ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ПӘНДЕР БОЙЫНША СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСТАРЫН

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
210 
А.Н.Леонтьевтің пікірінше, адам миында  заттар, құбылыстар туралы толық бейне сақталу үшін адам 
мен  зат  арасында  әрекеттік  қатынас  орнау  қажет,  осыған  байланысты  бейнелердің  толықтық  дәрежесі 
байқалады.    Бұл  өз  кезегінде  жеке  тұлғаның  өзіндік  жұмыспен  айналысу  арқылы    жинақталған  білімді 
толықтырып отыруына  меңзейді.  
П.Я.Гальперин,    Н.Ф.Талызина    А.Н.Леонтьевтің  психологиялық  іс-әрекет    теориясына  сүйене 
отырып,  ақыл-ой  әрекетін  кезеңмен    қалыптастыру  теориясын  жасаған.  Бұл  теория  үш  типті  іс-әрекет 
негіздерінен тұрады. Біріншісі – толық емес іс-әрекет, ол көп   қиындықтардың негізінен тұрады,  екіншісі 
шамалы  толықтыру  әрекеттеріне  негізделеді,  ал  үшіншісі    өз  бетінше    толық  іс-әрекет  жасау  негізінде 
өтеді. 
Л.С.Выготский «Өздігінен» ұғымы  әрекеттердің саналы түрткісі мен өзектілігін болжай келе, «өзіндік 
танымдылық»  ақыл-ой әрекетінің сапасы ретінде өз бетінше білім алу мен даму екендігін атап көрсеткен. 
Олай  болса,  өзіндік  жұмыстар  –  біртұтас  педагогикалық  үдерістің,  жоғары  білім  берудің  негізі.  Ол, 
біріншіден,  студенттердің  дәрісханадан  тыс  жұмысы,  екіншіден,  сабақ  кестесі  бойынша  студенттің 
дәрісханада жүзеге асыратын жүйелі, жоспарлы, мақсатты жұмысы ретінде маңызды орын алады.  
Осы орайда, инновациялық оқу-әдістемелік кабинетте психологиялық пәндерден  орындалатын өзіндік  
жұмыстар  студенттердің  тұлғалық  қасиеттерін  дамыту,  кәсіби,  танымдық  білік  пен  дағдыларды 
қалыптастыру  және  жаңа  білімді  меңгеруде  өз  бетінше  іздену  қажеттіліктерін  жетілдіру  сияқты  қызмет 
атқарады.  
Студенттерге ұсынылатын өзіндік тапсырмаларды үш деңгейден тұратын жүйе ретінде қарастырамыз,  
олар:  төмен,  орта,  жоғары.  Тапсырмаларды    деңгейлерге    бөлу  әр  студенттің  оқу  үлгерімінің  бірдей 
болмауымен,  сондай-ақ  өзіндік  танымдық  қызметті  қалыптастыруға  байланысты  болады.    Әрбір 
тапсырманың  басты  мақсаты  -  студенттің  жоғары  интеллектуалды  деңгейге  өтуіне  мүмкіндік  беретін 
білім мен білік топтамасын қалыптастыру  және бекіту. 
Төменгі  деңгейдегі  тапсырмалардың  мазмұнында    берілген  тақырып  шеңберінде  студент  шешуге 
үйренетін міндеттері баяндалады. Төменгі деңгейдегі өзіндік тапсырмаларда міндетті түрде орындаудың 
үлгілері,  мысалдары,  сондай-ақ  әрбір  танымдық  міндетке  түсініктеме  мен  толықтырулар  қамтылады.   
Одан  кейін,  студент  алған  білімін  тексере  алатын,  сонымен  бірге  жаңаны  оқып-үйренетін,  жіберген 
қателіктерді  нақтылайтын  және  түзейтін  танымдық  тапсырмалардың  нұсқасы    ұсынылады.  Өзіндік 
тапсырмалармен  жүргізілетін  жұмыстар  әрбір  студентке  танымдық  міндеттің    жаңа  нұсқаларын  тиімді 
шешуге мүмкіндік береді. 
Ең  алдымен,  оқу  материалын  оқып-үйрену  бойынша  дербес  жоспар  жасалады.    Теориялық 
материалдарды оқып-үйренгенде қиындық келтіретін немесе қосымша айналысуды талап ететін ұғымдар 
көрсетілген  конспект  жазылады.    Онымен  қоса  конспектіге  суреттер,  кестелер,  сызбалар  және  т.б. 
мәліметтерді  енгізу  керек.  Тапсырманы  орындау  барысында  құралдардың  (қосымша  әдебиеттер,  АОТ,  
анықтамалар,  нұсқаулар  және  т.б.) тиімділігін ескере отырып   пайдалану қажет.  
Тапсырманы  келесі  ретпен  орындаған  тиімді  болады:  тапсырманың  шарты  және  талабымен  танысу; 
ұқсас  тапсырманы  орындаудың  жолдарын  оқып-үйрену;  тапсырманың  тиімді  шешімін  іздестіру; 
тапсырманы  шешу    бойынша  барлық  қажетті  әдіс-тәсілдерді  қолдану,  алгоритмге  сүйеніп  орындау; 
алынған  нәтиженің  дұрыстығын  тексеру;  жіберілген  қателіктерді  талдау;  қажет  болғанда  қосымша 
әдебиеттерге сүйену; одан күрделірек келесі тапсырманы орындауға көшу. 
Ең  алдымен,  төменгі  деңгейдегі,  одан  соң    -  орта  деңгейдегі  және  соңында  жоғары  деңгейдегі 
тапсырма  орындалады.  Мәселен:  төменгі  деңгейдегі  тапсырма  негізінен  репродуктивтік  түрдегі  өзіндік 
жұмыстар болады (эмоция мен сезім туралы жалпы  түсінік беру).  
Орта деңгейдегі үйретуші тапсырма жартылай-ізденіс және эвристикалық сипаттағы өзіндік жұмыстар 
арқылы  беріледі  (орта  деңгейдегі  тапсырма  –    тақырып  мазмұны  бойынша  сөзжұмбақ  құрастыру).  Осы 
мазмұндағы  таспырмалар  есте  сақтау  мен  шығармашылық    қабілеттерді  дамытуға  ықпал  етеді.  Әдетте, 
мұндай тапсырмаларды орындау жаңа материалдарды оқып-үйренумен қатар жүргізіледі.     
Жоғары  деңгейдегі  тапсырмалар  өз  мазмұнында  шығармашыл  және  зерттеушілік  іс-әрекеттерді 
біріктіреді  (сезім,  эмоция  туралы  мақал-мәтелдерді  еске  түсіру,  мәнін  ашып  көрсету,  талдау).  Мұндай  
тапсырмаларды  орындағанда  студент  танымдық    қызметтің  жоғары  деңгейіне  қол  жеткізеді.  Өйткені, 
зерттеу  жұмысы  оқу-танымдық    қызметтің  түрі  ғана  емес,  болашақ  маманның  кәсіби  дайындығын 
жетілдірудің құралы болып табылады. 
Болашақ  педагог-психологтардың  түрлі  мазмұнды  өзіндік  жұмыстарды  орындауының    бiлiмдiк,  
тәрбиелiк  және  дамытушылық  маңызы  зор.  Оқу  тәжірибесінде  студенттер  көп  жағдайда  тақырыпқа 
сәйкес    шығармашыл  мазмұнды  тапсырмалар  орындайды,  үнемі  бірсарынды  тапсырмалар  олардың 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г. 
211 
өзіндік жұмыс жасауға  деген белсендiлiгiн төмендетедi. Көптеген жағдайда студенттерде   оқулықтарда 
келтiрiлген  тапсырмалардың  практикада  қолданылмайтын,  яғни  өмiрде  керек  болмайтын,  ешқашан 
пайдаланылмайтын  жағдайлардан  тұрады  деген  ой  туындайды.  Сондықтан,  студенттердiң  мұндай  қате 
түсiнiгiн  жою  үшiн  тапсырмаларды  өмірмен  тікелей  байланысты  екендiгiн  көрсететiн  әрбiр  мүмкiндiктi 
пайдалану керек. Осы  мақсатта жұмыс жүргiзуде мына мәселелерге:  
- өз бетінше жұмыс жасауға, әртүрлi мазмұнды қолданбалы тапсырмалар орындауға; 
- абстракциялы, дерексiз тапсырмаларды практикалық мазмұнмен толықтыру мүмкiндiктерiне ерекше 
назар аударылады. 
Қорыта  келе,    инновациялық  оқу-әдістемелік  кабинет    ҚР  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 
стандарты    талаптарын  орындауға  бағытталған  қосымша  білім  беру  көзі,  пәндер  бойынша  өзіндік 
жұмыстарды  орындауға  әдістемелік  көмек  көрсету  және  студенттердің    тұлғалық    қабілетінің  дамуына 
жол ашатын оқытушының шығармашылық шеберханасы болуы тиіс. 
 
1.  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011  –  2020  жылдарға  арналған    мемлекеттік 
бағдарламасы.  / Егемен Қазақстан: жариял. 17.12.2010.    
2.  Әлеуметтік-экономикалық  жаңғырту  –  Қазақстан  дамуының  басты  бағыты.  ҚР    президенті  –  Ұлт 
көшбасшысы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: /Егемен Қазақстан: жариял. 28.01.2012.    
3. Выготский Л.С. Собрание сочинений: в 6 т. // Психика, сознание и бессознательное. – М.: Просвещение, 1982. 
– С. 16-158. 
4.  Бапаева  М.Қ.  Жоғары  мектепте  білім  беруді  жетілдірудің  ғылыми-  теориялық  негіздері:  пед.  ғыл.  канд.  ... 
дисс. – Алматы, 2001. – 159 б. 
 
ТОО БУЛБУЛУ  ТОКТОГУЛДАЙ ТАЛАНТТАР - АДАМДАРДЫН ЖАРКЫН ҮЛГҮСҮ 
 
К.К. Сураналиева – Ж.Баласагын атындагы КУУ ПКМДИ 
 
Билим  берүү  процессин  демократиялаштыруунун,  гумандаштыруунун,  адамкерчиликтештирүүнүн  
муктаждыктары    инсанга  багыттап  окутуу  (личностно-ориентированное  обучение)    сыяктуу  жаңы 
педагогикалык багыттын мүдөөлөрү окутуу практикасында жаңы инновациялык методдорду  колдонууну  
өктөм    зарылдык  катары  алдыңкы    планга  алып  чыкты.  Өзгөрүп  жаткан  жаңы  шарттардын  талабына 
мурда активдүү түрдө пайдаланып келсе кээ бир традициялык ыкмалар (маселен репродуктивдик метод) 
көп  жагынан  ылайык  келбей  калды.  Издей  келгенде,  мындай  традициялык  эмес  жаңыча 
технологиялардын  бири  интерактивдүү  окутуу  амалы  болуп  чыкты.  Бул  методикалык  амал  өнүккөн 
өлкөлөрдүн  билим  берүү  системаларында  бир  топтон  бери  колдонулуп  келаткан,  практикада  сыноодон 
өткөн,  өзүнөн  турмушка  жөндөмдүүлүгүн  көп  жагынан  далилдеген  популярдуу  усул  болуп  эсептелет. 
Азыркы  мезгилде    методика  илиминде  анын  ичинде    кыргыз  адабиятын  окутуунун    методикасында 
интерактивдүүлүк  жана    окутуунун  интерактивдүү  каражаттары,  интерактивдүү  методдор  маселелерин  
теориялык жана практикалык жактан тактоо проблемасы күн тартибине  курч маселе катары коюлууда. 
Интерактивдүүлүк  термин  латын  тилиндеги    «интер»-  аралыгы,  ортосу,  «актив»-аракеттүүлүк, 
жигердүүлүк    дегенди  түшүндүрөт.  Демек,    мында  кеп  ортодогу    -  окуучу  менен  окуучунун,  мугалим  
менен    окуучунун    ортосундагы  аракетүүлүк,  жигердүүлүк,  өз  ара    аракеттенишүүлөрү    туурасында  
болот. Окутуудагы интерактивдүүлүк- бул сабак процессинде  окуучулардын  өз ара жана  мугалим менен  
дайыма    пикир  алышууда    болуусу,  биргелешкен,  демилгелүү  иш-аракеттери,  жыйынтыгында  иреттүү, 
белгилүү  бир  тыянак  корутундуларга  келиши  жөнүндө.        Байгазиев  С.  Гумандуу  педагогикалык 
технология же окутуунун интерактивдүү усулу// китепте Гумандуу педагогика. – Б., 2006.  
Мисалга,  элдик  жомокторго  өз  доорунун  көркөм  элесин  чагылдырууга      кээ  бир    жомоктордун 
көтөргөн  жүгү  ар  башка,  түркүн  боектуу.  Кээде  философиялык    ой  пикир  айтылып,   жакын  жыйынтык 
чыгарууга  келгенде  мүмкүндүк  болсо  акындын  «Кедейкан»  жомогу  аркылуу    ой  жорушу,  көз  карашы, 
жомок  менен  чечмелөөгө  далалаттанган      мүдөөсүн  ачык  көрө  алабыз.  Токтогул  акын  катары  өзүнө 
чейинки    эл  ырчыларынын  салтын  улантып,  элдик  оозеки  чыгармачылыктын  көп  түрлөрүн  айткан. 
Аларды  мазмун  жана    форма    жагынан  кыйла  байытып,көркөм-эстетикалык  жаңы  бийиктикке  көтөрдү. 
Токтогул  «Манас»,  «Жаныш-Байыш»  «Курманбек»,  «Шырдакбек»,  «Олжобай  менен  Кишимжан», 
«Саринжи-Бөкөй»  сыяктуу  жомокторду,элдик  дастандарды,эпосторду  айткан.  Булардын  ичинде 
«Кедейкан» эпосу да бар. Дегинкиси, акын «Кедейканды» жогоруда саналган эпос-дастандарга караганда 
кыйла мыкты аткарчу экен. Ысымдары уламышка айланып калган акындар менен кечээ эле бизге жакын 
доорлордо өмүр сүрүп,тарыхый инсан катары белгилүү болуп калган эл ырчыларынын дээрлик баарынын 
«Манас» жэ башка эпосторду айтканын билебиз.Манасчыда (жомокчу же дастанчыда) төкмөлүк жөндөм-
шык  болбосо,анда  анын  манасчылыгы  кайсы?  Отузунчу  жылдарда  латын  арибинде  жазылган 
маалыматтарга  караганда  «Кедейкан»    жомогу  Токтогулдун  шакирти  Калыктан  жазылып  алынган. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
212 
Калыктын айтымында жомок биринчи жолу ыр түрүндө Токтогулдун оозунан жаралган экен. Аны Калык 
ырчы  кайталап  гана  аткарган  сыяктуу.  Жомоктун  кара  сөз  түрүндөгү  элдик  варианты  алгач  кыска  гана 
болсо  керек,  анын  окуясын  ыр  саптарына  салып,  сюжетин  кеңейтип  көркөмдөп  айткандан  кийин  гана 
эпоско айланганы малым. Демек, эпосту Токтогулдун варианты деп кесе айтууга толук негиз бар. 
Мусаев С., Турдугулов А. Көркөм сөз өнөрү (Кыргыз адабияты):Окуу китеби. Б-1999.,303-304-б. 
«Кедейкан»  -  кыргыз  элинин  илгерки,  эски  жомокторунун  бири.  Алгач  ал  эл  ичинде  жөө    жомок 
түрүндө  көркөм  сөз  (кара  сөз)  менен  айтылып  келген.  Андагы  негизги  идея  бийлик  жана  чыныгы 
инсандык ,адамдык касиеттер жөнүндөгү гуманисттик ойлордун берилишине жатат. 
«Кедейкан»  -  кандын  жомогу.  Бирок  Токтогулдун  айтуусундагы  варианта  да,  мурунку  кара  сөз 
түрүндөгү  варианттарда  да  кыргыздын  кайсыл  канынын  тушундагы  окуяларды  сүрөттөгөнү  жөнүндө 
маалымат  берилбейт.  Эпостон  элдин  тарыхын,  турмуш-тиричилигин,  каада-салт,  үрп-адатын  толугу 
менен билүүгө мүмкүн эмес. Бул чыгарманын жомокто айтылган та-биятына байланыштуу. 
Ошондой  болсо  да  эпостон  эл  турмушу,  анын  психологиясы  жөнүндө  айрым  маалыматтарды  алууга 
болот. 
Бийликтеги  адамдын  аңкоолугу,  бейпарасаттыгы  ишенген  кишиси  Ак  эшен  келсе  эле  колуңдагы 
бийлиги  менен  тактысын  үч  күндүк  мөөнөт  менен  кедейге  аманатка  берип  койгон  Азимкандын  образы 
аркылуу берилет. 
Түбүнөн  кедей  өсүп,  күнүмдүк  жан  багууга  оокаты  жок  өскөн  Керээз  (анын  аты  кедей  жетимге 
алмашат)  акылдуу,  айлакерлиги  менен  кандыкка  жетет.  Кедейкан  бийликке  келгенден  кийин  эл 
муруңкудай кордук көрбөй акыйкат башкаруучунун алдында тынч өмүр сүрөт. 
Карапайым  эл  илгертен  тушундагы  өкүмдардын  залимдигинен  жабыр  тартып  келген.  Алар  акыйкат 
адамдын  бийликке  келишин  самап,  мындай  ой-тилек  оозеки  чыгармачылыктын  дээрлик  бардык 
формаларында  чагылдырылып  келген.  «Кедейкан»  эпосунун  тулку  боюна  сиңирилген  негизги  идея  дал 
мына  ушунда.  Эпос  алгач  кара  сөз  түрүндөгү  жомок  болгон  дедик.  Ал  ыр  түрүндө  Токтогул  аркылуу 
биринчи  тарала  баштады.  Жомоктук  сюжеттин  ырга  салынып  айтылышы  чыгарманын  көркөмдүк 
касиетин  андан  бетер  жогорулатып,  таасирдүүлүгүн    арттырат.  Токтогулдун  акындык  чеберчилигинин 
бир  чети,  бучкагы  да  ушунда  -  өзүнүн  төкмөлүк  өнөрүнө  салып  фольклордук  көп  чыгармаларды 
профессионалдык  деңгээлге  жеткирди.  Реалдуу  турмуштук  фактыга  келсек,  системалык  курстун 
элементтерин ичине алган адабияттык  окууда окуучуларга сунушталган   Асан Кайгынын, Калыгул бай 
уулунун,  Арстанбек    Буйлаш  уулунун,  Жеңижок  Көкө  уулунун    жана  Токтогул  Сатылгановдун 
чыгармаларын  методологиялык  жактан  бир  философиялык  ой  жорумга  коюп,  бир  багыт  менен  кароого 
мүмкүн  эместигин,    окутууда    эске  алынышы  керек.    Эгерде  булардын  ар  кимисинин    дооруна,  ошол 
мезгилдеги  көз-карашына,  коом  жана  алар  жашаган  реалдуудуулуктун  философиясына  жараша    баа 
берилбей  калса,  сүрөткерлердин  чыныгы  жүзү  ачылбай  калышы    мүмкүн.  Ошондуктан      акындын  
«Жаштарга»,  «Гүлдөп  ал»,  «Дүнүйө»,  «Карылык»  ж.б.  чыгармаларын    бир  ыкта  түшүндүрүү  мүмкүн 
эмес.  Токтогул  өзүнүн  аталган  тематикадагы  ырларында  жарандын  жеке  аракетине  артыкчылык  берет, 
бардык нерсе адамдын өзү каалагандай  болот деп эсептейт.  Токтогул ошол эле туюмдарды, адамдардын 
жашоосун  жеке  тиричилик  ыргагына,  пендечилигине  коюп.  Ошол  бийиктиктен  туруп  баалайт. 
Натыйжада, Токтогул адамдарды ушул өзү жашап жаткан тирүүлүктү түшүнүп билүүгө, аны туура жана 
ыгы  менен  пайдаланууга  чакырык  салат.  Токтогул –даанышман адам.  Ошондуктан өмүрдүн  бир  келип, 
кайра берилбестигин, анны нускалуу жашап, кийин өкүттө калбагандай болуш керектигин ушул «Гүлдөп 
ал» деген ырында  тастыктайт.  
С.Батаканова .»Мектепте көркөм чыгармаларды талдоонун илимий –педагогикалык негиздери» 
Монография   Бишкек -2012  11-13-бб 
«Кайрылып  келбейт  өмүрүң,  ойлогула,  кайран  жашты  картайтып  койбогула»  деп  өмүрдүн  
кызыктыгын белгилейт.  
 
«Кайран өмүр барында, 
Балалыктын чагында, 
Гүлкайырдай гүлдөп ал, 
Күлгүн жаштын барында. 
Карылык кууп жеткен соң, 
Кайран өмүр өткөн соң, 
Кара чым басып денеңди, 
Каласың жердин алдында».
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г. 
213 
Акындын  «Жаштарга»  деген  ыры  деле  барып-келип  ушул  мааниде  айтылат.  Мында  Токтогул 
нускоочу  акын  катары  санат,  насыят,  терме,  үлгү  ырларынын    формасын,  ыкмасын  пайдаланат.    Акын 
жаштарга ар кандай акыл насааттарын айтып келип: 
«Жаш кезинде кызмат кыл, 
Баркыңды билген элиңе. 
Душманыңа алданып, 
Элиңдин сырын сатпагын. 
Бет алган жоодон качпастан, 
Ишеничин актагын». 
Албетте,  жаштарга  «андай  жүрбөй  мындай  жүр,  тигиндей    бол,  мындай  бол»  деген  кеп-кеңештерди 
берип  салыш  ар  кимдин  эле  колунан  келер  иш,  бирок  ошондой  айтаар  нускалуу  кепти  ирээти    менен 
ылгап,  тизмектүү  ыр  саптарына  кынап  көркөмдөп,  таасирдүү  кылып  айтып  берүү  –  Токтогул  сыяктуу 
даанышман  инсандардын  таанытып окутуу биздин негизги милдет. 
Токтогулдун  чыгармачылыгынын  акыркы  мезгилде  ,  же  болбосо  өмүрүнүн  сонку  күндөрүндө 
жараткан  терең  мазмундуу  ырларынын  мыкты  үлгүлөрү  катары  «Карылык»  менен  «өлүм  алдындагы 
ырын» айтсак болот. 
Бул дүнүйөгө  түркүк болгон эч бир пенде жок деп айтылат. Адам өмүрү канчалык таттуу, канчалык 
кымбат болбосун, алчектелүү, анын ченеми бар. Жаратылыштын мыйзамы ушул – бардык нерсе түгөнөт, 
картаят. Философиялык ындай ой акындын «Карылык» деген ырынын негизги пафосун түзгөн. 
                                           «Картайып кеттим Токтогул, 
                                             Кара чачым ак болуп. 
                                             Кайран жашты жоктодум,  
                                             Канаттуу куштай балалык. 
                                             Кайрылып келбейт окшодуң», 
деп  акын  жаштыгы  менен  кош  айтышып,  карылыкка  моюн  сунганын  билдирет.  Бул  жөн  эле 
карылыкка моюн сунуу эмес , бул табият мыйзамын жетик түшүнүү дегендик. Бирок карылык келди деп 
акын кейибейт. 
Мусаев С., Турдугулов А. Көркөм сөз өнөрү (Кыргыз адабияты):Окуу китеби. Б-1999.,284-б. 
 
Ырда  адамдын бүт өмүрү сүрөттөлүп жаткандай сезилет. Карылык келгенде адамдын «көзүнүн курчу 
кетип,  оозунан  тиши  гана  түшпөй»,  анын  жаштыкта  көргөн  дөөлөтүнүн  баары  жоголгону  жөнүндө 
айтылат.  Ал  эми  андай  дөөлөтүнүн    кайра  келбеси  «күндө  үч  убак  май  берип,  сыйласаң  келбейт 
жашчылык»,  күнүгө  арман  күү  четтип.  Ыйласаң  келбейт  жашчылык»  деп  карылыкка  карама-каршы 
коюлат. Буга удаа: 
                                           «Күндө мээнет тарткызып, 
                                             Кыйнасаң кетпейт карылык. 
                                             Боюна туташ чапталган, 
                                             Туйласаң кетпейт карылык», 
Адам эркине баш ийбеген табияттын мындай мыйзамы бары бир өзүнүкүн алат, буга кейиген жарабас, 
акын мына тек гана «буралган жаштыгын жоктоп» отурат: 
Биз,  жаштар,  бүгүн  Токтогул  атабыздын  калтырып    кеткен  ушул  көркөм  мурасы  менен  таанышып, 
нускалуу,  абройлуу,  абийирдүү  өмүр  сүрүүгө  үйрөнөбүз.  Бүгүнкү  жашоо-тиричилигибиздин  маңызын 
түшүнүп,келечегибизди түптөйбүз.Мына Токтогул сыяктуу эл акындарынын бизге калтырган көркөм сөз 
өнөрү үйрөнгөнгө нуска,үлгүтө тартаар насаат катары кызмат аткарат. 
 Окутууда    окуучуларга    жеткиликтүү  болушу  үчүн    анын    философиялык  дүйнө  таанымынын  ар 
тараптуулугун    биринчи  планга  коюп,    толук    талдоону  талап  кылган,  көркөм  булакка,  сүрөттөө 
манерасына,  акындын    чеберчилигине  жана    реалдуу  турмуш    чындыгын  кабылдоону  «кысым» 
көрсөтпөй, ар бир  чыгарманы  автордук позициядан  туруп талдаса, дароо максатына  жетиши  мүмкүн.  
Демек,  маани-маңызына,  мазмунуна  терең  даанышман  ойлорду  батырып,  табигат  сырларын,  адам 
өмүрүнүн  маңызын  терең  ачып,  сүрөттөгөн  философиялык  ырларынын  негизинде    «адамдык    жаркын  
үлгүсүн»  алсак болот десем жаңылышпайм . 
 
1.  Оторбаев  Б.К.  Адабиятты  окутуунун  интерактивдүү  жана  салттуу  метод-ыкмалары,  кызматташуу 
педагогикасы. – Б., 2008. -45-46-б. 
2.  О.Султанов «Түбөлүк кенч» \\ Китепте: Т.Сатылганов. Чыгармалардын  эки томдук жыйнагы. Ф-1989  1-
том,  8-9 б; 
3.  С.Батаканова «Мектепте көркөм чыгармаларды талдоонун илимий-педагогикалык негиздери» Монография  
Бишкек-2010, 11-12-бб;   

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г. 
214 
4.  К.Иманалиев.  Кыргыз адабиятын окутуунун методикасы  Ф-1976; 
5.  Редколлегия.   Токтогулдун замандаштарынын эскермелери  Ф-1990; 
6.  Саалаев Ө. Окутуунун интерактивдүү усулдары  Б-2007; 
7.  Б.Кыдырбаева. Сабак түгөнбөгөн  түйшүк  Б-2007. 
8.  А.Турдугулов. Төкмө ырчылар менен  жазгыч акындардын  чыгармачылыгын үйрөнүү Б-1996. 
9.  Акындар чыгармачылгынын очерктери. Ф-1988., 66-68-б. 
10. Байгазмиев С. Гумандуу педагогикалык технология же окутуунун интерактивдүү усулу// китепте Гумандуу 
педагогика. – Б., 2006.  
 

жүктеу/скачать 4,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: