEACHING ENGLISH AS A THIRD LANGUAGE 
IN EDUCATIONAL SYSTEM IN KAZAKHSTAN 
 
Бұл  мақалада  «Қазақстан  Республикасында  тілдерді  дамыту  мен 
қолданудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы  туралы» 
Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  2011  жылғы  29 
маусымдағы  №  110  Жарлығына  сәйкес  еліміздің  оқу  орындарында  ағылшын  тілін 
үшінші тіл ретінде оқытуды енгізу мәселесі жайлы және ағылшын тілін үйренуді 
орта  мектептердің  1-сыныбынан  бастаған  жағдайда  шешуді  талап  ететін 
өзекті мәселелер қарастырылады. 
 
 As  one  of  the  key  indicators  of  implementation  of  the  State  Program  of 
Development and Functioning of Languages of Kazakhstan for 2011-2020 adopted by the 
Decree  of  the  President  of  Kazakhstan  No.110  dated  June  29,  2011  Kazakhstan  should 
achieve the increase of the share of republic’s population that speaks English to 10 % by 
2014, to 15 % by 2017, to 20 % by 2020; and the increase of the share of population that 
speaks three languages (state, Russian and English) to 10 % by 2014, to 12 % by 2017, to 
15 % by 2020. 
 According  to  the  Head  of  State,  if  the  basis  of  modern  scientific  terminology 
composes  the  words  from  Latin  language,  in  the  age  of  development  information 
technology almost daily English language incorporated into the national languages of the 
world  through  new  words  and  new  concepts  so  we,  Kazakhstani  people  should  not  stay 
away from these processes. It seems to be widely known that under certain circumstances 
life  with  two  or  more  languages  can  lead  to  advantages.  This  leads  to  the  actuality  of 
acquiring  the  English  language  as  the  requirement  to  adaptation  to  new  social-political 
and  social-cultural  society.  In  its  turn  these  factors  call  Kazakhstani  people  to 
multilingualism and to be multilingual.  
 In  fact,  the  benefits  of  multilingualism  and  multilingual  education  have  been 
advocated  during  the  last  decade.  In  particular,  findings  in  the  area  of  third  language 
acquisition and trilingualism, which has established itself as a field in its own right, have 
contributed  to  a  better  understanding  of  multilingual  processes  and  use.  Third  language 
teaching, in consequence, has been informed by various trends in research of multilingual 
acquisition, but is also challenged by these findings. 
 As almost the whole population of Kazakhstan is considered to be bilinguals this 
article will put forward the challenges of integrating the English language at educational 
centers as a third language and the ways how they are overcome today and expected to. 
 First, it would be good to provide an overview of international research on third 
language teaching, including examples mainly from a European background as in Europe, 

 
40 
this  development  is  certainly  linked  to  the  commitment  of  the  European  Union  to  a 
multilingual  Europe.  In  1995  it  was  proposed  that  EU  citizens  should  be  proficient  in 
three  European  languages,  their  L1  and  two  other  community  languages,  to  ensure 
multilingualism  as  an  essential  characteristic  feature  of  European  identity.  It  describes 
sociolinguistic,  psycholinguistic  and  educational  aspects  of  multilingual  teaching  and 
emphasizes  current  research  trends  in  this  fairly  young  area  of  language  teaching.  The 
challenging  ways  which  have  been  suggested  to  achieve  multilingualism  for  all 
necessarily have to address learners, teachers, educators and policy makers. 
 Third language teaching, in consequence, has been informed by various trends in 
research of multilingual acquisition, but is also challenged by these findings. 
 One  of  the  most  crucial  aspects  of  third  language  research,  the  effects  of 
bilingualism on third language acquisition (TLA), clearly shows how intertwined the two 
research areas are. Or in other words, the move beyond the contact of two languages was 
a  necessary  prerequisite  for  researchers  to  become  aware  of  the  relatedness  between 
bilingualism and second language acquisition (SLA). Twenty years ago, in 1987, the first 
book  on  TLA  was  published.  Ringbom  (1987)  compared  monolingual  and  bilingual 
(Finnish–Swedish) learners in Finland learning English as their third language and found 
that the bilinguals outperformed the monolinguals. Stedje’s study on learning German as 
a  third  language  was  carried  out  ten  years  earlier  in  the  same  context  but  since  she 
published in Swedish and German it has never become that widely known (Stedje 1976). 
Another investigation evidencing the advantages of bilingual learners over monolinguals 
in  the  process  of  learning  an  L3  was  carried  out  by  Thomas  (1988)  in  the  USA.  She 
showed that English–Spanish bilingual students performed significantly better 
than  their  monolingual  peers  when  learning  French  in  the  classroom  (see  also 
Genesee, Tucker & Lambert 1975). The spectrum of TLA covers a range of multilingual 
acquisition  and  use  patterns.  Some  typical  examples  of  L3  learners  discussed  in  the 
literature on multilingualism include:  
_children  growing  up  with  three  languages  from  birth  (e.g.  Oksaar  1977; 
Hoffmann 1985; Barnes 2006), 
_bilingual children learning an L3 – in many cases English – at school at an early 
age, as is the case in the Basque Country (Cenoz 2005) or in South Tyrol (Jessner 2006), 
_bilingual  migrant  children  moving  to  a  new  linguistic  environment,  such  as 
Kurdish/ 
Turkish children learning German in Austria (Brizic 2006). 
According to Information Agency “Kazinform” from March 6, 2013 the minister 
of  Education  and  Science  of  the  Republic  of  Kazakhstan  Bakhytzhan  Zhumagulov 
reported at the  meeting  with rectors  of  foreign HEI-s  of  Art that this  year 367 thousand 
children will go to the first class in Kazakhstan and all of them start to learn English from 
the  first  class.  If  we  relate  this  to  the  above-given  examples  of  L3  learners,  then  the 
Basque Country  or South Tyrol  with their bilingual children  learning an L3 at school at 
an early age can serve as good examples to TLA at Primary Education in Kazakhstan. 
If  to  consider  the  TLA  acquisition  routes  offered  by  Cenoz,  then  we  clearly  see 
that  our  children  will  mostly  be  in  the  III  type.  In  TLA  the  number  of  routes  of 
acquisition increases. Cenoz (2000) describes at least four types of acquisition order: 
(i) simultaneous acquisition of L1/L2/L3, 
(ii) consecutive acquisition of L1, L2 and L3, 
(iii) simultaneous acquisition of L2/L3 after learning the L1, 

 
41 
(iv) simultaneous acquisition of L1/L2 before learning the L3. 
 It is obvious that effectiveness of multilingual education in Kazakhstan is closely 
connected  to  settling  the  existing  problems  in  this  sphere.  I  would  like  to  differentiate 
these problems into the following categories:  
1)  problems  related  to  teachers  namely,  shortage  of  qualified  multilingual 
teachers who are able to conduct classes in all three languages; 
2)  problems  related  to  teaching  methods  namely,  in  case  the  teachers  can 
conduct a lesson in all three languages, but they lack the innovative methods of teaching 
their disciplines; 
 
3)  problems  related  to  school  namely,  lack  of  facilities  for  teaching  through 
innovative methods; insufficient or poor targeting library resources in all three languages; 
4)  problems related to mismatch of calendar, curriculum and learning materials 
namely,  the  school  calendar  run  from  September  to  June  poorly  matches  the  local  e.g. 
Kazakhstan’s  North  regions  climate,  i.e.  overlapping  the  missed  materials  during  frosty 
winter days with periods in the spring and autumn; 
 The  first  of  these  seem  to  have  found  its  purposeful  decision  on  behalf  of  the 
Ministry  of  Education  and  Science  of  RK,  i.e.  in  accord  with  demands  of  the  State 
Program of Development and Functioning of Languages of Kazakhstan for 2011-2020 the 
amount  of  credits  on  foreign  languages  in  the  cycle  of  basic  disciplines  was  increased 
introducing  the  necessary  changes  into  the  curriculum.  As  a  result  nowadays  third-year 
students  can  study  disciplines  like  Pofessionally-orientated  Kazakh\Russian  Language, 
“Pofessionally-orientated Foreign Language”. 
 As  the  solution  of  the  second-category  problems  the  Ministry  of  Education  and 
Science  of  RK  initiated  the  realization  of  the  Republican  state-financed  program 
“Vocational  Advanced  Training  and  Retraining  of  Staff  of  Public  Institutions  of 
Education”.  Within  the  frame  work  of  which  Nazarbayev  Intellectual  Schools  and 
Nazarbayev University are conducting good programs on vocational advanced training on 
professionally-orientated  English  language  teachers  of  Kazakhstani  HEI-s  from  all 
regions of Kazakhstan. For example, just recently Nazarbayev University has announced 
about the start of application to the Vocational Advanced Training Program for secondary 
school  teachers.  That  program  aims  secondary  school  teachers’  vocational  training 
through  modern  pedagogical  theory  and  practical  methods  of  teaching.  Last  year 
graduates  of  this  program  nowadays  are  implementing  their  knowledge  in  different 
schools and in different parts of Kazakhstan.  
 However, more fundamental work on the last two problems lies ahead of us and 
certainly  present  challenges  for  the  Ministry  of  Education  and  Science  of  RK, 
researchers, educators and even politicians involved in overcoming them. 
 
References: 
1. 
Jessner U. Teaching third languages: Findings, trends and challenges University of 
Innsbruck. Austria, 2008 
2. 
Nursultan  Nazarbayev,  President  of  the  Republic  of  Kazakhstan  ,  Address  to  the 
people  of  Kazakhstan  “Strategy  Kazakhstan-2050”:  new  political  course  of  the 
established state”. Astana, October, 2012  
3. 
Nursultan Nazarbayev, President of the Republic of Kazakhstan , State Program Of 
Education Development in The Republic Of Kazakhstan For 2011–2020. Astana, 2010 
4. 
Http://Admissions.Nu.Edu.Kz/Wps/Portal
: Nazarbayev University Announcements 

 
42 
5. 
Ringbom,  H.  The  role  of  L1  in  foreign  language  learning.  Clevedon:  Multilingual 
Matters. 1987 
6. 
Stedje,  A.  Interferenz  von  Muttersprache  und  Zweitsprache  auf  eine  dritte  Sprache 
beim freien Sprechen – ein Vergleich. Zielsprache Deutsch 1, 1976 
7. 
Thomas,  J.  The  role  played  by  metalinguistic  awareness  in  second  and  third 
language learning. Journal of Multilingual and Multicultural Development 9, 1988 
 

 
43 
ӘДЕБИЕТТАНУДЫҢ ЖӘНЕ АУДАРМАТАНУДЫҢ  
ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЯ И 
ПЕРЕВОДОВЕДЕНИЯ 
 
Нурмагамбетова М.Б. 
 
БАУЫРЖАН МОМЫШҰЛЫНЫҢ АШЫЛМАҒАН ҚЫРЛАРЫ 
(ана тілі туралы толғамдар) 
 
Автором  изучены  нераскрытые  грани  в  произведениях  Бауыржана 
Момышулы. 
The author studied the works of undiscovered facets of Bauyrzhan Momyshuly. 
 
Тіл – адамның, тілдік қоғамдастықтың санасында сәулеленген ақиқат дүниені 
бейнелеудің,  оларды  жинақтап,  жүйелеп,  әрі  қарай  байыта  отырып,  қоғамдық  ой-
сананы дамытудың, қарым-қатынас жасаудың теңдесі жоқ әмбебеп құралы.  
Кез  келген  ұлттың  рухани,  заттық  (материалдық)  мәдениеті,  бүкіл  тыныс-
тіршілігі,  өмірден  түйген  тәжірибесі,  дүниетанымы  ең  алдымен  тілдің  сөз 
байлығынан айқын аңғарылады. Өйткені ақиқат дүниенің бейнесі сонда сөз арқылы 
«тіркеліп» ұғым, түсінік болып қалыптасады. 
Қазақ  қоғамы  да  әрине,  өзінің  ұлттық  болмысын,  тұрмыс-тіршілігін,  асыл 
арманын,  елдігі  мен  ерлігін,  жақсы  мен  жаманын,  өнегесі  мен  өсиетін  сөзбен 
өрнектеген. Осы қасиеттердің бәрі мағынасында бейнеленген. 
Осы ретте Бауыржан Момышұлының «Соғыс психологиясы» шығармасында 
жазылған  мына  сөздері  еске  түседі:  «Майданда  сарбаздар  өз  ана  тілінің,  туған 
әдебиетінің,  ән-күйінің  қорынан  ең  қарапайым, аз да  болса  үлесін  ала алмаса,  мен 
мұны  қылмыс  деп  есептеймін».  «Тобыр  әскер  емес  және  әскер  де  тобыр  емес». 
«Ақыл  бәріне  берілген,  ал  жүрек  барлығына  емес».  Бұндай  қанатты  сөздерді  әрі 
қарай  жалғастыра  беруге  де  болады.  Осы  ретте  біз  Бауыржан  Момышұлы 
поэзиясында  қозғауын  тапқан  тың  тақырып  –  ана  тілінің  мәселесі  екендігін 
байқадық.  Бұған  дәлел  ретінде  және  «тілім»  деп  шырылдап  жүрген  ұлт  ақыны 
М.Шахановтың  өлеңімен  салыстыра  отырып,  халқын  сүйген  қос  ұлдың  тілінің 
ертеңі жайындағы ойларына тоқталып өтсек: 
 
Мұхтар Шаханов 
Бауыржан 
Қазақтығы тек түрінде, 
Екі  ауыз  сөйлем  құрай  алмайтын 
ұлтының ұлы тілінде, 
Қазақтың  тілі  қарусыз  тіл  ме,  басынан 
бағы аунаған. 
Шарасыздық әлде, менсінбеушілікте 
Өз тілінде оқып жаза алмай, 
Кезеңге жеттік мұңданар, 
Тілді егер ұлттың анасы десек, 
Анасын ауыстырады олар 
Ана тілін ардақта 
Көшеде бояу ерін сылқылдаған  
Былдырап орысшалап жырқылдаған 
Ұмытып ана тілін, салт-санасын 
Не қалды тілімізде жыртылмаған. 
 
Отбасы түсініксіз жатқан былдыр 
Газетте қазақ сөзі аз, шылдым-мылдыр 
Оқысаң алып кітап шым-шытырық 
Опырмай, сандырақ па, бұл не 

 
44 
Рух пен тілден бөлінген халық 
Жеңілген халық. 
Ол  анық  ғаламдастартыру  даңқы  тез 
билеп ырқына, 
Бұл  құндылықтарсыз  қазақ  тілі  де 
кетеді жерден ұсақтап, азып, жоғалып. 
былжыр?! 
 
Ержеткендер сөйлейді орысшалап 
Кім отыр сөз құрылысын қынап-сынап 
“Мамасы” мен “папасы” шүршіт 
болып 
Күйдірді-ау шүршітшілеп бала жылап.  
 15.02.1944 жыл.  
 
Осы  ретте  тіл  мәселесінің  ертеңі  мен  бүгінін  ойлаған  қас  батырымыз 
Бауыржан  Момышұлымен  1971  жылғы  «Қазақ  әдебиеті»  газетінде  жарық  көрген 
«Ағаның  асыл  сөздері»  атты  мақалада  жүргізген  сұхбатта  былай  делінген:  «Біздің 
тілшіміз  Бауыржан  Момышұлына  жолыққан  еді.  Елі  үшін  еткен  ерлігі  ертегіге 
айналып  кеткен  жауынгер  жазушы  ойланыс,  толғаныс  үстінде  екен.  Артындай 
аппақ  қағазы  мен  қаруындай  қымбат  қаламын  жазу  столының  үстінде  жиі 
тоқайласып тұратындығы бізді қатты қуантып тастады... 
Тілші  әңгіме  үстінде  жазушыға  әдебиеттің  кей  мәселелері  жайлы  бірнеше 
сұрақ  қойды.  Баукең  әдетінше:  «қалам,  қағазыңды  ал  қолыңа»,  -  деді  де,  жауабын 
тақпақтай жөнелді. Ол: «Менің міндетім - айту, сенің міндетің – көшіру» дегені еді. 
«Тек сөзбе-сөз жазып отыр» деді. 
Бірінші  сұрақ:  Жұртты  отаншылдыққа,  елдікке,  ерлікке  тәрбиелеуде 
әдебиеттің атқарар роліне қалай қарайсыз? 
Жауап:  Біздің  буын  -  әдебиеттегі  аға  буынға  жатады.  Ашаршылық,  соғыс 
сияқты  бар  ауыртпалықты  басынан  кешкен  даңқты  буын...  сондықтан  мұндай 
сұраққа жауап бермеуіме болмайды. 
Отанды  сүю  деген  сөз  –  Совет  Одағының  ардақты  азаматы  бола  біл  деген 
сөз.  Ал,  ардақты  азамат  болу  оп-оңай  шаруа  емес.  Өз  халқыңды  жақсы  көрмесең, 
басқа халықты сыйламайсың. Мұны ұлтшылдықпен шатастырмауымыз керек. Екеуі 
аспан  мен  жердей  екі  дүние  екенін  жастар  жағы  ажырата  білуі  шарт.  Үлкенді 
сыйламау  адамгершілікке  жатпайды.  Кішіні  қамқорлықсыз  қалдыру  да  сондай. 
Біздің  әдебиеттегі  міндетіміз  –  көрген,  білгенімізді,  ақиқатты  жасырмай  жастарға 
жеткізу.  Кемшіліктерімізді  де  жасырмастан,  кейінгілер  қайталамау  үшін  бұл  аса 
қажет.  Кей  жазушылар  мұны  түсіне  бермейді.  Ол  жақсылық  емес.  Шындыққа 
қиянат  жасамауды  Б.Майлин,  Ғ.Мүсіреповтерден  үйрену  қажет.  Табыспен  бірге 
қатемізді  де  ортаға  салып,  ашық  сөйлессек  қана,  жастарды  патриот  етіп 
тәрбиелеуге жол таба аламыз. 
Аға  буын  әдебиетшілеріміздің  жастарға  айтары  мынау  болмақ  керек: 
«Қарағым  балам,  жақсылығым  болса,  одан  мысал  ал  да  оны  көбейт,  көркейт; 
кемшілігім болса, одан без». Ал, бұлай жазу, айту үшін ерлік керек. Ол құрғыр, әлі 
күні көбімізде жетпей жатыр. 
Ең  үлкен  ерлік  –  қатеңді  мойныңа  ала  білуде.  Мен  қорқпадым,  мен 
қателеспедім  деген  кісіге  өз  басым  сенбеймін.  Ол  адам  өзін-өзі  сынау,  сыйлаудан 
кетіп қалған адам. Оны тыртаңбайлық дейді.  
Азамат болсаң, әдепті бола біл. Біреуге сын айту үшін алдымен өзіңді сынап 
ал,  «Волоколамск  тас  жолы»  да:  Қорқыныш!  Қорықтым!  Соны  жеңу  керек!  деп 
басталмайтын  ба  еді?  Өз  мінін  білмеген  кісінің  басқаның  мінін  айтуына  ешқандай 
хақысы  жоқ.  Өзін  аямаған  кісі,  басқаға  жаны  ашиды  дегенге  мен  сенбеймін.  Өз 

 
45 
кемістігіңді  сезбесең,  басқаның  кемістігіне  қайғыра  алмайсың.  Мен,  мен  деп  төс 
соғуда ақылдылық жоқ. Ар-намыс төркіні – кісінің өзін-өзі сынай, зерттей білуінде 
жатыр.  Өзін-өзі  сынай  білмеген  дарақыларда  ар,  намыс  жоқ.  Біреуден  үлгі  алу 
үшін,  біреуге  үлгі  болу  үшін  өзіңді  сынай  біл.  Біреуден  үлгі  ала  білу,  біреуге  үлгі 
бола білу де – Отанды сүюшілікке жатады. 
Сұрақ: Балалар әдебиеті жайлы не айтар едіңіз? 
Жауап:  Біздің  әдебиеттегі  ақсап  жатқан  жер  –  балалар  әдебиеті.  Көп 
жазушылардың  кемшілігі  –  сәбидің  тілін,  психологиясын  білмейді.  Жоғарыдан,  5-
этаждан  қарап  тұрып  соларға  не  ақыл  айтпақшы.  Балаларды  «ей  бала  ғой»  деп 
менсінбей  жүріп  шығарма  жазып  жүргендер  де  аз  емес.  Сәбилер  мен  жастарды 
сыйлау, сүю керек, себебі шындық дегеннің өзі солардың аузымен айтылады деген 
сөз  бар.  Балалар  сырлас  болу  керек,  жастарға  сену  керек.  Сенбесең,  олар  да  саған 
сенбейтін болады. Жазушы бұдан не ұтпақ. Бәрін өзім білем демей, өзіңнен кішімен 
де  ақылдасып,  мынаған  қалай  қарайсың  деу  үшін  де  үлкен  ерлік  қажет.  Әдебиет 
сеніскен, сырласқан жерде ғана бірдеңе бітіре алады деп ойлаймын. 
Сұрақ:  Қазіргі  жас  ақын,  жазушылар  шығармаларындағы  патриоттық 
тақырыптың жырлануы қалай? 
Жауап:  Жастар  әдебиетінде  табысымыз  мол,  әрине,  жоқ  деп  айтуға  аузым 
бармайды. Бірақ, кемістігі де кем емес. 
Алдымен,  олардың  алған  үлгісінде  аздаған  кемшілік  болды.  Ол  үлгіде 
Отанды  сүйгеннен  гөрі,  сүйемін  деп  даурығу  басым  болды.  Жастарға  үлгі  болу 
дейтін  өте  қиын  мәселе.  Өз  буына  өзі  пісіп,  менменсіп  жүргендер  жастарға 
ешуақытта  үлгі  бола  алмайды.  Жас  адамның  көңіліне  тию,  көкірегінен  итеру  – 
надандық.  Біз  кейде  жастарды  менсінбей,  қорлап  жүрміз.  Отан,  ел  жер,  ерлік 
туралы  жазылған  жастар  шығармаларында  өздері  басынан  кешпеген  соң,  әрине 
ойдан шығарушылық бар. Ол өмірден алғандай қайдан болсын. Жастардағы ендігі 
бір  кемістік  -  өздерін-өздері  жаспын  дей  беруінде.  Мен  отыз  жасымда  дивизия 
басқарғам.  Түсінген  кісіге,  талантты  кісіге  жасы  жиырмадан  асқан  жаспын  деу 
жараспайды.  Әлі  жаспын  деу  –  кемшілігін  жасыру  үшін  айтылады.  Бұл  –
жауапсыздық. Творчестволық жағынан ержете алмай жүргендердің сылтауы. Елді, 
жерді  сүю  деген  тақырып  –  ұлы  тақырып.  Отан,  ел  сүю  үшін  –  оны  ұға  білуіміз 
қажет.  Әкесін  сыйламаған  кісі,  баласын  да  түсінбейді.  Әке-шешесін  сыйлаған 
балада  ғана  намыс  болады.  Оларды  ұялтпайын,  арыма  таңба  баспайын,  өлсем, 
өлейін бірақ, жерге қаратпаймын дейді. Елін де – атаң, анаң... 
Патриотизм  –  «Отаным,  сені  сүйем,  күйем»  деу  емес.  Ол  –  формализм.  Әр 
нәрсені  айта  білу  керек.  Елім,  жерім  дегенді  тіке  айта  берудің  қажеті  шамалы.  Ел, 
жерді сүйетіндігіңізді жеке сөздеріңнен емес, бүкіл творчествоңнан сезетін болсын 
оқушы!», - деген 
Бір  жиылыста  Бауыржан  Момышұлы:  «Мен  осында  келгелі  бері  өзіңнің 
жеке  басының  мақсаттарынан  ары  аса  алмаған,  өте  майда  бірқатар  адамдарды 
кездестірдім. Олар халықтың, Отанның, қоғамның, болашақтың мүдделерін мүлдем 
естен  шығарған.  Опера  театрының  хорында  қазақтың  халық  әндерін  орындайтын 
бірде-бір әншінің қалмағанын сіздер немен ақтайсыздар? Осы күнге дейін ащы әрі 
шешімін  таппай  келе  жатқан  сұрақтар  ашық  күйінде  қалып  отыр:  халықтың 
жағдайын  кім  ойлайды,  оның  абыройын  кім  қорғайды,  біз  өзіміз  кімбіз,  біз 
кімненбіз,  кім  боламыз,  біздің  болашағымыз  қандай?  Немесе  өзінің  қазақ  екенін 
және  қазақ  болып  туылғанын  ұмытқандар  өте  көбейіп  кетті  ме?  Өзінің  қазақ 

 
46 
екендігінен қысылатын және өз тілінде сөйлеуден ұялатын әдет қалай пайда болды 
және  қайдан  шықты?  Балалар  бұзылған  күйінде,  е  қазақ  емес,  е  орыс  емес, 
түсініксіз  түрдегі  ұғымдар  мен  ұстындардың  тұрпайы  бір  араласқан  күйінде,  өз 
тамырларынан ажыраған және бөтен топыраққа сіңген күйінде тәрбиеленіп жатыр. 
Сіздер неге мұны көрмейсіздер? Әлде көргілеріңіз келмей ме?», - деп жан айқайын 
естірткен.  
«Кімде-кім  өз  ұлтын  жойылудан  сақтағысы  келсе,  Бабалардың  сан 
ғасырлық  үміт-сенімін  ақтағысы  келсе,  Өшіргісі  келмесе  тірліктен  халқының 
рухани  ізін,  өз  ана  тілінде  оқытуға  міндетті  ұлы  мен  қызын  да!»,  -деп  жырлаған 
жалынды  ақын  Мұхтар  Шаханов  та  Бауыржан  Момышұлы  секілді  елінің 
болашағын  ұлттық  тілмен  байланыстыр  жырға  қосты.  Міне  біз  Б.Момышұлының 
тіл, әдебиет, ұлт болашағы туралы ойларымен бөлістік. Сол замандардың өзінде тіл 
мәселесін  көтеріп,  болашақ  жастардың  «шүршіт»  болмауы  үшін  күрескен  батыр 
қыл  қаламын  қылыш  етіп,  жалынды  сөздерін  ұран  ете,  шындықты  шырылдап 
жырлап  өтті.  Қорыта  айтсақ,  Бауыржан  Момышұлы  тек  халық  батыры  ғана  емес, 
сондай-ақ данагөй данышпан дана тұлға. 
 
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 
1.  НұршайықовӘ. Ақиқат пен аңыз. - Алматы: Жазушы, 1978. - 360 б. 
2.  Бақбергенов С.Белгісіз солдат. - Алматы: Жазушы, 1977. -264 б. 
3.  Қ. Қаражан. /Бауыржандай хас батыры бар халықтың арманы жоқ. Айқын. 10 
желтоқсан 2010 ж.  
4.  Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі - Алматы: Дайк-Пресс, 2008. -968 б. 
5.  Ә.Тәшімбай.  Екі  майданның  ері  (Бауыржан  Момышұлына  100  жыл).  Ұлттық 
кітапхана (қоғамдық ақпараттық-сараптамалық журнал). №4 (6) 2010.  
6.  Нысанбаев.  Қанмен  жазылған  кітап.  Егемен  Қазақстан.  10  желтоқсан  2010 
жыл. 
7.  М. Қалдыбай. Біздің Баукең / Егемен Қазақстан. №49. 10 желтоқсан. 2010.  

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет