69
—
----------------------------- --- ----------------------- --------------------------- ----------------- ---------------------------- -- -----------------------------
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Полиязычное образование и иностранная филология», № 4(8), 2014 г.
айн а қойы лы пты . М ұны ң себ еб ін түрліш е
п а й ы м д а ғ а н
б оларсы з. Д еген м ен ерте зам ан д агы ел д ерд ін
м иф ологиясы нда ж ер ш ары алы п ө гізд ің м үй ізін де орн аласқан ы айты лады . Б ір ж ы л бойы нда әбден
ш арш ап ш алды кқан ө гіз ж ер б етін б ір м үй ізін ен екін ш і м үй ізін е л ақты ры п , орны н ауы сты рады екен . Д эл
осы кезде д астар қан ға қой ы лған ай н а қозгалы п, ж аң а ж ы лд ы ң келген ін б ілд іред і.
Н ауры з м ейрам ы Т үрки ян ы ң түкп ір -тү к п ір ін д е «С үлтан Н ауры з», «Н ауры зды ң тоғы сы », «Н ауры здағы
мұз бүзы лы сы » ж эн е тагы д а б асқ а атауларм ен ө ткізіл ед і. Ж ергілікті халы кты ң сен ім і бойы нш а күн
теңелетін түн і б ел гісіз уақы тта аяғы н дағы б ілезікті сы ң ғы рлаты п , гаж ап сүлу кы з б аты стан ш ы ғы сқа
қарай аспанды кесіп өтед і. К ей б ір аң ы зд арда құс ки ім ін ки ген ж ігіт д еп те айты лады . С үлтан Н ауры з
уақьгтын көрген адам д арды ң тіл егі қабы л болады д еген сенім қал ы п тасқан .Е ж елгі тү р ік аң ы зы н а сүй ен ер
болсақ, бүл күн і тү р ік халқы қорш ауд ан ам ан -есен ш ы ққан; С онды қтан д а, Н ауры зды тү р ік халқы «Ж ы л
басы » д еп есеп тей ді.
М ереке қарсаңы н да ү л тты қ тагам д ар п ісірілед і. К үллі ж ам ағат таза ки ім дерін ки іп, б ір -б ір л ер ін ің үйін е
бары п, м ерекем ен құтгы қтай д ы . Бұл күні б ей іт б асы н а бары п , д ү ға оқы ты лады . Қ ала көш елерін де
м ерекелік іс-ш аралар өткізіл ед і. М ереке күндері қалы ң ж үрт көңіл көтеруге м ін д еггі. А раздасы п қалған
ж агдайда д ереу тату л асы п , бар өкп е-рен іш терд і ұ м ьп у ы ти іс,
«Н ауры з» м ейрам ы н қы рғы з халқы ақ д астарқан ж ай ы п, қүрам ы н да үн , май ж ән е құм ш екері бар
«сум елек» әзірлей д і. М ереке қарсаң ы н да адам дар үй іш і м ен сы рты н тазалап , қары здары нан кұхы лған.
Егер араздасқан адам ы б о л са, татуласқан . А л м ереке күні м олш ы лы қ б олсы н д еген ы ры м м ен барлы к
ы ды с-аяқка толты ры п сүт, ай ран ж эн е б ұлақты ң таза суы н құй ган . А гай ы н -туы с пен көрш і-қолаң кездес-
кен ж ерде ж ақсы тіл ек тер ін айты п, ж ам ан д ы қ атаулы дан аул ақ болуы н тілеген . Т үрғы ндар ү стерін е таза
нем есе ж аң а киім ки іп , б ү кіл ауы л болы п ж и налған . О нда үлкен ө гізд і соғы м дап , етін ен «нооруз кеж е»
элде «чон кеж е» («көп кож е» д еген м ағы наны б еред і) әзірлеген . К өж ен ің қүрам ы н а ет, м ай, күріш , түрлі
дэнді д ақы лдар м ен үн , картоп пен б асқа д а қоспаЛ ар кірген. М ұндай көж е ж иьш ған қауы м н ы ң барлы ғы -
на бірдей ж ететін дей етіп әзірл ен ген . Б үгін де м ереке күн дері хал ы қ арасы н д а көж ен ің орны н а «палау»
дай ы ндау кең ін ен тараған .
Т үркім ен стан да «Н овруз» м ейрам ы ресм и түрде 1992 ж ы лдан б ері аталы п келед і. Б ұл елде дастарқан
басы н а б идай дан ж асал ған тағам тү р л ер і, халва ж ән е үн н ан ж асалған ас тү р лер і қойы лған . Д еген м ен
туркім еңц ер үш ін е ң басты тагам б и дай сабағы н ан д ай ы н д алған «Семене» б олы п есеп телед і.
Н аурьгз м ерекесін ө зб ек халқы б ағзы зам аннан той лай д ы .Ө збек ойш ьш ы Ә б у Р айхон Б ерун и «Е ж елгі
халы ктардан қал ган ескерткіш тер» атты кітаб ы н да бы лай д ей ді: «Н ауры з - ж ы л басы саналған ф арвардин
айы . Бұл айды ң бірін ш і күні Н ауры з болған», - д еп Н ауры з ж ай ы н да толы ққан ды м элім еттер берген. -
Ө збектер «Н ауры з» м ей рам ы н а 15-20 күн алды н д ай ы н д ала б астай ды . Я ғни ары ктарды қокы стан тазар-
ты п, агаш тарды ң тү б ін эк тей д і. Э р м ахалля (көш е, ауьш ) Н ауры з м ерекесін ө з ш ай ханасы нда тойлайды .
С ондай-ақ көрш ілес ш ай хан аларға д а бары п , көңіл көтерген. М ейрам қарсаң ы н да арнайы , тек осы м ереке
кезін де ған а әзірл ен етін тагам түрлері «сум әләк» пен ханп алау. Е ң басты сы өзб ектер д е қазактар сиякты
бүл күндері қай ы ры м д ы лы қ ш аралары н кең ін ен өткізуге қатгы көңіл бөлед і. Ү й сіз-күй сіз ж үрген адам дар
мен ж етім балаларга көм ек корсету үлкен сауап д еп үғы нады .
Қ азақстанды қ зер тгеу ш і ғалы м С аф ар А ддулла «М агия Н авруза» атгы ж и н агы н д а И ран халқы ны ң үлы
даны ш пандары д о кто р А ли Ш ари ати , А ли А кбар Д еххудо ж эн е тағы б аск а ғалы м д арды ң парсы тілін де
ж азы лган м ақалалары н ы ң аударм асы н б еред і, со н д ай -ақ бүл қүнды ең б екте Н ауры з м ерекесін ің тарихы ,
ерекш еліктері, қ азір гі к езд е Н ауры з м ерекесін ің И ранда, О рта А зия, З акавказье ж ән е ш ы гы с елдерін де
қалай тойланаты ны ж ай ы н д а толы ккан ды м әлім еггер б еред і [3]. А ли Ш ари ати «Н ауры з» ж ай ы ндагы өз
м ақаласы нда б ы лай д еп си п атгам а б еред і: «С казать ч то-то н овое о Н ауры зе очен ь трудн о, ведь он -
древн ейш ий и лю б и м ей ш и й н ац иональны й праздн и к, которы й праздн овался еж егод н о н а протяж ении
м ногих веков, и лю б овь к нем у и зн ач и м ость его передавали сь из поколен ия в поколение. М ного п рекрас
ны х сказан ий и л еген д услы ш ан о о Н аврузе, и м ож ет показаться, что все сведен ия уж е и счерпаны , но это
не так. К акой ещ е п разд н и к вы нес так и е исп ы тани я врем енем и, н есм отря ни на что, и м еет бескон ечн ую
пам ять и лю бовь народ а? И если н аука и ли тература, руковод ствуясь разум ом , не п ри ем лю т повторени я,
то человечески е ч увства, к ак и вся ж и вая при рода, нуж даю тся в обновлении и повторени и прекрасн ы х
м ом ентов ж и зни, связан н ы х с Н аврузом . И каж ды й ч еловек на это й зем ле, и все ч еловеч ество в целом
благодаря чудесн ом у повторен и ю , стан овятся си л ьн ее д ухом , и ч у вства человечески е б лагодаря об н овле
нию ож иваю т. Н авруз - это краси вая поэм а, в которой ж ивая п ри рода, человек, его ч увства и вся В селен
ная сливаю тся воеди но и д аю т надеж ду' на будущ ее" - так оп и сы вает в своей статье».
Ж алпы ай тқан да, «Н ауры з» м ейрам ы барш а түркі тілд ес ж эн е иран халы қтары н а о р тақ м ереке болы п,
эр халы қ ө зд ер ін ің әдет-ғұры гггары б ойы нш а тойлайды .
----------------------------------------------------------------------------------------------- _ _ _ _ _ _ ----------------------------------------------------
7 0
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Абай атындагы ҚазҮПУ-нің Хабаршысы, «Көптілді білім беру жэне шетел тілдері филологиясы» сериясы, № 4(8), 2014 ж.
1 Бачинин В.А. Религиоведение. Энциклопедический словарь. Изд-во: Михайлова В.А., 2005. - 56 с.
2 Рустемов Л. 3., Самарэ И. Парсы тілініц ізашары. - Тегеран, 1994. -4 9 5 б.
3 Абдулло С. Магия Навруза. - Алматы, 2007.
Резю м е
В этой статье говорится о самом древнем празднике, который празднуется тюрко и ирано язычными нациями -
Наурыз, То, что 30 сентября 2009 года Н аурыз вошел в список нематериальных культурных ценностей человечества,
делает этот праздник особенно значимым в наши дни. По реш ению Головной Ассамблеи О О Н праздник был
переименован в «М еждународны й день Наурыз». Поэтому народы мира отмечаю т этот праздник на высшем уровне.
Так же в статье имеется данные об истории великого праздника и о самом значении слова «Наурыз». В каждом
государстве свои особенности празднования Наурыза. И в каждый дом приходить болшая радость вместе с ним.
Sum m ary
This article refers to the ancient festival, w hich is celebrated Iranian and Turkic lingual nations - Nowruz. This fact
wichNowruz included in 30 September 2009 in the list o f intangible cultural values o f humanity, makes this holiday is
especially important these days. By decision o f the U nited Nations holiday was renamed the "International Day o f Nowruz".
Thats way peoples o f the whole world celebrate this holiday at the highest level. Also the article, has the information about the
history o f a great holiday and the m eaning o f the word "Nowruz". And in every hom e come the highest pleasure with him.
УДК 81:001.12.16.01.11.
LINGUA-CULTURAL ASPECTS OF MARKED WORDS IN ENGLISH:
FURNITURE AND DWELLINGS
G.R. D uysengalieva
-
4 course student o f Kazakh National Pedagogical University Institute
o f multilingual education,
Scientific adviser:
T.T. Ayapova
-
Doctor of Philological Sciences, Professor
This article is devoted to the research w ork on theme "Lingua-cultural aspects o f m arked words in English: Furniture and
Dwellings" .At the present stage o f history o f the English language much has been done for a deeper and more comprehensive
study o f the Linguistic W orld Picture by such researchers as Ludwig W ittgenstein [2] in his w ork “Logico-Philosophicus
Tractatus” , Humboldt W. [3] “ Language and philosophy o f culture”, Apresyan Y. D. [4] “ Integral description o f the language
and system lexicography” . As we are interested in identifying the connection between M arked W ords o f Furniture and
Dwellings in the English vocabulary and Linguistic W orld Picture. The research work is to be studied through the new
Anthropocentric Study, which is connected with human beings.
Key w ords: culture, English vocabulary, linguistic world picture, conceptual system, conceptual picture o f the world,
marked words, words o f furniture and dwellings, cognitive aspect
T he em ergence o f th e term "w orld view " in lin g u istics is due to th e turn o f science to th e problem o f relection
a hum an being in language, to co n sid eratio n th e language as a key phenom enon th at form s m an ’s personality.
T he term "w orld view " is one o f th e fundam ental concepts th a t ex p resses th e relatio n sh ip betw een m an and th e
w orld. T he im ages o f th e w orld are extrem ely diverse, as it is alw ays a unique perspective o f th e w orld, its
sem antic co nstruction in acco rd an ce w ith certain logic o f outlook. T hey have h isto rical, n atio n al, social
determ inism . H ere are as m any im ages o f th e w orld as th ere are th e w ays o f w orldview , because each person
perceives the w orld and b u ild its im age co n sid erin g his experience.
“L anguage w orld - a system o f m ental representations (co n cep ts), em bodied in th e sem antics o f linguistic units
- is a m ulti-dim ensional ed u catio n . L anguage w orld does n o t copy reality , b u t it creates a fam iliar im age, th at is a
reflection o f reality fix atio n ” says L eontyev A . [1] in h is w ork “P sychology o f C om m unication” . A nd, in m y
opinion, language p ictu re o f th e w o rld in d ifferen t languages w ill v ary as d eterm ined by th e sp ecificity o f the
conditions o f life and w ork and to o th er people.
The actuality o f the topic:
th e in terest in L ingua-C ultural asp ects o f M arked W ords according to the
A nthropocentric paradigm is q u ite high. H ence, th e im portance o f th is research w ork is evident. In theoretical
term s, th is research w ork pro v id es an attem pt to ju stify th e depth and com plexity o f L in g u istic W orld V iew study.
The object o f the topic:
L in g u istic W orld P ictu re and M arked W ords o f fu rn itu re and d w ellings in E nglish.
T he subject o f th e topic: M arked W ords are to be stu d ied thro u g h L in g u a-C u ltu ral aspect. A nd the new
paradigm A nthropocentric study, w hich is connected w ith hum an beings, o f the 21st cen tu ry is to be studied.
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Полиязычное образование и иностранная филология», № 4(8), 2014
г.
The aim o f the research work
is to id entify th e m ain featu res o f th e L in g u istic W orld P ictu re study in the
science o f language through L in g u a-C u ltu ral asp ects o f M arked W ords, nam ely w ords o f fu rn itu re and dw ellings,
in E nglish. T o ach iev e th e aim th e fo llo w in g o b jectiv es shall be solved:
- to system atize th e research w ork thro u g h critical thinking;
- to co llect enough m aterial fo r th e research w ork to be analyzed;
- to study th e ro le o f L in g u istic W orld P ictu re in m odem linguistic area;
- to study M arked W ords o f fu rn itu re in E nglish;
- to study M arked W ords o f d w ellin g s in E nglish;
- to study th e scien tific research es w h ich are connected w ith th e paradigm m entioned above and to com e to the
conclusion;
The practical value of the research work:
through learning M arked W ords in th e E nglish language, w e
achieve a v ariety o f v alu es, b o th th eo retical and p ractical. T his th esis can be used by foreign language teachers in
th e lessons and lectures o f h isto ry o f
the
E n g lish language, by students in th e prep aratio n to th e p ro ject w orks and
by readers w ho are in terested in th e ro le o f L in g u istic W orld P icture and M arked W ords in th e developm ent o f
E nglish language, in L ex ico lo g y , fo r th e an aly sis o f E nglish d ictionaries.
The theoretical value o f the research work:
an o th er im portance o f th is w ork is o f a m ore th eo retical nature.
L inguistic W orld P icture show s th e place o f M arked W ords in th e lin g u istic w orld; it rev eals its ties and contacts
w ith o th er related and u n related tongues. T he th eo retical value o f th e research w ork is in studying them through
cultural point o f view acco rd in g to th e w orks o f linguists, historians.
Structure of the research work:
d iplom a co n sists o f an in troduction, one th eo retical head , one practical head
and conclusion. W e divided th eo retical m aterial into tw o heads fo r com fort o f th e use o f th e m aterial lighted up in
them . F irst head touches L in g u istic W orld P ictu re and its role in m odem linguistic area. In th e second head we
pass close to th e question co n strain ed d irectly w ith L ingua-C ultural asp ects o f M arked W ords in E nglish. A
conclusion is m ade in acco rd an ce w ith all w ork done by us.
T he ro le o f L in g u istic W orld P ictu re in m odem lin g u istic area
T he linguistic w orld p ictu re - it is a m odel o f th e w orld, created b y language and ex istin g in language. It is in
the hum an m ind in a form o f concepts.
A ccording to E .K ubryakova: "T he w o rld im age is how people draw th e w orld in th e ir im agination, the
phenom enon is m ore com plex than a lin g u istic w orld im age, i.e. th e p art o f th e conceptual w orld o f m an, w hich is
attached to th e language and has its refractio n th rough language form s" [3: 34].
Y .D . A presyan su b stan tiated th e id ea th at th e linguistic w orld im age is "native." It com pletes som e objective
know ledge o f reality , often d isto rtin g them . A set o f assum ptions ab o u t th e w orld, co n clu d ed in th e m eaning o f
d ifferen t w ords and phrases o f th e given language, is form ed in a certain system o f b eliefs o r p rescrip tio n s. U sing
the w ords w hich contain im p licit m eanings a m an accepts th e w orld view w ithout know ing.
A ccording to V .A . M aslova th e ex p ressio n "lingual w orld im age" indicates o th er p o ssib le w ays o f describing
th e w orld, and th e basis o f all th ese m ethods is th e very possibility o f rep resen tin g th e w orld as an im age [3: 35-
36].
L in g u a-C u ltu ral asp ects o f w ords o f F urniture in E nglish:
Round table:
A num ber o f persons g ath ered to g eth er fo r conference, discussion o f som e su b ject, etc., and o ften seated a t a
round table. T he tab le, m ade round to av o id q u arrels as to precedence, about w hich K ing A rth u r and h is knights
sat.
In A rthurian legend, th e tab le o f A rth u r, B ritain 's legendary king, w hich w as first m entioned in W ace o f
Jersey's R om an de B ru t (1 155). T h is to ld o f K in g A rthur's having a round tab le m ade so th a t none o f h is barons,
w hen seated at it, could claim p reced en ce over th e others. T he literary im portance o f th e R ound T able, especially
in rom ances o f th e 13th cen tu ry and afterw ard, lies in th e fact th at it served to provide th e k n ig h ts o f A rthur's court,
w ith a nam e and a co llectiv e p erso n ality . T he fellow ship o f th e R ound T able, in fact, becam e com parable to, and
in m any respects th e p ro to ty p e of, th e m any g reat orders o f chivalry th at w ere founded in E urope d u rin g th e later
M iddle A ges. B y th e late 15th cen tu ry , w hen S ir T hom as M alory w rote h is L e M orte D arthur, th e notion o f
chivalry w as in separable from th at o f a g reat m ilitary bro th er hood estab lish ed in th e household o f som e great
prince [5].
Mantelpiece:
"in B ritain th ey call a m antel a chim neypiece" M antel, also called M antelpiece, hood o r o th er sim ilar
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------
72
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Абай атындагы ҚазҮПУ-нің Хабаршысы, «Көптілді білім беру жэне шетел тілдері филологиясы» сериясы, N94(8), 2014 ж.
p rojection, usually o rnam ented, th a t surrounds th e opening o f a fireplace and d irects sm oke up to th e chim ney
flue. C him neypiece, o rig in ally , a hood p ro jectin g from the w all o v er a grate, bu ilt to catch the sm oke and d irect it
up to the chim ney flue. It cam e to m ean any d ecorative developm ent o f the sam e ty p e o r fo r th e sam e purpose -
e.g ., a m antel, o r m antelpiece. L ike th e m odem chim ney itself, the chim neypiece w as essen tially a northern
m edieval developm ent. Its early hood form is seen a t th e 12th-century R ochester C astle, E ngland. L ater, the
spaces under the ends o f th e hood w ere m ade solid, so th at th e fireplace becam e a rectan g u lar opening, and in
som e cases th e firep lace w as recessed into th e w all. L ate m edieval fireplaces w ere o f g reat size and richness - as,
fo r exam ple, th e trip le firep lace in th e great hall o f the 13th-centuiy P alais des C om tes a t P o itiers. F ran ce.
D uring the R enaissance, firep lace openings w ere d ecorated w ith colum ns, p ilasters, and en tab latu res, and
occasionally th e fro n t o f th e w all o r hood above the ov er m antel w as em bellished. N orthern Italian palaces have
exam ples o f great delicacy. In F rance th e firep laces a t th e chateaus o f B lois, C ham bord, and F ontainebleau are
know n fo r th eir artistry . T he chim neypieces o f th e B aroque and R ococo periods w ere u su ally sm aller, w ith rich
decoration, and w ere com m only characterized by elab o rate over m antel treatm ents. C him neypieces w ere less
num erous in G erm any because o f th e use o f p o rcelain stoves th ere [6].
Conclusion
T he m ain featu res o f th e L in g u istic W orld P icture study w ere id en tified in th e science o f language through
L ingua-C ultural aspects o f M arked W ords, nam ely w ords o f fu rn itu re and dw ellings, m E nglish. T he objectives to
achieve the aim , nam ely to sy stem atize th e research w ork thro u g h critical th in k in g , to co llect enough m aterial for
th e research w ork, to study th e ro le o f L in g u istic W orld P icture in m odem lin g u istic area, to study M arked W ords
o f furniture in E nglish, to study M arked W ords o f dw ellings in E nglish w ere solved.
1 Leont'ev A. Psychology o f Communication / 5 th ed. - М.: A cademy, Sense, 2008 - p. 45-59.
2 Wittgenstein L. Tract Media Group, 2007-p. 125-130.
3 Humboldt W. von. “Language and philosophy o f culture “- M : Progress Publishers, 1985 - p. 34-39.
4 Apresyan Y.D. Selected Works in 2 volumes / Integral description o f the language and system lexicography. - М.:
School “Languages o f the Russian culture”, 1995. -p. 766-771.
5 Davidson, Richard (2000). Miller's Antiques Checklist: Furniture.
6 Encyclopedia Britannica. History of English dwellings, http://www.britannica.c
0m/EBchecked/t0pic/l 11620/
chimneypiece.
Т үйін
Бұл макала «А ғылшын тіліндегі таңбаланган сөздердің лингво-мәдени негізі (аспектісі): жиғаз бен үй түрлері»
тақырыбындағы ғылыми-зерттеу жұмысына арналган. А гы лш ы н тілінің ж аңа сатысында Ә лем нің Тілдік Суретін
терең, әрі жан-жакгы зерттеу мақсатында Л.Витгенш тейн «Логико-философский Трактат", В.Гумбольдт "Язык и
философия культуры", Ю .Д. А пресян "Интегральное описание язы ка и системы лексикографии" жэне т.б. галымдар
коп еңбек етгі. Біздің таңбаланған сөздер, оның ішінде жиғаз бен үй түрлері мен Ә лемнің лингвистикалы к суретінің
байланысын аныктауда қызығуш ылық таныткандыктан, ғылыми-зертгеу жүмысы адам зат баласымен байланысты
жана антропоцентрлік тұрғыдан зертгеледі.
Т ір ек сөздер: мәдениет, ағылш ын сөздігі, концептік жүйе, концептік әлем суреті, таңбаланған сөздер, жиғаз бен
үй түрлері сөздері, тану негіздері
Р езю м е
Эта статья посвящена научно-исследовательской работе на тему «Лингво-культурологический аспект маркиро
ванной лексики в английском языке: мебель и виды домов". На современном этапе истории английского языка
многое было сделано для более глубокого и всестороннего изучения языковой картины мира такими исследователя
ми, как Л.Витгенштейн [2] в своей работе «Логико-философский Трактат", В.Гумбольдт [3] "Язык и философия
культуры", Ю.Д. А пресян [4] "Интегральное описание язы ка и системы лексикографии". Также мы заинтересованы в
выявлении связи между маркированной лексики: мебель и виды домов в английском языке, и лингвистической
картины мира. Научно-исследовательская работа изучается в рамках нового антропоцентрического исследования,
связанное с менталитетом человека.
К л ю ч ев ы е сл ова: культура, лексика английского языка, языковая картина мира, концептуальная система,
концептуальная картина мира, маркированная лексика, слова мебели и виды домов, когнитивный аспект
УДК: 811.581.37
Достарыңызбен бөлісу: |