Есту қабілеті зақымдалған оқушылардың ауызша қарым-атынасының деңгейі, %
Сьшып
Адам саны
Жоғарғы деңгей
Орташа деңгей
Тӛменгі деңгей
3
8
11
34
55
4
8
24
40
36
5
8
36
45
19
Барлығы
24
40
36
Сынып
Адамдар саны
Сҧрақтар саны
Жауаптар саны
л
э
8
39
61
4
8
43
57
5
8
37
63
Барлыгы
40
60
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», Ns3(34) 2013 г.
қарағанда сүраққа жауап береді, диалогты бірінші бастамайды. Нашар еститін оқушылардың еститін
әңгімелесушілермен диалог үрдісі барысьшда айтылған жауаптарының саны 40%, ал сұрақгары- ның саны 60%
қүраюынын кӛрсетгі.
Қорыта кеягенде, есту қабілеті зақымдалған балалардың диалогтік сӛйлеу тілінің ерекшеліктерін коптеген
ғалымдар зертгеп, оз еңбектерінде берген. Біз бүл теория жүзіңде берілген ерекшеліктерді тэжірибе жүзінде де
дәлелдедік. Жүргізген бақылауымыздың нэтижесінде есту қабілеті зақымдалған балалар сӛйлеу тілінің толықгай
жетілмеуінің себебінен ӛзін қоршаған адамдармен қарым-қатынасқа түсуге бірінші болып үмтылмайды. Олар оз
арасында жестгік сӛйлеу тілін қолданғанды жон кореді. Соның себебінен есту қабілеті зақымдалған балалар
әлеуметгік ортадан оқшауланып қалған.
Бақылау жүмысының нәтижесі есту қабілеті зақымдалған баланың диалогты сӛйлеу тілін меңгеру қажетгілігін
кӛрсетгі, себебі диалогта адамдардьщ таным белсенділіктері жүзеге асырылады, білімге деген қажетгіліктері
қанағатганады; диалогқа түсе білу еститіндер ортасында әлеуметтену мен жеке түлғалық ойының дамуына маңызды
шарт больш табьшад ы.
1.
Мемлекеттік жалпыга ортац орта білім беру стандарты. 2012 ж. 23 тамыз. № 1080
2.
КучинскийПМ. Диалог и мышление/Г.М. Кучинский. - Минск: Университетское, 2002. -120 с.
3.
Якубинский Л.П. О диалогической речи / под ред. JI.B. Щербы. - СПб., 2007. -259 с.
4.
Боскис P.M. Глухие и слабослышащие дети. — М.: Изд-во «Советский спорт», 2004. - 304 б.
5.
Волкова КА., Казанская В.Л., Денисова О.А. Методика обучения глухих детей произношению. - М., 2006.
б.Зикеев А.Г. Некоторые вопросы обучения диалогической речи слабослышащих учащихся //Дефектология. - М.,
1974. -№5.-44-50 б.
Тҥйіндеме
Бұл мақалада есту қабілеті зақымдалған балалардың диалогтік сӛйлеу тілінін ерекшеліктері
сипатталады. Есту қабілеті зақымдалған балалардың диалопік сӛйлеу тілін қалыптастыру коршаған
ортада бейімделудің жэне коршаған адамдармен қарым-қатынас орнатудың ең негізгі жолы.
Резюме
В статье характеризуется особенности диалогической речи детей с шружениями слуха. Формирование
диалогической речи детей с нарушениями слуха является одним из
основных условий
адаптирования в
окружающей среде и установления успешного общения с окружающими людьми.
Summary
The article is characterized by features of Dialogic speech of children with hearing impairments. Formation of Dialogic
eech of children with hearing impairment is one of the basic conditions of adapting to the environment and to establish
rective communication with other people.
НЕЙРОФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕ ПАТТЕРНЫ СУИЦИДАЛЬНОГО ПОВЕДЕНИЯ ПОДРОСТКОВ
Р.Б. Каримова -
д.психолм., профессор,
Р.А. Авдеева -
магистр дефектологии, научный сотрудник научно-технической лаборатории
превентивной суицидологии,
Г.И. Казахбаева
-магистр педагогики и психологии, инспектор научно-технической лаборатории
превентивной суицидологии
Основной особенностью подросткового возраста являются резкие, качественные изменения,
грагиваюгцие все стороны развития. Интенсивные изменения физиологического характера имеют в эм
возрасте огромное психологическое значение и проявляются в поведении детей.
Одним из центральных моментов развития в младшем подростковом возрасте становится ірмирующееся
«чувство взрослости»: подросток остро ощущает, что он уже не ребѐнок, и требует изнания этого,
прежде всего равных с окружающими взрослыми прав. Чувство взрослости выражается стремлении к
независимости, самостоятельности, утверждении своего личностного достоинства и гбовании ко
взрослым уважать эти стремления и считаться с ними. Он критически настроен по ношению к
родителям, становится более избирательным в дружбе. Процесс анатомо-физиологической рестройки
является фоном, на котором протекает психологический кризис. Суть подросткового кризиса яоит в
перестройке мотивов, связанной с понижением ценности общения в семейном кругу: самыми пыними
авторитетами становятся друзья, а не родители, взрослые. Требования родителей, взрослых фаняют свое
влияние на подростка лишь тогда, когда они являются значимыми лично для него и за гделами семьи,
семейного круга общения. [1]
Во всем мире по инициативе Всемирной организации здравоохранения 10 сентября отмечается как
емирный день предотвращения самоубийств. Суицид - целенаправленное лишение себя жизни в то же
;мя самостоятельное и добровольное.
Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3(34) 2013 ж.
По официальным данным Всемирной организации здравоохранения, в среднем в мире ежедневно эло 3
тысяч человек заканчивают жизнь самоубийством. На каждого человека, совершившего •юубийство,
приходятся не менее 20 человек, пытавшихся покончить с собой.
По данным ВОЗ на один совершенный суицид приходится 10 парасуицидальных действий, т.е.
ювершенных суицидов. Парасуицид чаще совершают подростки, причем девочки совершают гасуицид
чаще, чем мальчики.
По мнению многих психологов причинами суицида среди подростков являются: неразделенная бовь,
неблагополучная атмосфера в семьях, конфликты с родителями, детское насилие в школе, яговые
экзамены и тестирование в школе и др.
Первые суицидальные попытки чаще встречаются у детей старше 13 лет. В доподростковом возрасте и
являются зависимыми от родителей, начинает формироваться процесс внутреннего самоопределе- [,
дети ещѐ не осмысливают сущность попыток суицида.
Пик суицидной активности приходится на старший подростковый возраст (14-16 лет). Подростки то не
могут четко обозначить причину, по которой они решили совершить суицид. Причина суицида
принимается подростком как не решаемая проблема без нахождения способа еѐ решения.
По данным Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ) суицид является третьей причиной іртности
подростков после несчастных случаев и убийств. Большинство специалистов рассматривают цидальное
поведение не только как «попытки совершения самоубийства или покушение на него, но и : мысли,
намерения, высказывания и угрозы человека, относящиеся к его желанию свести счеты с шью».
В структуре суицидального поведения выделяются: собственные суицидальные действия и суицидаль- 5
проявления (мысли, намерения, чувства, высказывания, намеки). [2]
В Республике Казахстан проблема суицидов является актуальной проблемой. По данным статического
нтства РК от 16.01.2011 (
www.stat.lcz
) показатель самоубийства 2010 г. - 1,9 на 100 тыс. населения, 1 -
1,8 на 100 тыс. населения. Таким образом, только за последние 2,5 года более полутысячи детей
ровольно ушли из жизни, 783 ребенка совершили попытки самоубийства.
________________________________________ 7 ___________________________________________
Для подросткового суицида характерны две основные особенности: отсутствие реального желания,
четко обозначенный мотив совершения суицида.
Главной причиной совершения подростками суицида является нарушение его взаимодействия с
близкими ему людьми и семьей. Суицидальные попытки подростков часто связаны с проблемами в
межличностных отношениях.
Основной причиной, толкающей подростка на совершение суицида по мнению ВОЗ является семья.
Подростки пытаются продемонстрировать свое намерение совершить суицид, привлекая внимание к себе
и своей проблеме. Чаще всего суицидальные попытки подростки совершают в дневное или вечернее
время (80%).
Самым важным мотивом, который влияет на выбор между жизнью и смертью, является эмоциональ-
ное состояние подростка. В состоянии подавленности, безысходности подростки начинают думать о
саморазрушении. В тот момент, когда подростки чувствуют, что жизнь для них становится в тягость, они
решают свои дела «по-взрослому», ни у кого не спрашивая совета и помощи. Малый опыт решения
житейских проблем также влияет на психику подростка. Подросткам кажется, что ещѐ много всего ждет
впереди, и они легкомысленно относятся к жизни.
Проблема подросткового суицида во многом связана с недостаточно ясным представлением подростка
о смерти. Смерть представляется подросткам в виде желанного сна, отдыха от возникших проблем,
способа попасть в иной мир, средства наказания обидчиков.
Неуверенность в своих силах, страх не оправдать надежды учителей и родителей, любая неудача для
слабой личности подростка может представляться катастрофой, а суицид, как лучший выход из
сложившейся ситуации.[3]
В большинстве случаев попытки суицида возможно предотвратить, еще до совершения самоубийства
подросток может привлечь к себе внимание или выразить свой протест через уход из дома, совершить
асоциальный поступок. Подростки, пытающиеся совершить суицид, пытаются предупредить близких ему
людей о намерении совершить самоубийство.
Психологический портрет суицидента - низкий уровень самооценки. Ощущение собственной
малоценности и слабости, слабая приспособляемость к окружающей среде, неспособность преодолеть
сложный душевный конфликт. [4]
В настоящее время нейрофизиологическая сущность суицидального поведения изучена недостаточно.
Одним из наиболее доказательных методов, позволяющих раскрыть нейрофизиологическую сущность
аутодеструктивных форм поведения является метод электроэнцефалографии (ЭЭГ), который регистри-
рует суммарную биоэлектрической активности мозга с поверхности полушарий мозга и его глубинных
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», Ns3(34) 2013 г.
структур.
Как известно, ЭЭГ позволяет исследовать биоэлектрическую активность мозга, оценить функциональ-
ное состояние мозга в различных состояниях, определить психофизиологические предикторы острых
стрессовых состояний личности, в том числе суицидоопасных.
Возрастная динамика ЭЭГ носит нелинейный характер. Выделяются определенные периоды
качественных изменений ЭЭГ: в 9-10 лет доминирующим становится среднечастотный а - ритм (10 Гц); в
12-14 лет наблюдаются связанные с половым созреванием регрессивные отклонения ЭЭГ в виде увеличе-
ния тета-активности, нередко носящей пароксизмальный характер, снижается мощность среднечастот-
ного а - ритма и функции когерентности во всем диапазоне а - ритма. [5]
В подростковом возрасте на начальных этапах полового созревания ЭЭГ претерпевает определенные
изменения, связанные с изменением баланса корково-подкоркового взаимодействия - увеличивается
представленность тета-волн и диэнцефальных знаков, отражающих повышенную активность подкорко-
вых структур мозга.
Согласно нормативным показателям ЭЭГ после 10 лет a-ритм ребенка соответствует а - ритму
взрослого человека, имеет частоту 10 Гц с преобладанием в центрально-теменно-затылочной области.
Постоянно на электроэнцефалограмме определяются а - ритм, мю-ритм, тета-волны и полифазные
потенциалы.
С 10 летнего возраста при проведении электроэнцефалографического обследования у детей в норме не
бывает вспышек тета-волн в центральных отведениях и усиления медлешш-шкавой активности при
предъявлении афферентных стимулов.
Наиболее выраженная реакция на проведение гипервентиляции проявляется к 11-12 годам жизни и
характеризуется диффузной пароксизмальной активностью с появлением типичных групп медленных
волн высокой амплитуды с преобладанием в передних или, чаще, в задних отделах коры головного мозга.
У детей к 12 годам частота задних базальных ритмов еще больше возрастает, достигая 10 Гц к 10
годам. Вместе с тем возможно сочетание а - ритма с различной по степени выраженности задней
медленной активностью. В ответ на гипервентиляцию наблюдается появление значительного количества
дельта-волн. При прерывистой фотостимуляции, особенно частотой 8-16/сек, часто возникает ответ в
виде реакции усвоения ритма, так называемого «фотовождения». На момент засыпания альфа-активность
постепенно исчезает с одновременным нарастанием медленной активности. В подростковом возрасте
частота задних базальных ритмов составляет 11 Гц. С возрастом происходит уменьшение медленной
активности в задних отделах.
Многочисленными исследованиями выявлено, что медленные колебания у детей в возрасте 9 - 1 2 лет
преобладают преимущественно в затылочных и центральных областях, сочетаются с хорошо выражен-
ным а - ритмом и угнетаются при световом раздражении.
Таким образом, изучение возрастных закономерностей биоэлектрической активности коры головного
мозга
является
необходимым
условием
для
дальнейшего
исследования
особенностей
психофизиологических процессов в юношеском возрасте в целях оптимизации познавательной
деятельности, ранней диагностики отклонений психофизиологического состояния. [6]
Нами была поставлена задача изучения нейрофизиологической природы суицидального поведения
подростков.
Для изучения нейрофизиологической природы суицидов нами была изучена электроэнцефалограмма
подростка 12 лет, которая пыталась совершить суицид накануне исследования. Обследуемая пыталась
совершить суицид с оставленной предсмертной запиской. Результаты психологического исследования
показали, что причиной произошедшего являются постоянные конфликты с матерью, упреки и
непонимание со стороны матери.
На вторые сутки после несовершенного суицида было проведено экспериментальное ЭЭГ исследова-
ние на аппарате «Нейрон - Спектр 4». Исследование проводилось в монополярном режиме с использова-
нием функциональных проб: фоновой ЭЭГ, фотостимуляции и гипервентиляции.
Для сравнения результатов экспериментального ЭЭГ исследования было проведено контрольное ЭЭГ
исследование подростка того же возраста.
В результате сравнения полученных данных экспериментального и контрольного ЭЭГ исследования
были выявлены следующие показатели: частота индекса а - ритма соответствует нормативным
показателям, более низкие показатели индекса a-ритма по сравнению с возрастными показателями, но в
экспериментальном ЭЭГ исследовании отмечается значительное превышение амплитуды а - ритма после
проведения пробы «фотостимуляция» и во время проведения пробы «гипервентиляция» над левым
полушарием, зарегистрированы множественные патологические феномены в виде спаек, также
отмечается резкое снижение амплитуды Ӛ-ритма.
Результаты анализа показателей экспериментального и контрольного ЭЭГ исследования представлены
Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3(34) 2013 ж.
в таблице №1.
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», Ns3(34) 2013 г.
Таблица №1
Сравнение показателей экспериментального и контрольного ЭЭГ исследования
■■ » "
Контрольное ЭЭГ исследование
“Экспериментальное ЭЭГ
исследование
Частота
Индекс
Амплитуда
аяьфаритма альфа ритма альфа ритма
Таким образом, по результатам экспериментального ЭЭГ исследования выявлено наличие
патологических феноменов в виде спаек во время и после проведения проб «фотостимуляция» и
«гипервентиляция». Наиболее количество патологических феноменов (спаек) зафиксированы во время
проведения пробы «гипервентиляция». Количественные показатели патологических феноменов,
выявленных в экспериментальном ЭЭГ исследовании представлены в таблице №2.
Таблица №2
Патологические феномены экспериментального ЭЭГ исследования (спайки)
0,45
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,15
О
Д
0,05
0
Представленные данные показывают, что. после несовершенного суицида отмечаются значительные
изменения биоэлектрической активности мозга, которые проявляющиеся в низких показателях индекса а -
ритма, превышении показателей амплитуды а - ритма, резком снижении амплитуды Ӛ-ритма, появлении
множественных патологических феноменов. Это говорит о том, что суицидальное поведение подростков
связано не только с изменением психоэмоционального состояния, но и с изменениями биоэлектрической
активности мозга.
Таким образом, полученные экспериментальные данные позволяют взглянуть по новому на причины и
природу подростковых суицидов, что необходимо учитывать для их даашосшга и превентивных мер
профилактики.
...
10
- ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
200
т
фотостимуляция
после
фотостимуляции
после
гипервентиляции
гилерве
нтияяция
Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3(34) 2013 ж.
1.
Райс Ф. «Психология подростка». - СПб., 2000.
2.
Е.В. Змановская, В.Ю. Рыбников «Девиантное поведение личности и группы». - СПб., 2011
3.
Каримова Р.Б., Казахбаева Г.И. «Психолого-педагогическая интервенция острых кризисных состояний в
подростковом возрасте», учебное пособие. -А., 2012
4.
Ефремов B.C. «Основы суицидологии». - СПб., 2010.
5.
Каримова Р.Б., Авдеева Р.А. «Значение психофизиологических исспедований функционального состояния
детей и подростков в условиях модернизации образования»/ Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Специальная
педагогика», №3-4 (30-31), 2012
6.
Фарбер ДА. «Электроэнцефалограмма детей и подростков». - М., 1992
Тҥйін
Аталған мақалада жасӛспірімдерде суицидтік мінез-қрықгың психологиялык ерекшеліктері карастырылған.
Мақалада жасӛспірімдер арасывдағы суицидгік мінез-қүлықгың нейрофизиологиялық паггерндары аныкталып,
нейрофизиологиялық қырлары айқындалды.
Резюме
В статье раскрываются психологические особенности суицидального поведения подростков. Представлена
нейрофизиологическая природа и выявлены нейрофизиологические паттерны суицидального поведения подростков.
Summary
This article is revealed the ppsychological characteristics of suicidal behavior in adolescents. Neurophysiological patterns of
suicidal behavior in adolescents are presented.
ЦЕРЕБРАЛДЫҚ САЛМЕН НАУҚАС БАЛАЛАРДЫҢ ЖАЛПЫ МОТОРИКАСЫНЬЩ ДАМУ
КӚРСЕТКІШТЕРШ БАҒАЛАУ
Г.Н. Рахметова - ҚазМемҚызПУ, 2-курс магистранты,
Ғ.С. Шубаева -ҚазМемҚызПУ, арнайы жэне әлеуметтік педагогика кафедрасыныц доценті, м.г.к.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақгау министрлігінің мәліметгері бойьшша орталык жүйке
жүйесінің перинаталдық зақымдалуыньщ жиіліті осы жас санатындағы балалардың сырқатганушылық
кұрылымында 7,5-22,4% қүрайды. Қазіргі кезде дамуьшда ауытқуы бар балалардың саны жыл сайын
артуда. Қазақстан Республикасыньщ ¥лттық генетикалық регистрі мәліметтері бойынша біздің елімізде жыл
сайын 2000-нан 3500-ге дейін бала туа біткен және тұқым қуалау патологиясьшен туылады, бүл жаңа
туылған 1000 нэрестеге шаққанда 20,0-24,3 қүрайды. Бүл жағдайды ӛсу қарқыньш танытьш отырған
әлеуметгік кұбылыс деп анықгау қажет, ӛйткені 2015 жылға қарай ол 11%-ға артады деген болжам бар
[1]
. Балалар мүгедектігінің құрылымында мидьщ органикалық зақымдалуы нәтижесінде пайда болатьт
балалардағы церебралдық сал (БЦС) ең алдьщғы қатарда тұр (30%-70%). Дамыған елдерде оның жиілігі
1000 нэрестеге 2,5-5,9 курайды. Әдебиетгегі мэліметтерге сүйенсек, Ӛзбекстаңда БЦС кездесу жиілігі
біршама жоғары деңгейде - 1000 нэрестеге 8,9. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақгау министрлігі- нің
статистикалық есептеріне сэйкес неврологиялЫқ дерті бар науқастар балалар мүгедектігішң жалпы
қүрылымында 1/3 (31-33,5%) құрайды, соның ішінде БЦС үлесіне жартысынан астамы тиесілі (57,5- 62,1%).
Қазақстан Республикасында 2007 жылы БЦС диагнозымен 14 жасқа дейінгі 8301 бала тіркелеген
[2]
.
БЦС науқастанған балаларға жан-жақты кӛмек кӛрсету жүйесі қалыптаскан. Атап айтсақ, медицина-
лық, психологиялық, педагогикалық, әлеуметгік оңалту бағыттарьшда жүргізілетін шаралар. Осы дерт
кезінде қозталыс тарапындағы бүзылыстар басты орын алатындықтан, оларды түзетудің маңызы зор. Бүл
тарапқа эсер ету атап ӛткен оңалту түрлерінің барлығьінда орын алады десек қагелеспейміз. Ӛйткені
қозғалыс адамның психикасын қалыптастырады, ал психика қозғалыс арқылы кӛрініс табатыны белгілі.
Қозғалыс тарапын түзету мен дамыту бағытында емдік дене шынықтыру, бейімдеуші дене шынықгыру
негізгі шараларға жатады. Қозғалыстьщ, яғни моториканың ӛзі жалпы моторика жэне ұсак моторика деп
бӛлінетіні белгілі. Негізінде алғашқысынан бастап дамытқан дүрыс, ейгкені адам онтогенезінде жалпы
моторика үсақ моторикадан ертерек қалыптасады [3,4].
Осындай түзету шараларын ӛткізуден бұрын баланы міндетгі түрде тексереді. Диагностикалық
эдістемелерге қарапайьм, жеткілікті мәлімет беретіндѐй жэне статистикалық түрғыда сенімді болуы тиіс
деген талаптар қойылады. Баланың неврологиялық статусын бағалау барысында біраз мэлімет жиналады.
Бүлшық ет қызметіне қатысты айтатын болсақ, мысалы: аяқ-қол бүлшық еттерінің тонусының сипатга-
масы; бүлшьгқ ет күші (шкала бойынша аныктайды, кейде электромиографияны қолданады); сіңір жэне тері
рефлекстерін бағалау; беткей жэне терең сезгіштікті анықгау; астау қуысындағы мүшелердің қызметі
(сезгіштік жэне козгалыс); жыныстық рефлекстердің жағдайы; аяқ-қолдың вегетативті иннервациясы;
координациялық сынамалар; статикалық-динамикалық кӛрсеткіштер.
Сал болған науқастарда стандартты неврологиялық статусын тексеруге қосымша козғалыс қызмет- терін
немесе функцияларын зерттеу ӛткізіледі. Соньщ ішінде эртүрлі қалыпта орындалатьш ерікті жэне еріксіз
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №3(34) 2013 г.
қозғалыстарьшың сипатгамасы беріледі. Сондай-ақ эртүрлі дене қалпын үстай алу мүмкіндігі (отыру,
тізерлеп тұру, еңбекгегендей немесе тетрапедальды түру, тік түру) және үзақтығьі, ондағы қосымша тіректі
пайдалануы, эртүрлі бағытта жүру кабілеті тексеріледі. Осы аталған қызметгерді клиникалық немесе
аспаптық әдістермен анықгайды.
Әдетге отандық мамандар неврологиялық статусты бағалағанда сипатгама беру әдісін қолданады.
Мысалы, адаптациялық статусты сипатгауына кіретіні: науқастың мүгедектік қол арбаны пайдалануы, ӛз
бетінше қол арбадан тӛсекке отыра алуы, ӛзіне ӛзі қызмет ете алуы. Осы кӛрсеткіштерге кӛбінесе сандық
емес сапалық түрде сипаттама беріледі. Ал АҚШ жэне Еуропа елдерінде негізінен бағалаудың сандық
түрдегі үлгілері қолданылады: шкала, баллдық жүйе, түрлі сынақтар. Осыған орай атақты Галилейдің
айтқаны ойға оралады: «Ғылым санай бастаған кезде басталады» («Наука начинается там, где начинают
считать»), Ресейлік ғалымдар балалардың церебралдық салы кезіндегі қозғалыс қабілетін бағалаудың
бірнеше схемаларын ұсынған [5].
Локомоторлық қызметгі зертгеу үшін Хаузердің жүру индексі жиі пайдаланылады (Hauser S., 1983).
Оған сәйкес науқастарды сыртқы кӛмекті қажет етуіне, жүріп-түру үшін құрылғыларды пайдалануьша жэне
тексерілетін қашықтыкты жүріп ӛту уақытына қарай 10 градацияға жіктейді.
Локомоторлық қызметтің сыртқы кӛмекке тәуелділік дәрежесіне қарай жүрудің 5 функционалдық
категориясын ажыратады (Holden М., 1986). Бүл да кеңінен таралған әдістемелердің бірі болып табылады.
Науқастың вертикальды дене қалпын үстап түра алу қабілетіне сипатгама беру үшін 0-ден 4 баллға дейін
баға беретін арнайы шкала болады (Babannon R., 1989). Ол бойынша науқастың вертикальды дене қалпын
қалыпты жағдайда жэне жеңілдетілген жағдайда (қосымша тірек алаңы берілгенде) 30 секунд үстап түра
алу қабілеті бағаланады.
Қозғалыс тарапында бүзылыстары бар адамдардың журу қабілетін тексеруде қолданылатын тағы бір
эдістеме Л.Д. Потехин бойынша ӛткізіледі. Бүл әдістемеге сәйкес кез келтен күрделі қозғалыс әрекетін
элементарлық қозғалыс қызметтеріне бӛлуге болады. Оның күрылымына сыртқы қүрамдас бӛліктер
(сыртқы кӛмек, қосымша қүралдар, ортездер) және ішкі кұрамдас бӛліктер (спецификалық, бейспецифи-
калық жэне резервтік) кіреді. Спецификалық қүрамдас бӛліктер қозғалыс қызметін жүзеге асырады; ал
бейспецификалықтары спецификалық қүрамдас бӛліктерінің орындалуын қамтамасыз етеді. Резервті
компоненттер болса эдетгегіден тыс, кенет болған жағдайларда жүзеге асырылады.
Элементарлық қозғалыс қызметтерінің спецификалық қүрамдас бӛлігіне аяқтың сүйек-бұлшық ет
аппараты жатады, бейспецификалыққа - дененің аксиальды сүйек-бүлшық ет аппараты, ал резервтіге -
қолдьщ жэне иық белдеуінің сүйектері мен бүлшық еттері жатады. Осы қүрамдас бӛліктердің қайсылары
қозғалыс қызметінде пайдалануьша қарай 0-ден 4-ке дейінгі компенсация дәрежесі анықталады.
Сонымен қатар адамның жүру қызметіне байланысты қадам үзындыгын ӛлшеу, жүру жылдамдығын
жэне жүріп ӛте алатын қашықгығын ӛлшеу кӛрсеткіштері қолданылады [5,6].
Зерттеудіц маңсаты: кіші мектеп жасындағы церебрадцық салмен науқас балалардың жалпы моторика
тарапын тексеру және бағалау.
Зерттеу материалдары жэне әдістері. Зерттеу Алматы қаласының аяқ-қолы кемтар балаларға арналған
№ 2 арнайы (түзету) мектеп-интернатында ӛткізілді. Барлығы 12 бала тексерілді: 7 үл бала және 5 қыз бала.
Тексеруге қатысқан оқушылар 6-7 жаста болды. Балалардың диагноздары: 4 балада церебралдық салдың
спастикалық диплегия түрі болды (Аурулардың халықаралық жіктелуінің ІО-шы қарастырылымы бойынша
коды G80.1), 2 балада - гемиплегиялық түрі болды (АХЖ-10 бойынша коды G80.2 Балалар гемиплегиясы)
жэне 6 балада аралас түрі, яғни спастикалық диплегияға қосымша гемиплегиялық парез байқалды (АХЖ-10
бойынша коды G80.8 Балалардағы церебралдық салдың басқа түрі) болды.
Зерттеу барысында зертгеуге қатысқан балалардың қозғалыс тарапына келесі бағытгарда тексеру
еткізілді: 1) ӛз бетімеи жүріп-тұру қабілеті; 2) қадам үзындығы; 3) жүру жылдамдыгы; 4) статикальіқ
координациясы; 5) кӛру-моторлық реакциясы; 6)арқа бүлшық етгерінің шыдамдылық күші.
Зерттеу нэтижелері. Баланың ӛз бетімен жүріп-түру қабілеті керсеткішін бағалау үшін біз Г.И.Турнер
атындагы балалар ортопедиялық ғылыми-зертгеу институтының (Санкт-Петербург) үсынған критерийлерін
қолдандық [4]. Осы локомоторлық қызметгің жүзеге асырылу кӛрсеткіші бапаның ӛз бетімен отыру, түру,
журу мүмкіншілігі сияқты критерийлердің сипаты бойынша 5 дәрежеге бӛлінген (1- кесте). Зертгеудің
барысында ӛткізілген тексеру нәтижесі бойынша ӛз бетімен жүріп-түру қабілетінің кӛрсеткіші 10 балада 2
балл, 2 балада 3 балл деңгейіне тең болды.
Келесі анықталған кӛрсеткіш - бүл қадам үзындығы болды. Оны анықтау үшін эр баланы түзу сызықгың
бойымен жүргіздік. 10 қадам жасағандағы жүріп ӛткен жолын ӛлшеп, осы үзындықты 10-ға бӛлдік. Сонда
бір қадамның үзьшдығы шығады. Қалыпты жағдайда мектепке дейінгі жастағы балаларда бүл корсеткіш 38-
55 см, кіші мектеп жасында 40-60 см, жасоспірімдерде 50-80 см болады. Ересек ер адамның қалыпты қадам
ұзындыгы орташа есеппен 65-90 см, әйел адамда 45-50 см болады [7].
1-кесте
Достарыңызбен бөлісу: |