ОСОБЕННОСТИ МЕТОДИЧЕСКОЙ РАБОТЫ ВУЗА ПО ФОРМИРОВАНИЮ

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г. 
233 
information competence of teachers. A model of motivation to improve the use of information technologies. There is a model 
for increasing the motivation using the new information technologies. 
 
Мощным современным наглядным средством обучения является компьютер, создающий условия для 
применения  в  учебном  процессе  различных  мультимедийных  обучающих  материалов  –  аудио,  видео, 
изображений, презентаций, трехмерных схем и т.д. В условиях применения информационных технологий 
наглядность реализуется за счёт использования: 
 статических визуальных средств (тексты, иллюстрации, схемы, графики, таблицы); 
 динамических визуальных средств (анимация, видеоряд); 
 аудиальных средств (музыкальное и текстовое сопровождение); 
 сочетаний различных средств (видеофильм, ролик и т.д.). 
При  этом  принцип  активности  трансформируется  в  специфический  для  компьютерного  обучения 
принцип    интерактивности.  Интерактивность  заключается  в  двухсторонней  активности  участников 
образовательного  процесса,  в  данном  случае  –  учащегося  и  компьютера,  которые  становятся 
равноправными  при  решении  учебных  задач.  При  этом  учащийся  выполняет  задания,  а  компьютер 
управляет его деятельностью.  
Следует  подробно  остановиться  на  психолого-педагогических  принципах  обучения  взрослых,  т.к. 
наша  опытно-экспериментальная  работа  направлена  на  образование  взрослых,  работающих  в  сфере 
образования,  людей,  которые,  в  силу  своей  профессии  критически  будут  относиться  к  научно-
методической основе нашей работы.  
Таким образом, опытно-экспериментальная работа по формированию и развитию ИК преподавателей 
высшей школы в условиях кредитной системы  обучения является формой непрерывного повышения их 
квалификации,  т.к.  имеет  целью  формирование  новых  дополнительных  знаний,  умений  и  навыков, 
необходимых для профессиональной деятельности, адекватной развивающейся информационной среде.  
Существует  множество  предлагаемых  различными  авторами  андрогогических  принципов  или 
принципов образования взрослых. Так, по С.И. Змееву выделяются следующие принципы [1, С. 92-93]: 
- основополагающий принцип - самостоятельность обучения; 
- принцип организации совместной деятельности;  
- принцип опоры на опыт обучаемых; 
- принцип индивидуализации обучения;  
- принцип актуализации результатов обучения; 
- принцип системности обучения;  
- принцип контекстности обучения;  
- принцип элективности обучения;  
- принцип развития образовательных потребностей;  
Другими авторами [2] предлагаются следующие андрогогические принципы: 
Принцип  модульного  проектирования  учебного  процесса  заключается  в  том,  что  взрослому 
обучаемому предлагается ряд учебных модулей намного шире его  образовательных потребностей.  
Принцип образовательного сопровождения.  
Принцип информационной полноты и доступности.  
Принцип партнерских отношений.  
Принцип саморазвития.  
Так,  методы  обучения,  выделяемые  по  уровню  познавательной  активности  обучаемых,  включают  в 
себя  объективно-иллюстративные,  репродуктивные,  проблемные,  частично-проблемные  и  творческо-
исследовательские методы. 
К методам, выделяемым по типу источника знаний, относят: 
-  практические методы (упражнения, лабораторные работы, эксперимент и т.д.) 
-   визуальные методы (наблюдение, демонстрация, иллюстрация и т.д.) 
-   словесные методы (лекция, беседа, чтение учебников и книг и т.д.) [3, С.153] 
Говоря  об  образовании  взрослых,  различные  исследователи  выделяют  следующие  психолого-
педагогические  особенности  образования  взрослых,  в  частности,  в  системе  повышения  квалификации 
преподавателей, с  применением новых информационных технологий: 
1)  наличие психологического барьера перед НИТ; 
2)  необходимость учета мотивов использования НИТ; 
3)  необходимость учета психологических возрастных особенностей обучаемых; 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
234 
4)  необходимость  индивидуализации  процесса  повышения  информационной  компетентности 
преподавателей [4, С. 74]. 
Разработанная нами модель информационной компетентности, ее целостное представление позволило 
определить  ожидаемые  результаты  процесса  формирования  информационной  компетентности 
преподавателей.  Модель  предопределила  содержание,  формы  и  методы  осуществления  процесса 
формирования  и  развития  ИК  преподавателей,  а  также  способы  диагностики  ее  уровня,  что  позволило 
нам  определить  направления  методической  работы  по  повышению  информационной  компетентности 
преподавателей вузов и разработать ее структуру (см. рисунок 1). 
Содержание методической работы по формированию и развитию ИК преподавателей вузов учитывает 
совокупность методических требований. 
1.  Повышение  мотивации  к  использованию  НИТ  в  профессиональной  деятельности  (семинар 
«НИТ и моя специальность»). 
Рисунок 1 – Структура методической работы по формированию ИК преподавателей высшей школы в 
условиях кредитной системы обучения 
 
                                            Анализ состояния использования преподавателями  
                                                     НИТ в профессиональной деятельности 
 
 
                                          Диагностика начального уровня (на входе) ИК 
                                                             преподавателей вузов 
 
 
                                                     1. Определение мотивации к использованию НИТ  
                                                                  в профессиональной деятельности 
                                                     2. Оценка знаний и понимания особенностей НИТ 
                                                       3. Оценка умений и навыков использования НИТ  
 
 
                                                Проведение семинара «НИТ и моя специальность» 
 
 
 
                                                                         Проведение спецкурса  
                                                                «Преподаватель – пользователь ПК » 
 
 
 
 
                                                          Организация творческих проектов  
                                                       преподавателей с использованием НИТ 
 
 
 
                                                Диагностика конечного уровня (на выходе) ИК 
                                                                   преподавателей вузов 
 
 
 
                                                  1. Определение мотивации к использованию НИТ  
                                                                 в профессиональной деятельности 
                                                  2. Оценка знаний и понимания особенностей НИТ 
                                                  3. Оценка умений и навыков использования НИТ 
                                                  4. Определение ценностного отношения к ИК 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г. 
235 
Как  показало  изучение  вопроса,  использование  преподавателями  интернет-технологий  как  средства 
обучения,  коммуникации,  поиска  информации,  инструмента  создания  собственных  дидактических 
материалов  требует  отдельной  мотивации.  Так,  Интернет  применим  в  следующих  сферах  деятельности 
преподавателя: 
–  научная деятельность; 
–  учебно-методическая деятельность, широко применим в условиях дистанционного обучения); 
–  работа со студентами (трансляция, мониторинг знаний, коммуникация).  
По  теории  А.  Маслоу  [5,  С.  77-105],  представляющей  собой  пятиуровневую  иерархию  потребностей 
человека  –  так  называемую  «пирамиду  Маслоу»,  на  вершине  которой  находятся  высшие  потребности 
человека в самореализации, а основании – низшие физиологические потребности в еде, питье, сне и др.  
Тем  не  менее,  мы  согласны  с  теорией  Маслоу  в  том,  что  самореализация  есть  высшая  потребность 
человека.  Отталкиваясь  от  понятия  «самореализация»  как  способности  человека  максимально  проявить 
себя  в  какой-либо  деятельности,  мы  попытались  разработать  модель  повышения  мотивации  к 
использованию НИТ в профессиональной деятельности преподавателя вуза (см. рис.2). 
 
Рисунок 2 – Модель повышения мотивации к использованию НИТ в профессиональной деятельности 
преподавателя высшей школы 
 
САМОРЕАЛИЗАЦИЯ 
(профессиональное совершенствование, творческое применение НИТ в профессиональной 
деятельности) 
 
 
 
 
Повышение авторитета среди коллег, достижение успеха 
 
 
Повышение производительности труда, мобильности преподавателя 
 
 
 
 
Новые возможности в деятельности преподавателя 
 
 
Наличие комфортной информационной среды 
 
 
2.  Формирование  совокупности  знаний  о  НИТ  и  программных  средствах  (спецкурс 
«Преподаватель –  пользователь ПК») 
По  мнению  В.П.  Беспалько  [6],  одним  из  наиболее  эффективных  методов  обучения  является 
демонстрация    учащемуся  конкретных  профессиональных  задач,  в  решении  которых  им  необходимо 
будет  использовать  знания  по  изучаемой  теме.  В  связи  с  этим,  следует  отметить,  что  целью  данного 
спецкурса  является  не  только  формирование  знаний  о  НИТ,  но  и  их  закрепление  на  практике,  что 
соответствует  принципу  актуализации  результатов,  т.к.  наиболее  эффективно  знания  формируются  с 
последующим  их  закреплением  на  практике,  и  если  методы  обучения  будут  носить  интерактивный, 
практико-ориентированный, деятельностный характер.  
3.  Формирование  умений  и  навыков  (организация  работы  по  созданию  творческих  проектов 
преподавателей) 
Организация творческой работы преподавателей является, по сути, организацией их самостоятельной 
работы, в основе которой лежит деятельностный подход, предполагающий активную позицию субъекта в 
процессе его обучения.  
Суть  деятельностного  подхода  заключается  в  целенаправленном  развитии  творческого  потенциала 
обучаемого,  его  коммуникативных  способностей.  Деятельностный  подход  перестраивает  привычную 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
236 
схему процесса обучения как процесса сообщения знаний, формирования умений и навыков на позиции 
процесса общения, взаимодействия обучающего и учащегося. Активизация познавательной деятельности 
учащегося происходит не при пассивном восприятии готовых знаний, а путем включения в деятельность, 
когда сам учащийся становится на позиции исследователя.  
 
1.  Змеев С.И. Основы андрогогики: Учебное пособие для вузов. – М., 1999. – 152 с.  
2.  Капитанская А.К. Принципы и организация процесса обучения с андрогогических позиций. – http://vio.fio.ru 
3.  Педагогика:  Учебное  пособие  для  студентов  пед.  институтов  /  под  ред.  Бабанского.  –  М.:  Просвещение, 
1988. – 479 с. 
4.  Богдан  Г.Ю.  Новые  информационные  технологии  как  фактор  повышения  квалификации  преподавателей 
колледжа. – Дисс… к.п.н., 13.00.01, 13.00.08. – Челябинск, 2003. – 180 c. 
5.  Маслоу А. Мотивация и личность. – СПб., 1999.  
6.  Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения. - М.: Высшая школа, 1995. - 336 с. 
 
УДК 502.1+504,5(574) 
 
ӘЛЕМДІК ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСТАР 
 
А.Ж. Макеева – оқытушы, Абай атындағы ҚазҰПУ, 
Б.К. Капанова – аға оқытушы, Абай атындағы ҚазҰПУ 
 
Резюме 
Экологических  основных  причин  аварий  первое  -  научно-технический  прогресс.  Когда  теперешняя  наука 
правильно  использует  человеческое  существо  провидение  техники  только  знала,  антропогенных  экологических 
кризисов возможности предварения открывается просторная строка. 
 
Summary 
Ecological basic reasons accidents first is scientific and technical progress. When nowaday science correctly uses human 
creature providence of technique knew only, anthropogenic ecological crises to possibility anticipating opened spacious line. 
 
Қоғамның даму тарихына қараганда, оның жан-жақты дамуы, табиғатта түрлі экологиялық дағдарыс-
тардың  орын  алуына  себеп  болып  келді.Экология  ғылымында,  экологиялық  дағдарыстарды  болжай 
отырып,  оның  алдыналудың  маңызы  өте  зор.  Біздің  планетамыздың  тарихында  бірнеше  экологиялық 
дагдарыстар  мен  апаттар  (катастрофалар)  болған.  Олар,  көптеген  тірі  организмдер  мен  осімдіктер 
дүниесінің жойылып, олардың түрлерінің, касиеттерінің өзгеруіне ықпал етті. Мұндай катастрофаларға - 
геологиялық  процестердің,  космостағы  планеталардың  және  денелердің  бір-бірімен  соктығысуының 
немесе  жер  орбитасының  параметрлерінің  әзгеруі  және  жердің  айналу  осьінің  орнын  өзгертуі  сияқты 
әсерлер  себеп  болды.  Ал  қазіргі  күні,  адамдардың  тіршілік  әрекеті  салдарынан  болатын  экологиялық 
апаттар  халықты  қобалжытуда  және  бұл  экологиялық  проблемаларды  дұрыс  шешу  міндеті  –экологтар-
дың, ғалымдардың еншісінде. 
Экологиялық апаттардың негізгі себептерінің бірі - ғылыми-техникалық прогресс. Қазіргі ғылым мен 
техниканың  құдіретін  адамзат  дұрыс  пайдалана  білгенде ғана, антропогендік  экологиялық  дағдарыстар-
дың алдын алу мүмкіндігіне кең жол ашылады. 
Табиғи экологиялық дағдарыстардың негізі климаттық факторда жатыр. Жер шарының әр түкпірінен 
табылған ауа райы туралы деректерді салыстырганда, мұнан бірнеше миллион жылдар бұрын климаттың 
басқаша  болғаны,  содан  бері  планетамыз көптеген  өзгерістерді  бастан  кешіргені  мәлім  болды.  Ол  кезде 
жоғарғы ендіктер мен экватор арасында климат айырмашылығы казіргідей көп болмаган. Үшінші дәуірде 
(біздің дәуірге дейін 16-2 миллион жыл бұрын) солтүстік жэне оңтүстік ендіктерде температура томендеп, 
біртіндеп мұз қабаты пайда бола бастады. Төртінші дәуірде (соңгы 1 миллион жыл шамасында) мұз орта 
ендікке дейін келіп, қайта еріп, оның шегі солтүстікке қарай жылжып отырды. Мұздың орта ендікке дейін 
соңғы  рет  жетуі  шамамен  10  мың  жыл  бұрын  болатын.  Сонан  кейін,  тұрақты  мұзды  алқап  Солтүстік 
Мұзды  мұхит  пен  Антарктида  ендіктерінде  сақталды.  Климаттың  салқындауы,  атмосферада  комір 
қышқыл газының азаюына байланысты болды. Сонымен бірге жанартаулардың атқылауы мен үлкен өрт 
кезінде аспанда пайда болған шаң-тозаң - күн сәулесінің жер бетіне толық түспеуіне, осының нәтижесінде 
климаттың салқындауына әсер етті.  
Ғалымдардың болжауы бойынша, адамдардың іс-әрекетіне байланысты 
 
XXI ғасырдың соңында, көмір 
қышқыл  газының  үлес  салмағы  0,04  пайыздан-  0,07  пайызға  дейін  артуы  ықтимал  жэне  соның 
салдарынан жер бетіндегі 
 
орташа температура өзгеруі мүмкін. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г. 
237 
Егер,  дүниежүзілік  температура  1,5-4  °С-қа  көтерілсе,  көпжылдық  мұздар  мен  мұздақтар  жаз 
айларында  еріп,  мұхит  суының  жайылуы  әсерінен  көптеген  қолайсыздықтар  орын  алуы  мүмкін.  Бұрын 
дүние  жүзі  ауасының  температурасы    бірнеше  мың  жылда  0,1  °С-қа  көтерілетін  болса,  қазір  отын  мен 
энергия қорларын  шектен тыс жағуға байланысты, бар болғаны 30-40 жылда 1 °С-қа 
 
көтерілетін түрі бар. 
Адамзат  әрі  қарай  да  қазіргідей  жылына  7-10  миллиард  тонна  отын  жағып,  ауаға  қосылатын  көмір 
қышқыл  газы  мелшерін  арттыра  беретін  болса,  ауаның  жылынуы  нәтижесінде  мәңгілік  мұздар  еріп, 
құрлықты су басып, тұщы су қорлары азаюы ғажап емес. 
Алғашкы антропогенді экологиялық проблемалар, адамдар өмір сүретін аймақтарда өте ерте кездерде 
–  ақ  байқалған.  Сол  кездердің  өзінде-ақ,  жабайы  аңдардың,  өсімдіктер  түрлерінің  азаюы  байқалады. 
Кейбір  ғалымдар,  бұл  жағдайдың  себебін  климаттың  өзгеруімен  байланыстырса,  ал  кейбіреулері 
математикалық  есептерге  сүйене  отырып,  "жан-жануарлар,  өсімдіктердің  кырылуына  адамзат  кінәлі" 
деген жорамалдарды айтуда. 
Ерте кездегі адамның қоршаган ортаға әсері  олардың отты қолдануынан басталған. Ормандағы және 
даладағы өрттер жабайы аңдарды ұстаудың көп қолданылатын түрлерінің бірі еді. Ормандардың жанып, 
жазық  далаға  айналуы  аңдарды  ұстауды  одан  сайын  жеңілдетті.  Бұл  көптеген  өсімдіктер  мен 
жануарлардың  ұшты-қилы  жоғалып  кетуіне  әкеліп  соқты.  Сол  кездерден  бастап  экологиялық  тепе-
тендіктің бұзылуы тұрақты құбылысқа айналды. 
Бір  кездерде  адамдар  егін және  мал  шаруашылығымен  шұғылдана  бастады.  Мал  бағу,  етін  егу  үшін 
жазық  дала  қажет  болғандықтан,  көптеген  орман  ағаштары  жағылып  жойылып  кетті.  Отынның  күлі 
тыңайтқыш  ретінде  қолданылып,  егін  өнімінің  жоғарлайтыны  байқалған  соң,  ормандарды  жаппай  жою 
үйреншікті  көрініске  айналды.  Әрбір  2-3  жылда  ағаш  күлінің  тынайтқыштық  қасиеті  азайып,  адамдар 
басқа  жерден  орын  іздеуге  мәжбүр  болып  отырды.  Егін  егудің  мұндай  әдісі  еңді  дамып  келе  жатқан 
елдерде қазіргі күнге дейін қолданылып келеді. 
Өсімдіктердің  үлкен  аймақта  жануы  (ортенуі)  табиғат  жағдайының  күрт  өзгеруіне  әкеліп  соқты: 
өсімдіктер  мен  жануарлардың  түрі,  топырақтың  құрамы,  ауа  ылғалдылығы  және  ауа  райы  өзгеріске 
ұшырап, көп жағдайларда қоршаған ортаны бұрынғы қалпына келмейтіндей етті. 
Көптеген жерлерде өсімдіктердің құрып кетуіне, үй жануарларының көптігі әсер егті. Әсіресе, құрғақ 
климатты  жерлерде  мыңдаған,  миллиондаған  үй  жануарлары  өсімдіктерді  жеп,  мыңдаған  малдардың 
тұяқтары топырақты қопарып, шөптердің тамырын үзіп, көкшалғын жерлерді шөп өспейтін мидай далаға 
тақырға айналдырып жіберді. 
Ғалымдарымыздың  айтуынша,  қазіргі  тасты,  құмды  жерлердің  көпшілігі  кезінде  орманды  жерлер 
болған.  Мысалы, археологтардың  айтуынша,  Орта  Азияда  егін  егетін  жерлер  қазіргіге  қарағанда  бұрын 
бірнеше есе көп болған. 
Ерте  заман  адамдары  келешегін  ойлауды,  іс-әрекетінің  табиғатқа  тигізер  зардабын  болжауды 
игермегендіктен, оларды кіналауға құқымыз жоқ. Оның үстіне, экологиялық зардаптың көп жылдар өткен 
соң біліне бастайтынын ескерген жөн. 
Қоғамның    дамуына  байланысты,  табиғат  ресурстарын  пайдалану  қаркындап  өсе  бастады.  Табиғат 
байлықтарын  қисапсыз  көп  мөлшерде  өндіру  барысында  оның  құрамындағы  қажетті  заттарды  айырып 
ала  білу  жолын  жақсы  меңгермегендіктен,  қоршаған  ортаға  зиянды  қалдық  тастау  мөлшері  өсе  түсті. 
Мысалы,  1945-1970  жылдары  АҚШ  Атлант  мұхитының  шығыс  жағалауына  3  мың  метр  терендікке 
радиоактивті  қалдықтар  салынған  85  мың  контейнер  тастады.  АҚШ  өскерлері  Вьетнам  жеріндегі 
ағаштарды,  өсімдіктерді  у  шашып  жойып 
 
жіберді.  Соғыс  біткелі  30  жыл  өтсе  де,  әлі  күнге  дейін  онда 
ештеңе  өспейді.  Ханфордтағы  (АҚШ)  атом  электр  станциясы  радиактивті  қалдык  суларды  Колумбия 
өзені арқылы Тынық мұхитқа, ағылшындар — Ирланд теңізіне, француздар - Рона өзені арқылы Жерорта 
теңізіне жіберіп жатыр. Кеңестер империясы 40 жыл бойы Қазақстан жерінде - ауада, жер астында атом 
және  сутек  бомбаларын  жарып  келді.  Екібастүзда  жылына  100  миллион  тонна  күлі  көп  қоңыр  көмір 
қазылып, оны жағу арқылы алынған электр энергиясын жоғары вольтты сымдармен Ресейге жөнелтуде, 
ал  Қазақстан  жерінде  көмірдің  күлі  мен  түтіні  қалуда.  1993  жылы  қазан  айында  Ресейдің  сұйық 
радиоактивті  қалдықтар  салынған  контейнерлерді  түн  қараңғысын  жамылып,  Жапон  теңізіне  тастағаны 
белгілі  болды.  Ормандарды  жою,  өзен-көлдерді,  топырақты,  ауаны  ластау  сияқты  тағы  басқа  масқара 
қылықтардың  кешегі  социалистік  елдерде  жүргізілгені,  ұзақ  жылғы  үнсіздіктен  соң  мәлім  болды.  Жыл 
сайын,  егістіктер  мен  шабындықтарға  500  миллион  тонна  минералды  тыңайтқыштар  қолданылып,  700 
миллион  тоннадан  астам  шаң-тозаң,  газ,  бу  қосындылары,  соның  ішінде  200  миллион  тонна  коміртек 
тотығы,  50  миллион  тоннадан  астам  көмірсутектер,  146  миллион  тоннаға  жуық  күкірт  қостотығы,  53 
миллион тонна азот тотығы атмосфералық ауаға келіп қосылады. Адамдардың іс-әрекетінің нәтижесінде, 
жер мен ауа ластанып, өзен, теңіз, мұхит түрлі жарамсыз қоқыс тегетін орынға айналып барады. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
238 
Адамзат  санасы  қоршаған  ортаның  қасіретті  жағдайын  терең  түсініп,  табиғат  тепе-тендігінің 
бұзылуын, азып-тозуын тоқтатуға жұмсалса, биосферада  мәнді омір жалғаса берері сөзсіз. 
 
1. Мамбетказиев Е., Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Оқу құралы. Алматы, Қайнар, 1990. 
2. Бигалиев А.Б., Халилов М.Ф., Шарипова М.А. Основы общей экологии Алматы, «Қазақ университеті», 2007. 
3.  Жамалбеков  Е.Ү.,  Білдебаева  Р.М.  Жалпы  топырақтану  және  топырақ  географиясы  мен  экологиясы. 
Алматы, Қазақ университеті, 2000. 
4. Акимова Т.А., Хаскин В.В.. Экология. Человек-экономика-биота-среда., М., «ЮНИТИ», 2007. 
5. Шилов И.А. Экология. М.: Высшая школа, 2001. 
6. Ильин В.И.. Экология, М., «Перспектива», 2007. 
7. Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. М., «ФАИР-ПРЕСС»,2003. 
8. Никаноров А.М., Хорунжая Т.А.. «Глобальная экология», М., ЗАО, «Книга сервис», 2003. 
 

жүктеу/скачать 4,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: