9-мысал. Егер 10 мл 0,01 М №[AgS
2
O
3
] тұзының ерітіндісіне 20 мл 0,1 М калий бромиді ерітіндісін
қосқанда күміс бромидінің тұнбасы түзіледі ме?
Шешуі. Ерітінділерді араластырғанда заттың концентрациясы өзгереді:
[ Na[ AgS 2 O 3 ] ] = ^
0 1
-
1 0 3
3 0
моль/л = 3,3-10 моль/л,
[ ]
= ^ 2
Ал
3 0
моль/л = 6,66-10 моль/л
Комплексті ион [AgS2O3]
-
келесі схема бойынша иондарға ыдырайды:
[ AgS 2 O 3 ] - o Ag + + S 2 O 3
2 -
K =
[ A g + ] [ S 2
° ?
]
= 1 , 5
M
0
- 9
+
[ AgS
2 O 3 ]
- 2
Ag иондарының концентрациясын х моль/л деп белгілесек, онда S
2
O
3 -
концентрациясы да х - ке тең
болады, ал комплексті ионның концентрациясы 0
0033-х моль/л:
K =
x
'
x
= - к ^ - — = 1,51 •
10
-9
0,0033 - x 0,0033 - x 0,0033
x
=
[ A g ]
= J
4,98
^
10-12
= ^
1 0 - 6
м о л ь / л
Калий бромиді күшті электролит ретінде ерітіндіге 6,66-10
-2
моль/л бром ионын жіберіп толығымен
диссоциацияланады.
Сәйкесінше, осы ерітіндіде [Ag+] [Br
-
] көбейтіндісі:
2,23-10
-6
- 6,66-10
-2
= 14,85-10
-8
= 1,48-10
-7
1,48-10
-7
> 5,3-10
-13
( Е К ^
Г
= 5,3-10
-13
) болғандықтан, берілген жағдайда күміс бромиді тұнбаға түседі.
10-мысал. Егер құрамында 0,05 моль K
3
[Cu(CN)
4
], K
2
[Cd(CN)
4
] және 0,1 моль KCN бар ерітіндіге
осындай көлемде S
2-
иондарының концентрациясы 1,5-10
-5
моль/л сульфид қосса қай зат Cu
2
S немесе CdS
тұнбаға түседі?
Шешуі. 1) Q^S-тің тұнбаға түсуін есептейміз:
[Cu(CN)4]
3-
— Cu+ + 4CN
-
K =
[ C u
+
] [ C N
-
] <
= 5 • 1 0 -
[Cu(CN)4]
3-
[Cu+] = x моль/л, [CN
-
] = 0,1+x моль/л, [Cu(CN)
4
]
3-
= 0,05-x моль/л деп белгілесек, онда:
K =
x ( 0 , 1
+
x ) 4
= 5 • 10
-28
0,05 - x
х мәні өте үлкен болмағандықтан, 0,05 - х = 0,05, 0,1 + х = 0,1 деп қабылдауға болады. Сонда:
K = ^
0 , 1 4
= 5 • 10
-28
0,05
x = 2,5-10
-25
, сәйкесінше, [Cu+] = 2,5-10
-25
моль/л.
2) Концентрацияның көбейтіндісін табамыз:
[Cu+]
2
[S
2-
] = (2,5-10
-25
)
2
- 1,5-10
-5
= 9,3-10
-55
9,3-10
-55
< EK(Cu
2
S) болғандықтан, Q^S-тің тұнбасы түзілмейді.
29
Абай атындагы Қаз¥ПУ-ніңХабаршысы, «Жаратылыстану-география гылымдары» сериясы, №2(48), 2016 ж.
3) CdS тұнбасының түзілуін анықтаймыз:
[Cd(CN)4]
2 -
<-> Cd
2
+ + 4CN
-
к - м -
] [ N
1,4. 10-и
[Cd (CN
) 4 ]
2 -
[Cd
2
+] = х моль/л деп қабылдасақ, [CN
-
] = 0,1 + х моль/л, [Cd(CN)
4
]
2-
= 0,05-x моль/л, сонда:
0,05 - x
0,1+х ~ 0,1, ал 0,05-х «0,05 екенін ескерсек:
Х
'
0 , 1
1/1
I N - 7
K
-
— - 1,4 . 10
0,05
x = [Cd
2
+] = 7,0-10
-12
моль/л.
[Cd
2
+] [S
2-
] = 7-10
-12
- 1,5-10
-5
= 1,1 -Ш
-19
Алынған нәтиже CdS ерігіштік көбейтіндісінен (E^CdS) = 4-10
-29
) төмен болғандықтан CdS тұнбаға
Берілген ерітіндіде иондардың концентрацияларының көбейтіндісі
Ал
түседі.
Өз бетімен шығаруға арналған есептер.
1. Концентрациясы 0,1 М K
2
[HgCI
4
] ерітіндісіндегі Hg
2
+ иондарының концентрациясын есептеңіздер.
2. Концентрациясы 0,1 М K[Ag(CN)
2
] ерітіндісіндегі Ag иондарының концентрациясын есептеңіздер.
3. Концентрациясы 0,1 М K
4
[Fe(CN)
6
] тұз ерітіндісіндегі Fe
2
+ иондарының концентрациясын және
комплексті ионның ыдырау мөлшерін есептеңіздер.
4. Концентрациясы 0,2 М Co[NH
3
)
6
]CI
3
ерітіндісіндегі Co
2
+ иондарының концентрациясын және
комплексті ионның ыдырау мөлшерін есептеңіздер.
5. Егер K(AuCI
4-
) = 5-10
-12
болса, 0,1 М H[AuCI
4
] ерітіндісіндегі Au
3
+ иондарының концентрациясын
есептеңіздер.
6. Құрамында 1 л 0,01 моль Hg(NO
3
)
2
және 0,08 моль калий иодиді бар ерітіндідегі Hg
2
+ иондарының
концентрациясын есептеңіздер.
7. Көлемі 20 мл суға 0,1842 г K
4
[Fe(CN)
6
] ерітті. Ерітіндідегі Fe
2
+иондарының концентрациясы неге
тең?
8. Егер 0,1 М [Cd(NH
3
)
4
]CI
2
құрамды тұз ерітіндісіне бірдей көлемде 0,1 М натрий сульфиді ерітіндісін
қосқанда кадмий сульфидінің тұнбасы түзіледі ме?
9. Егер 0,02 моль күміс нитраты, 0,02 моль натрий хлориді және 0,5 моль аммиакты 1 л суда ерітсе
күміс хлоридінің тұнбасы түзіледі ме?
10. Көлемі 100 мл 1 М аммиак ерітіндісінде 0,1 г күміс бромиді ериді ме?
11. 0,1 г күміс хлоридінің еруі үшін қанша миллилитр 1 М аммиак қажет?
12. Көлемі 10 мл 4 М натрий тиосульфаты ерітіндісінде күміс бромидінің қанша миллиграмм мөлшері
ериді?
13. Көлемі 5 мл судағы 0,1 г күміс бромидінің еруі үшін қажетті CN
-
иондарының бастапқы
концентрациясын (моль/л) есептеңіздер.
14. 1 л ерітіндідегі 0,1 моль күміс хлоридінің толық еруі үшін қажетті аммиактың бастапқы
концентрациясын (моль/л) есептеңіздер.
15. Көлемі 2 мл судағы 2,86 мг AgCI еруі үшін қажетті аммиактың бастапқы концентрациясын
(моль/л) есептеңіздер.
16. Құрамында артық мөлшерде 1 моль/л NH
3
бар 0,1 М [Ag(NH
3
)
2
NO
3
] ерітіндісіндегі Ag+
иондарының концентрациясын есептеңіздер.
17. Құрамында 6,5 г/л KCN бар 0,1 М K
2
[Cd(CN)
4
] ерітіндісіндегі кадмий иондарының
концентрациясын есептеңіздер.
18. Құрамында 0,1 моль/л натрий тиосульфаты бар 0,5 л 0,1 М натрийдің ди (тиосульфаты) аргентаты
Na
3
[Ag(S
2
O
3
)
2
] ерітіндісінде ион түрінде болатын күмістің массасын табыңыздар.
19. Құрамында 1 моль/л аммиак бар 1 л 0,1 М [Ag(NH
3
)
2
]NO
3
ерітіндісіне: а) 1-10
-5
моль KBr; б) 1-10
-5
моль KI қосқанда күміс галогенидінің тұнбасы түзіледі ме? E^AgBr) = 6-10
-13
; EK(AgI) = 1,1-10
-16
.
20. Құрамында 1 моль/л аммиак бар 0,08 М [Ag(NH
3
)
2
]NO
3
ерітіндісіндегі күміс иондарының
концентрациясы қандай? AgCI тұнбасының түзілуі басталғанға дейін 1 л осы ерітіндіге қанша грамм NaCI
қосуға болады? E ^ N a C D = 1,8-10
-10
.
30
Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №2(48), 2016 г.
Жауаптары:
1. [Hg
2
+] = 1,19-Ю
-4
моль/л.
2. 2,92-10
-8
моль/л.
3. 1,54-10
-6
моль/л; 1,54-10
-3
%.
4. 1,610
-6
моль/л; 0,810
¬
3
%.
5. 1,15-10
-3
моль/л.
6. 3,12-10
-30
моль/л.
7. 1,27-10
-6
моль/л.
8. Тұнба түзілмейді. 9. Тұнба түзілмейді. 10.
Ерімейді.
11. 14,6 мл. 12. 16,1 мг. 13. 0,21 моль/л. 14. 2,26 моль/л. 15. 0,45 моль/л. 16. 9,3-10
-9
моль/л.
17.
7,8-10
-5
моль/л.
18. 5,9-10
-11
г.
19. а) жоқ; б) иә. 20. [Ag+] = 7,4-10
-9
моль/л; NaCI 1,4 г-нан артық мөлшерде
емес.
1.Батлер Дж. Ионные равновесия. - Л.: Химия, 1973. - 448 с.
2.Глинка Н.Л. Задачи и упражнения по общей химии. -М.: Юрайт, 2014. - 236 с.
3.Ардашникова Е.И., Мазо Г.Н., Тамм М.Е. Сборник задач по неорганический химии. -М.: Академия, 2008. - 208 с.
4.Гольбрайх З.Е., Маслов Е.И. Сборник задач и упражнений по химии. - М.: Высшая школа, 1998. - 384 с.
5.Дорохова Е.Н., Прохорова Г.В. Задачи и вопросы по аналитической химии. -М.: Мир, 2001. - 267 с.
6.Васильев В.П., Кочергина Л.А., Орлова Т.Д. Аналитическая химия. Сборник вопросов, упражнений и задач. - М.:
ДРОФА, 2006. - 320 с.
7. Стась Н. Ф., Коршунов А.В. Решение задач по общей химии. - Томск: Изд-во ТГУ, 2009. - 170 с.
8.Пузаков С.А., Попков В.А., Филиппова А.А. Сборник задач и упражнений по общей химии. - М.: Высш. Шк.,
2008. - 255 с.
9.Любимова Н.Б. Вопросы и задачи по общей и неорганической химии. - М.: Высшая школа, 1990. - 351 с.
Резюме
Методика решения задач по теме «Ионные равновесия в растворах комплексных соединений»
Бекишев К. - профессор, д.п.н, +7-707-2555-239, kurmanbekishev@gmail.com
Ізгілік А. - магистрант факультета химии и химический технологии, amangul.9305@bk.ru
Казахский национальный университет имени аль - Фараби
В статье кратко обсуждается теоретические вопросы и методы решения типовых расчетных задач, а также приве¬
дена подборка задач для самостоятельной работы по теме «Ионные равновесия в растворах комплексных соедине¬
ний» учебного модуля «Ионные равновесия», широко применяемые в учебном процессе курса общей и неорганиче¬
ской химии для высших учебных заведений.Приведены также значения констант нестойкости при 25
0
С некоторых,
часто встречающихся на практике, комплексных ионов, необходимых для использованния при самостоятельном
решении задач. Типовые задачи с образцами решений полностью охватывает основные типы задач по сложности.
Решая задачи для самостоятельной работы студенты сами могут проверить степень освоения данной темы.
Ключевые слова: ионные равновесия, комплексные соединения, константы нестойкости
Summary
Methods ofsolving tasks on the theme of«Ionic equilibrium in solutions of complex compounds»
Bekishev K - doctor of pedagogical Sciences, professor,+7-707-2555-239,kurmanbekishev@gmail.com
Izgilik A. - master of the faculty of chemical and chemical technology,amangul.9305@bk.ru, Al-Farabi Kazakh national
university
The article is provide theoretical questions and methods of solutions type of tasks. As well as select of tasks for self-work
on theme "Ionic equilibrium in solutions of complex compounds" in learning module "Ionic equilibrium" which are used in
learning process of course General and Inorganic Chemistry for High Education.Also given arethe values ofinstability
constants at25
0
Ccertaincommonpracticeof complex ionsrequiredfor use inself-work tasks. Typical problemswith
samplesolutionsfullycovers the maintypes of taskscomplexity. Solvingtasks forself - work ofthe studentsthemselves cancheck
thedegree of masteryof the subject.
Key words: Ionic equilibrium, complex compounds, instability constants.
31
Абай атындагы ҚазҰПУ-ніңХабаршысы, «Жаратылыстану-география гылымдары» сериясы, №2(48), 2016 ж.
УДК 665.775.5
БИТУМДЫ ЭМУЛЬСИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ
Н.А. Бектенов - х.г.д., проф.,
Т.Б. Джалгасбаев - 1-курс магистранты, абай атындагы ҚазҰПУ,
Г.Е. Абдралиева - 3 - курс докторанты PhD
Мақалада жаңа перспективті битумды эмульсиялардың алынуы және олардың қолдану тиімділігі көрсетілген.
Битумды эмульсияларды алудың жалпы технологиясы баяндалған. Битумды эмульсияның экономикалық тиімділігі
зор. Аса жоғары аққыштығының арқасында минералды толтырғыш өте жүқа жағына алады, ал бүл битумды 30% - ға
дейін үнемдеуге мүмкіндік береді және қыздыруға жүмсалатын энергия 40% - ға үнемделеді, жүкті арту, тасу
жүмыстары жеңілдейді. Экономикалық үнемдер эмульсия компоненттері мен қүрылғы эксплуатациясының шығын-
дарын жабады. Мүндай қүрылғыларды орнатуға кеткен капиталды шығындар көп болса 4 жылда өзін - өзі ақтайды.
Жол тәжірибесінде көбінесе тура битум эмульсиялары қолданысқа ие. Тиісті технологиялық және түтастырғыш
материалдың қолдану кезіндегі қасиетіне байланысты эмульсияны әр түрлі қосымшаларды қолдана отырып немесе
осы қоспаларды қолданбай - ақ әртүрлі түтастырғыш битумдарда даярлауға болады. Осылайша, тасымалдау және
сақтау кезінде олардың орнықтылығы мен ыдырап кетуі тағайындалған және қолданылып отырған шарттарына
байланысты әр түрлі жылдамдықпен эмульсиялар әзірленіле алатыны көрсетілген.
Түйін сөздер: Битумды эмульсиялар, жол қүрылысы, мүнай битумы, анионактивті және катионактивті,
эмульгатор, грунт, конгломерат
Жол қүрылысы бүгінгі таңда Қазақстан халық шаруашылығының ең қажетті саласы. Жыл өткен сайын
жаңа қүрылыс және қазіргі жолдарды жөндеу үшін үлкен көлемді материалды қажет етеді, соның ішінде
битум түтастырғыш асфальтобетонды жөндеу бастаушы орын алады. Автомобиль ағынының көбейуі жол
жамылғыларына едәуір үлкен ауыртпалық әкелді, демек жаңа мәселелерді тудыруда.
Жол қүрылысында битум байланыстырғыш материал ретінде әр түрлі формада қолданылады. Төмен
температура кезінде битум байлағыш сүйықтықтан қатты түріне енеді, сондықтан жол жамылғыларын
жасау үшін жарамсыз. Осыған байланысты қазіргі кезде ғалымдар мен жол қызметінің мамандары
битумды әртүрлі тәсілмен жүмыс күйіне келтіру қызығушылықтары өсуде, сол тәсілдің бірі,
түтастырғышты үлкен температураға дейін қыздыруы ауаның ластануына әкеп соқтыруын атап өтпеу
мүмкін емес. Қазіргі уақытта бүл мәселені шешу мақсатында сүйылтылған битумдарды кеңінен қолданып
жатыр. Дегенмен, бүл тәсілді қолдану салдарынан атмосфераға өте көп мөлшерде көмірсутектердің
бөлінуі экологияға зор әсер етеді. Сүйылтылған таушайырларды қолдану, жол жамылғысын қалау
кезіндегі түтастырғыштың меншікті шығысын тек қысқартады (еріткішті қүюға қарағанда өзіндік қүнын
үлкейтетінін айта кетейік) және битумды қыздыру қазандарында оны еріту үшін шығын шығады.
Жол жамылғыларының мезгілсіз бүзылуының негізгі себептері сапа мен физика - механикалық
түтастырғыштар қолданылу қасиетіне байланысты. Мүнай өңдейтін зауыттарда шығарылған жол
битумдары өз қасиеттері бойынша жол жамылғы жұмысының шарттарындағы температурада қолдануға
сәйкес келмейді. Осы себептен, неше түрлі әдістер мен технологияларды қолдана отырып, суыққа төзімді,
сызат түспейтіндей, төзімділігі мықты асфальтобетонды жамылғы берік тұтастырғышты дайындау
қажеттілік етеді.
Битум эмульсиясы (БЭ) бұл анионактивті және катионактивті эмульгаторлар қосылған суда битумды
ұсақтау жолымен алынған қою қоңыр түсті сұйықтық. БЭ жол құрылысында топыраққа жағу негізі
ретінде немесе ескі жол жамылғысына асфальтобетонды төсеу алдында, суық асфальтобетонды
қоспаларды дайындау кезінде, жол жамылғыларының бетін өңдеулерде, жол тттүңқырларын жөндеуде
және жамылғыларды нәзік қорғайтын қабаттары қүрылымы ретінде қолданады. Шетел тәжірибесі БЭ жол
қүылысында қолдану битумды 30% үнемдеуін және энергияны 1,5 есе дерлік төмендететінін көрсетеді[1].
Мүнай битумы қүрылыс пен автомобилдік жолдарды жөндеу үшін белгілі түтқырлық болып
табылады. Қазақстанда битумың үлесі қайта өңделген мүнайлардың ортақ санынан 2,6%-ды қүрайды.
Көптеген дамыған елдерде битум және қүрамында битумы бар материалдарды қолданған жол
жамылғылары 90% қүрайды, осылайша, түтқырлықтың осы түрлеріне толық өту тенденциясы байқалады.
Бірақ, технологиялық көз қарас бойынша, битумды түтқырлығы ең төмен қалпында қолданған жөн. Оны
үш маңызды тәсілмен алуға болады:
- битумды технологиялық температураға (ыстық әдіс) дейін қыздыру;
- ереже бойынша жеңіл еріткіштер мен байлағыш битумдарды сұйылтуы;
- суда арнайы заттардың (битумды эмульсияларды) қатысуымен битумды эмульгирлеу.
32
Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №2(48), 2016 г.
33
Бірінші тәсіл, әдетте ыстық қоспалар өндірісі үшін бастапқы минералды материалдарды алдын ала
қыздыру немесе грунт жағу өндірісінде суық беткі бөлігіне ыстық битумды кұю, не беттік өңдеулер
құрылымында қолданады. Бұл тәсілдің жетістіктері және кемшіліктері бар.Жетістігі жоғары беріктікті
конгломерат (асфальтобетонды) алу мүмкіндігін айтуға болады, ал кемшіліктері - ыстық қоспалар өндірісі
үшін минералды материалдарды қыздыру кезіндегі жұмсалған энергия шығындары, конструктивтік жол
киімдер құрылымына шектелген уақыт беру.
Екінші тәсіл, аз уақыт ішінде ұшып кететін қымбат бағалы еріткіштерді қолдануына байланысты,
қымбат және де қауіп-қатер төндіруі мен қоршаған ортаның ластануына әкеп соқтырады.
Үшінші тәсіл, битум эмульсияларын қолдану кезінде қыздыруды қажет етпейтін және суық түрінде де
немесе дымқыл минералды материалдармен қолдана алатын мүмкіншілігі бар. Бұл әрине дәстүрлі
«ыстық» технологиясымен салыстырғанда энергия көздерінің шығынын 40 % пайызға дейін азайтады.
Эмульсия - бір тұрақты сұйық фазаны (дисперстік ортаны) болмаса кіші шамада майда тамшылары бар
бірінші формадағы екінші сұйық фазаны (дисперстік фазаны) білдіретін бір қалыпты емес, екі немесе
бірнешесі сұйық фазалардан тұратын термодинамикалық ауытқымалы жүйе. Дисперсиялық ортаның
және дисперсиялық фазаның түрлеріне қарай битум эмульсиялары тура және кері классификацияланып
тұрады[2].
Жол тәжірибелерінде көбінесе тура (төтелі) битум эмульсиялары қолданысқа ие. Тиісті технологиялық
және тұтастырғыш (байлағыш) материалдың қолдану кезіндегі қасиетіне байланысты эмульсияны әр
түрлі қосымшаларды(еріткіштер, ПАВ, полимерлер) қолдана отырып немесе осы қоспаларды қолданбай-
ақ әртүрлі тұтастырғыш битумдарда даярлауға болады. Осылайша, тасымалдау және сақтау кезінде
олардың орнықтылығы мен ыдырап кетуі тағайындалған және қолданылып отырған шарттарына
байланысты әр түрлі жылдамдықпен эмульсиялар әзірленіле алады. Шатырлы жамылғылар үшін
қолданылатын эмульсия баяу жылдамдықта ыдыратылуы тиіс. Төмен байланыстырғыш қасиетке (тұтас-
тырғыштар) ие тура (түзу) битум эмульсиялары тас материалдарын кептірмей және қыздырмай су
ортасында (30-дан 50%-ға дейінгі) өңдеу жақсы қабілеттілігі бар. Битум эмульсияларының осындай
технологиялық қасиеттерін жол құрылысында қолдану қоршаған ортаны қорғау мен жол жұмысшылары-
ның еңбектерін қорғау позициясы үшін қолайлы. Теориялық әзірлеулерде және практикаларда да
битумды эмульсияларды қолдану тәжірибесі көп кездесуі жағынан Франция дүние жүзі бойынша
жетекшілік атқарады. Францияда жол мақсаты үшін ортақ көлемінен 30% -дан аса органикалық
тұтастырғыштар қоюландырған түрінде қолданылады[3].
Ресейде 60 жылдар ортасында ғылыми - зерттеу жұмыстар негізі мен практикада (жаттығу) қолдану
тәжірибесінің арқасында жол құрылыстарында битум эмульсияларын даярлауы мен қолдануы бойынша
техникалық және нормативтік құжаттар игерілген еді.
Эмульсия біріншісі екіншісінің ішінде тамшылар түрде орналасқан екі сұйық фазалардың қоспасын
білдіреді. Екінші сұйықпен араласпайтын тамшылар жасаушы сұйық дисперсиялық фаза (ішкі фаза) деп
аталады. Тамшылар өзіне қорытушы сұйық сыртқы тұйықталған фаза немесе дисперсиялық орта деп
аталады [4].
Битум эмульсиялары битум суда таралған түріне, яки судағы май түріндегі эмульсияларға
жатады.Тамшы мөлшерінің интервалы әдетте 0,001 -ден 0,01мм дейін құрайды. Эмульсиядағы битум
құрамын оған шамалаған қолданудың 30-70% шамадағы әдетті шектеулерден анықталады[5].
Екі фаза көлемдерін салыстыруы арқылы анықталатын эмульсиядағы битум құрамының жоғарғы шегі
болады. Шекке жеткен кезде тамшылар өздігінен деформацияланбаса, көлем тамшылардың көп мөлшерін
(көп санын) сыйғыза алмай қалады. Тамшылар соншалықты тығыз түйінделіп орналасуының салдарынан
олар бір-біріне ішінара жабысып қалады, осылайша, судағы тамшылар арасында қалып қойғандары су
тамшыларына айналып кетеді. Нәтижесінде майдағы су эмульсиялары немесе инвертті эмульсия пайда
болады. Осындай эмульсия жоғарғы тұтастырғышты табиғи битумдарға ие болады.
Ішкі фаза элементтері әртүрлі форманың көп жақтарына деформацияланған, ал дисперсиялық орта
олардың арасымен жұқа қабат шығарып тұрған кезде құрамы 74% жоғары дисперсиялық фаза жоғарғы
концентратты эмульсия деп аталады. Мұндай эмульсиялар құрылымы мен қасиеттері жағынан көбікке
ұқсас келеді, сондықтан олар «көбікті эмульсия» (көбік тәрізді) атына ие болды.
Қазіргі заманғы көзқарастағы эмульсия, тіпті сонымен қатар битумды эмульсиялар 1913 жылдары
Банкрофт ұсынған адсорбциондық қабықтар теориясына негізделген.Эмульсия салыстырмалы түрде
тұрақты болуы үшін эмульгатор деп аталатын арнайы заттар пайдаланылуы керек. Барлық эмульсиялар
(кейбір өздігінен құрастырылғандарынан басқа) эмульгаторлар қатысуымен ғана пайда болады. Банкрофт
теориясын дамыта отырып, Клаус өз жұмысында жан-жақты қарастырған. [6, 7]
Абай атындагы Қаз¥ПУ-ніңХабаршысы, «Жаратылыстану-география гылымдары» сериясы, №2(48), 2016 ж.
34
Битумды эмульсияның компоненттеріне келесі заттар жатады:
1 битум (дисперстік фазадағы қоспа);
2 су (дисперстік ортадағы қоспа);
3 эмульгатор (беттік белсенді зат);
4 қышқыл (катионды эмульсия жағдайында) немесесілті (анионды эмульсия жағдайында).
5 бірқатар қоспалардың қатары, дисперстік фазадағыдай және де дисперстік ортадағыдай
(тұрақтандырғыш, еріткіш, агдезиялы қоспажәне т.б.).
Негізгі тұтастырғыш ретiнде тотыққан мұнай битумы қолданылады.[8]
Битумды эмульсияның артықшылықтары.
Битумды эмульсияны қолдану жол-құрылыс және жөндеу жұмыстарын жүргізудің жылдамдығын,
технологиясын, сапасын арттыруды көздейді. Курск облысында 2005 жылы 7900 т, 2006 жылы - 6950 т
битумды эмульсия шығарылған . Беларусь Республикасында битумды эмульсия өндіретін 3 зауыт бар.
Барлық жұмыс істеп тұрған өнеркәсіптер BREINING неміс фирмасының битумды эмульсиялық
құрылғысының базасына негізделген .
Битумды эмульсияның басты бәсекелесі жоғары температураға дейін қыздырылған жол битумдары.
Осындай битумды жол-құрылыс және жөндеу жұмыстарын жүргізуде қолданғанда көптеген кемшіліктер
байқалады:
жолдың негізгі беткі қабатына битумның жабысып, бірігуінің әлсіздігі;
беткі қабаттың біртекті болмауы немесе нашар таратылып жағылуы;
тазаланған беткі ауданға сусыздандыру процесінің қажеттілігі;
көп энергия шығыны, себебі, жоғары температураны қамтамасыз ету керек;
- жұмыс жүргізудің аса қауіптілігі, себебі, өте жоғары температурада қыздырылған битум
қолданылады.
Жол битумына қарағанда битумды эмульсия:
жолдың негізгі беткі қабатындағы теріс зарядтың катионды эмульсияның оң зарядына тартылуы
себепті битумның жол негізімен жақсы бірігуі (жақсы адгезия );
- эмульсияның аққыштығы судыкіне жақын, сондықтан ол беткі қабаттың бар ой-шұқырын толтырып,
тегіс жағылады;
битумды эмульсияны сулы беткі қабатқа төгуге болады;
- жоғары температураны ұстап тұру қажет емес, яғни энергия аз жұмсалады;
- битумды эмульсияны 30-70
0
С температурада қолдану жұмысты қауіпсіз етеді [9].
Эмульсияны қолдану көп энергиялық шығындарды қажет етпейді. Және жолдар ман аэродромдарды
жабуға арналған суық асфальтты-бетонды өндірісте қолданылатын сулыэмульсиялы цементті-битумды
біріктіргіш кәдімгі битум негізіндегі ыстық біріктіргіштен кем түспейді [10]. Битумды эмульсияны негізгі
суөткізбес қабат ретінде, және жұмсақ жабын құру, жөндеу үшін материал ретінде де қолданылуға
болады [11-12].
Қорыта айтқанда
Достарыңызбен бөлісу: |