Хабаршы вестник bulletin «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы Серия «Естественно-географические науки»

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №2(48), 2016 г. 
35 
4. ГОСТ Р 52128-2003 Эмульсии битумные дорожные. Технические условия. - Введ. 1 октября 2003 г. - 22 с. 
5. Precede et installation pour la fabrication d'une emulsion de bitumen et emulsion resultante:FR2791997 (Al): 
B01F15/04 / Chicanne Roger; Stcfm ko Jean - FR1999000356619990323; опубл. 2000.10.13. 
6. Ф.В. Карпеко, A.A. Гуреев Битумные эмульсии. Основы физико- химического производства и применения - М: 
«Химия», 1998 - 191 с. 
7.МИ.Гельфман, О.В.Ковалевич и др. Коллоидная химия 3-е издание. Изд. «Лань», 2005 - 257с. 
8.Горелышева Л.А. Битумные эмульсии в дорожном строительстве // Информав-тодор. Обзорная информация. 
- Москва, 2003. - Вып. 7 
9. Получение водо-битумных эмульсий на основе неионогенных поверхностно-активных веществ. Материалы III 
Всероссийской иаучно-производственной конференции по проблемам производства и применения битумных 
материалов, г Пермь, 2007 г. Кемалов Р.А., Кемалов А Ф., Гладий Е.А. 
10. Шевченко В. Г. Обоснование повышения качества материалов на основе водоэмульсионных цементо-
битумных вяжущих. Автореферат диссертации на соиск. уч. ст. к. т. н., Ставрополь, 2007, с. 
11.Производство эмульгатора-стабилизатора для водобитумных эмульсий. Материалы конференции VII 
конгресс нефтегазопромышленников России "Нефтегазонереработка и нефтехимия - 2007", посвящается 75-
летию башкирской нефти, г. Уфа, 2007г., с. 168-169. Кемалов Р.А., Ке-малов А.Ф., Петров С.М., Гладий Е.А., Алимов 
Р.Ф., 
12. Битумные эмульсии для дорожного строительства // Сокол-БМП: http://sokolbmp. narod. ru/(2006) 
Резюме 
Битумные эмулсии и их выгодные применение 
Бектенов Н.А. - д.х.н., проф, bekten_1Q54@mail.ru 
Джалгасбаев Т.Б. - магистрант 1- курса, talga-Q4@mail.ru 
Абдраимова Г.Е. - докторант (phd) 3-курса 
В статье было изложено новые перспективные пути изготовления битумных эмульсии и их выгодные примене­
нии. Основные технологии приготовления битумных эмульсии. Битумные эмульсии очень выгодно с экологической 
стороны. Из - за повышенный протекаемости минеральные наполнители можно мазать очень тонко, поэтому можно 
сэкономит 30% - в битумных эмульсии, а энергия потраченная на согревание экономится на 40% - в, грузить и пере­
носить становиться легче.Экономические прибыли закрывает затраты эмульсионных компонентов и эксплуатации 
оборудования. Расходы потраченные на такие оборудование пополняется за 4 года. В дорожный практике обычно 
используются прямые битумные эмульсии. Используя специальные технология и связывающия материалы в 
эмульсию можно добавлять специальные битумные допольнительные средства. Таким образом, при хранений и 
транспортировке они могут распадаться. Поэтому для эмульсии определятся специальная скорость приготовления. 
Ключевые слова: Битумный эмульсия, дорожный строительство,нефтеной битум, анионактивный и 
катионактивный,эмульгатор, грунт, конгломерат 
Summary 
Bituminous emulsii and profitable use 
Bektenov NA -d.c.s., proffessor, CR bekten_1Q54@mail.ru 
Dzhalgasbaev TB - undergraduate of 2 - course , talga-Q4@mail.ru 
GE Abdraimova - doctoral candidate(PhD)of 3 - courses 
The article was described promising new way of manufacturing bituminous emulsions and their profitable use. Key 
technology of the preparation of bituminous emulsion. The bitumen emulsion is very advantageous from the environmental 
side. Out - of increased penetrability mineral fillers can smear very thin, so you can save 30% - in the bitumen emulsion and 
the energy spent on warming up to 40% - in, load and carry to become legche.Ekonomicheskie profit covers the cost of the 
emulsion components and operation of the equipment. Expenditures spent on such equipment replenished 4 years.In practice 
road commonly used straight bitumen emulsion. Using special technology and tying materials in the emulsion can add special 
bitumen lists for additional funds . Thus, during storage and transport , they can crumble. Therefore, to define a special rate of 
the emulsion preparation. 
Keywords: bitumen emulsion , road construction, the Oil bitumen, anionic and cationic , emulsifier , soil, conglomerate 

Абай атындагы ҚазҰПУ-ніңХабаршысы, «Жаратылыстану-география гылымдары» сериясы, №2(48), 2016 ж. 
ӘОЖ 541.128; 541.13 
«ХИМИЯ ЖӘНЕ ЭНЕРГИЯ КӨЗДЕРІ» ОҚЫТУ МОДУЛІН ҚҰРАСТЫРУ ЖӘНЕ 
МАЗМҰНЫН ТАҢДАУ 
А.И. Ниязбаева - доцент, х.г.к., 
А.Т. Мурзекенова - 6М011200 - «Химия» мамандыгының 2 - курс магистранты, 
Әл-Фараби атындагы Қазақ Үлттъщ университеті 
Мақалада елімізге ең қажетті маман иелері болашақ инженер-химик, технолог, мұнайшы сияқты мамандарды 
даярлайтын маңызды пәндердің бірі «Қолданбалы химия» пәнінің «Химия және энергия көздері» оқыту модулі 
ұсынылып отыр. Бұл жұмыста аталмыш модуль бойынша қарастырылатын тақырыптар мен зертханалық жұмыстар, 
сонымен қатар студенттің өзіндік жұмыстарына арналған тақырыптар да қарастырылған. «Химия және энергия 
көздері» оқыту модулі ауқымды, сағат саны есептелген 6 тақырыпқа бөлінген, яғни, энергетикалық мәселелер; химия 
өндірісіндегі отын ролі және олардың түрлері; мұнай, газ және көмірдің химиялық құрамы; мұнайды қайта өңдеу 
жолдары; баламалы энергетика-сарқылмас қуат көзі; энергетикадағы экологиялық дағдарыс. Әр тақырып мағынасын 
ашатын 7-8 тақырыпшалардан тұрады. Сонымен бірге бұл жұмыста «Химия және энергия көздері» оқыту модуліне 
арналған зертханалық жұмыстар да қарастырылған. Мұнай және мұнай өнімдерінің тығыздығын МЕМСТ 3900 
бойынша анықтау; мұнай және мұнай өнімдерінің құрамындағы тұздарды анықтау; мұнай және мұнай өнімдерінің 
лап ету температурасын анықтау сияқты жұмыстардың орындалу барысында және жұмыс нәтижесінде білім 
алушылардың теория жүзінде оқыған білімдерін тәжірибе жүзінде көрсетіп, олардың осы мамандыққа деген 
қызығушылығын арттыруға зор ықпалын тигізуге болады. Жоғары оқу орындарында студенттердің жеке тұлғасын 
қалыптастыру, оның рухани әлемін әрдайым байыту, оқуға деген ынта-жігерін арттыру,қоғамдық өмірдегі барлық 
салалардағы өзгерістер адамның ителектуалдық күш - жігерін, саналы әркеті мен ізденімпаздығын, танымдық ой-
өрісіннің белсенділігі мен іс-әрекетін шығармашылық сипатта жүзеге асыруды талап етеді. Осындай мақсатпен 
оларға өзіндік жұмыстар ұс^ін^ілад^і. Бұл модуль бойынша да өзіндік жұмыстар қараст^ір^ілд^і: Қазақстанның 
энергетика саласының деңгейі; мұнай айдаудың қазіргі заманғы өндірістік құр^ілғ^ілары; баламалы энергия көздерін 
пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының заңы; Дәстүрлі энергетиканың экологиялық проблемалары: ЖЭС, 
СЭС, АЭС 
Түйін сөздер: мұнай, энергия, білім беру, модуль, элективті курс, газ, энергетика, қолданбалы химия 
ХХІ ғасырдың ағымы адамзат баласына бұрын соңды болмаған техникалық және технологиялық жетістіктерді 
сыйлады. 
Қазақстан әлемдегі мұнайлы елдердің қатарына қосылғаннан бері болашақ жастардың осы 
мамандыққа бет бұрып, бағдар алуы өте көкейкесті мәселелердің біріне айналып, өзектілігін бүгінде 
жғалтқан жоқ. 
Жалпы білім беру жүйесі - әр елдің даму болашағын айқындайтын, әлемдік өркениетке жетудің 
негізгі бағыттарын көрсететін біртұтас құрылым. Қазіргі уақытта жоғары оқу орындарында өз 
мамандығын терең игерген, кез-келген күрделі кәсіптік саладағы мәселені шеше алатын, білімді, білікті 
жоғары деңгейдегі және өз елінің шынайы патриоты бола алатын ұлттық кадрларды дайындау бүгінгі 
күннің өзекті мәселелерінің бірі болып отыр. 
Соның ішінде жаратылыстану ғылымдарын, әсіресе, химияны оқып меңгеру ең маңызды және қазіргі 
заманға ең қажетті салалардың бірі деп айтуға болады. Бұл сала басқа салалармен өте тығыз байланысты. 
Әсіресе қазіргі күні өзекті мәселелердің бірі химия және энергия көздері болып отыр. Қазақстан энергия 
көздеріне бай ел болғанымен ол әлі күнге дейін толықтай дамып, зерттеле қойған жоқ. Елімізде шикізат 
көзінің қоры мол болса да оны әрі қарай жетілдіріп, дамуына үлесін қосатын мамандар саны да аздау. 
Сондықтан бұл саланы біліп меңгеру өте өзекті мәселелердің бірі деуге болады. Қазір елімізде бұл сала 
бойынша жоғары орындарында мамандықтар меңгерілуде. Алайда бұл өте жеткіліксіз. Себебі, қазіргі 
таңда барлық дерлік кәсіпорындар немесе өндіріс орындарында шетелден келген жұмысшылар еңбек етіп 
жатыр. Тіпті кейбір мамандықтарда химия және энергия көздері мәселелері жайында аздаған сағат саны 
бөлініп, толықтай қарастырылмаған. 
Осы жайттарды ескере отыра, айтылған кемшіліктердің орнын толтыру мақсатында «Химия және 
энергия көздері» оқыту модулі ұсынылып отыр. Біздің ұлттық университетімізде еліміздің болашақ 
мамандарын құзіреттілікке бағыттай отырып оқытуда, тәрбиелеуде көптеген іс-шаралар жасалып, игі 
істер атқарылып жатыр. Солардың бірі - білім берудің магистратура және докторантура сатылары 
бойынша мамандықтар саны және оларға қабылданатын білім алушылар саны да жыл сайын артып 
келеді. 
Химия және химиялық технология факультетінде «6М011200-Химия» мамандығы бойынша оқитын 
36 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №2(48), 2016 г. 
№ 
Тақырып атаулары 
Сағат саны 
1 
Энергетикалық мәселелер 
1 
2 
Химия өндірісіндегі отын ролі және олардың түрлері 
1 
3 
Мұнай, газ және көмірдің химиялық құрамы 
2 
4 
Мунайды қайта өңдеу жолдары 
1 
5 
Баламалы энергетика-сарқылмас қуат көзі 
1 
6 
Энергетикадағы экологиялық дағдарыс 
1 
№ Тақьфыптардьщ мазмұны Сағат саны 
Энергетикалық мәселелер 
1 
Энергетика: адамзат дамуының позиция тұрғысынан болжамы 
1 
2 
Энергетика дамуының заманауи беталысы 
1 
3 
Дәстүрлі энергия көздері 
1 
4 
Дәстүрлі емес энергия көздері 
1 
Химия өндірісіндегі отын ролі және олардың түрлері 
1 
Органикалық негізді табиғи отындар 
1 
2 
Табиғи газ 
1 
3 
Мұнай және мұнай өнімдері 
1 
4 
Газоконденсаттар 
1 
5 
Торф, тас көмір 
1 
6 
Синтетикалық сұйық отындар 
1 
7 
Ядролық отын 
1 
Мұнай, газ және көмірдің химиялық құрамы 
1 
Мунайдыщ химиялық құрамын зерттеудің жалпы принциптері 
1 
2 
Мунайдыщ газ тәрізді, сұйық және қатты парафинді көмірсутектері 
1 
3 
Мұнайд^ің нафтенді көмірсутектері, химиялық құрамы 
1 
4 
Мұнай және мұнай өнімдерінің қанықпаған көмірсутектерінің жалпы сипаттамасы 
және оларды анықтау әдіістері 
1 
5 
Мұнай мен газдың оттекті қосылыстары 
1 
6 
Мұнайд^ің күкіртті қосылыстары 
1 
7 
Мұнайда табылған минералды тұздар және органикалық қ^ішқ^ілдард^ің тұздары, 
феноляттар 
1 
8 
Торфтар, қара-қоңыр және тасты көмірлер, антрациттер, сапропелитті көмірлер. Олар-
дың элементарлы құрамы, ылғалдың құрамы, күлділігі, ұшпалы заттардың шығымы 
1 
9 
Көмірдің гуминді қышқылдары 
1 
Мұнайды қайта өңдеу жолдары 
1 
Мунайды қайта өңдеу және мұнай химиялық өндірістің пайда болуы 
1 
2 
Мұнай мен газды алу, тасымалдау 
1 
3 
Мұнай және мұнай өнімдерінің қайта өңдеудеге арналған негізгі және қосымша 
қондырғылары 
1 
4 
Мұнай шикізатын қайта өңдеудің термиялық процесстерінің теориялық негіздері 
1 
37 
магистранттарға «Қолданбалы химия» пәні жүргізіледі. Аталған курстың мазмұны химияның 
халықшаруашылығының барлық салаларымен атап айтар болсақ медицинамен, құрылыспен, тамақ 
өнеркәсібімен, энергетикамен, ауыр өнеркәсіппен, тұрмыстық химиямен және т.б. салалармен 
байланысын қамтиды. Қолданбалы химияның негізгі модульдерінің бірі - химия және энергия көздері. 
Бұл модуль 4 сағат дәріс және 2 сағат семинардан тұрады. Алайда, мұндай өзекті тақырыптың толық 
мазмұнын ашу үшін бұл бөлінген сағаттар саны өте жеткіліксіз. 
Сонымен қатар бұл модульде ақырыпқа сай лабораториялық және практикалық жұмыстар 
жүргізілмей, қолданбалы химия курсы бойынша осы күнге дейін толық сипаттағы оқу-әдістемелік 
кешендер қарастырылмаған, әсіресе қазақ тілінде элективті курс бағдарламалары мен оқытушыларға 
арналған әдістемелік құралдардың және оқулықтардың жоғы бәрімізге белгілі. Жоғарыда көрсетілген 
қайшылықтарды ескере отырып, бұл жұмыста «Химия және энергия көздері» модулінің құрылымын 
құрастырып ұсынып отырмыз. 
Модуль төмендегідей 6 тақырыпқа бөліп қарастырылды. Әрбір тақырыптың мазмұнына жеке-жеке 
тоқталып, олардың әрқайсысына сабақ жоспары мен слайд құрастырып жасалынды. 
Кесте 1«Химия және энергия көздерінің» модулінде қарастырылатын тақырыптар аталуы 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-ніңХабаршысы, «Жаратылыстану-география гылымдары» сериясы, №2(48), 2016 ж. 
Баламалы энергетика-сарқылмас қуат көзі 
1 
Баламалы энергия көздері, дамуы мен болашағы 
1 
2 
Жел энергетикасы 
1 
3 
Күн энергетикасы 
1 
4 
Гидроэнергетика 
1 
5 
Баламалы энергия көздерінің артықшьільіқтарьі мен кемшіліктері 
1 
Энергетикадагы экологиялық дагдарыс 
1 
Энергетикалық дағдарыс 
1 
2 
Отын ресурстарының дағдарысы 
1 
3 
Қалпына келмейтін энергия көздерінің экологияға алып келетін зияны 
1 
4 
Сарқылмайтын энергия көздерінің экологиялық сипаттамалары: 
- Күн энергиясын тікелей пайдалану; 
- Күн энергиясының биоконверсиясы; 
- Толқынды энергетика; 
- Жел энергетикасы 
1 
Кесте 2. «Химия және энергия көздерінің» модулінде орындалатын зертханалық жұмыстар 
№ 
Зертханалық жұмыстардың тащ>гоыптары 
Сағат саны 
1 
Мұнай және мұнай өнімдерінің тығыздығын МЕМСТ 3900 бойыншаанықтау 
2 
2 
Мұнай және мұнай өнімдерінің құрамындағы тұздарды анықтау 
2 
3 
Мұнай және мұнай өнімдерінің лап ету температурасын анықтау 
2 
Кесте 3. «Химияжәне энергия көздерінің» модулінде орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстарына 
арналған тақырыптар 
№ 
Жұмыс тащ>гоыптары 
Тапсыратын апта 
1 
Қазақстанның энергетика саласының деңгейі 
4 апта 
2 
Мұнай айдаудың қазіргі заманғы өндірістік құрылғылары 
7 апта 
3 
Баламалы энергия көздерін пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының заңы 
10 апта 
4 
Дәстүрлі энергетиканың экологиялық проблемалары: ЖЭС, СЭС, АЭС 
13 апта 
Қазіргі кезде энергетика саласының жағдайы мен мәселелерін талдау нәтижесінде, Қазақстан өзінің 
табиғи ресурстар есебінен өзін отын- энергетикалық ресурстармен толығымен қамтамасыз ете алады, 
және отын мен электроэнергияны сыртқа шығаруға қабілетті деуге болады [1]. Жалпы соңғы бес жылда 
энергетикалық ресурстар өндіру тұрақты өсуде. Статистикалық мәліметтер бойынша, отын-энергетика-
лық ресурстардың 71,2 пайызы табиғи ресурстардан тұрады [2]. Бүгінде баламалы электр энергиясын 
өндіру озық әлемдік технологияларды енгізуге және энергетикалық тиімді бағдарламаларды іске асыруға 
мүмкіндік беретіні сөзсіз. Сондықтан, баламалы энергия көздеріне қазірден бастап баса назар аударылуы 
тиіс. Қазақстан жаңа энергетикалық технологияларды енгізу, альтернативті энергия көздерін дамыту 
арқылы дәстүрлі энергия көздерін "жасыл" деңгейге дейін жеткізумен тығыз байланысты жасыл экономи¬ 
ка пулын қалыптастыруда. 
Қазіргі уақытта жел мен Күн сынды баламалы энергия көздерін пайдалану - жоғары дәрежеде деп айту 
қиындау. Өйткені мамандардың есебі бойынша елімізде жалпы жаңғыртылатын энергия көздерінің үлесі 
1 пайыз екен [4]. Бүгінде Қазақстанның жер қойнауы табиғи қазбаларға бай болғандықтан энергия 
тапшылығы айтарлықтай байқалмайды. Дегенмен баламалы энергия көздері ол болашақтың қажеттілігі 
екені сөзсіз. 
Аталмыш модуль Қазақстан Республикасының ЖОО-дағы химия мамандықтарында оқытылатын 
«Қолданбалы химия» элективті курсы үшін құрастырылған. 
Қорыта айтқанда, бұл құрастырылған элективті курстың жаңа модуль түрі химия ғылымын одан әрі 
жетік меңгерумен қатар, химияның энергия көздерімен байланысын көрсетіп, осы сала төңірегінде 
қызмет ететін және болашақ мамандар үшін таптырмас ақпарат көзіне айналады деп ойлаймыз. 
1. Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. - Алматы: Жолдас и компания. -2005. - 578 б. 
2. Болуспаев Ш.А., Жанакова Б.Ғ. Қазақстандагы мұнай экспорты//- Заманауи гылымның тиімді құралдары -
2013// атты VIIIХалықаралық гылъми-тәжірибелік конференция материалдары жинагы. - Прага. -2013. - 55-59б. 
3. Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министірлігінің өнеркәсіп комитетінің 
талдау ақпараты //www.comprom.kz/attachments/analysis.doc 
4. У.Л.Леффлер. Переработка нефти. Petroleum Refining.-М.: «Олимп-Бизнес», 2011.-224c-ISBN 978-5-9693¬ 
0158-0 
38 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №2(48), 2016 г. 
39 
Резюме 
Ниязбаева А.И.-доцент, к.х.н., almaguln63@mail.ru, Мурзекенова А.- магистрант 2-го курса специальности 
6М011200 - «Химия», aigul_-_90@mail.ru, Казахский наіщональный университет им. Аль-Фараби 
Отбор содержания и разработка учебного модуля «Химия и источники энергии» 
В данной статье представлен новый учебный модуль «Химия и источники энергии» который является частью 
предмета «Прикладная химия». Статья раскрывает содержание понятия то есть здесь расмотрены темы и лаборатор¬ 
ные работы, а также темы самостоятельных работ студентов. Учебный модуль «Химия және источники энергии» 
распределен на 6 тем такие как: энергетические проблемы; роль топливо в химической промышлености и его виды; 
химический состав нефти, газа и угля; переработка нефти; альтернативный источник энергии; экологический кризис 
в энергетике. Каждая тема состоит из 7-8 подтем. Выделяються и описываются и лабораторные работы. Например: 
определение вязкости нефти и нефтепродуктов по ГОСТ 3900; определение солей в составе нефти и нефтепродук¬ 
тах; определение температуры вспышки нефти и нефтепродуктов. Данные лабораторные работы позволяют обучаю¬ 
щимся показывать свои теоретические знания и дают возможность еще больше интересоваться данной специально¬ 
стью. В высших учебных заведениях с целью формирование студентов как индивидуальной личности, проявлять 
активность и улучшить стремление к учебе разработаны самостоятельные работы для студентов. На этой основе и в 
данном модуле рассматривается темы самостоятельных работ для студентов такие как: степень энергетической отра¬ 
сли Казахстана; инновационные производственные оборудования для разгонки нефти; закон Республики Казахстан о 
потреблении альтернативной энергии; экологические проблемы традиционной энергетики: ТЭС, ГЭС, АЭС. 
Ключевые слова: нефть, энергия, образование, модуль, элективный курс, газ, энергетика, прикладная химия 
Summary 
Ниязбаева А.И - Candidate of chemical science, assistant professor, almaguln63@mail.ru, Murzekenova A. Master-
student of specialty6М011200 - «Chemistry»», Kazakh national university after Al-Farabi, aigul_-_90@mail.ru 
The selection of content and the development of a training module "Chemistry and sources of energy" 
This article presents a new training module "Chemistry and sources of energy" which is part of the subject "Applied 
Chemistry". The article reveals the content of the concept that is here addressed topics and laboratory work, as well as themes 
of independent work of students. The training module "Chemistry zhane energy" distributed on the 6 such as energy 
problems; the role of oil in the chemical industry and its species; chemical composition of the oil, gas and coal; oil refining; 
alternative energy sources; the environmental crisis in the energy sector. Each theme consists of 7-8 then. Isolated and 
described and laboratory work. Example: Determination of the viscosity of crude oil and petroleum products according to 
GOST 3900; determination of salts in the composition of oil and petroleum products; determining the flash point of petroleum 
and petroleum products. These labs allow students to show their theoretical knowledge and enable even more interested in this 
specialty.In higher education institutions with a view to the formation of students as an individual person, to be proactive and 
to improve the pursuit of studies designed for independent work of students. On this basis, and in this module is considered 
the theme of independent work for students such as: the degree of the power industry of Kazakhstan; innovative production 
equipment for the distillation of crude oil; Law of the Republic of Kazakhstan on the consumption of alternative energy; 
environmental problems of traditional energy: thermal power plants, hydroelectric power stations, nuclear power stations. 
Keywords: oil, energy, education, module, elective, gas, energy, applied chemistry 
УДК 665.67:691.322:625.7 
МҰНАЙ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫС ҚАЛДЫҚТАРЫН ПЕРСПЕКТИВТІ БЕТОН МАТЕРИАЛДАРЫН 
АЛУДА ПАЙДАЛАНУ 
Н.А. Бектенов - х.г.д., профессор, 
Арай Бек - 1 курс магистранты Абай атындагы ҚазҰПУ, 

жүктеу/скачать 2,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: