Халықаралық ғылыми-практикалық конференция ЕҢбектері


Агроқҧрылымдарды басқаруды жетілдіру және ендіру менеджменті



Pdf көрінісі
бет27/77
Дата22.01.2017
өлшемі4,12 Mb.
#2420
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   77

 

Агроқҧрылымдарды басқаруды жетілдіру және ендіру менеджменті 

Серіков Б.,  «Сырдария» университеті, Жетісай қ. 



 

 

Шаруа  (фермер)  қожалықтарын  ҿндірістік  кооперативтерге,  серіктестіктерге  жҽне 



шаруа  қожалық  қауымдастықтарына  еркін  түрде  бірлестіріп,  кҽсіпкерлікті  ұйымдастыру 

жҽне  қазіргі  заманғы  менеджмент  қызметін  атқару  басқа  инфрақұрылым    бірліктерімен 

интеграциялық  байланысты  орнатуды  талап  етеді.  Осы  типтегі  шаруашылық 

бірлестіктерін  мақта  ҿндіру,  ҿңдеу  маркетинг  жҽне  консальтинг  ұйымдарымен  құру 

объективті қажеттілік. 

Бірлестіктер  құрамына  шаруа  (фермер)  қожалықтарымен  бірге  қызмет  кҿрсетуші 

инфрақұрылымдар: мақтаны бастапқы ҿңдеуші кҽсіпорындар, арготехсервис, қаржы-несие 

орталықтары,  МТС,  биозертханалар,  су  пайдаланушылар  кооперативтері  тағы  басқалары 

келісім-шарт негізінде бірлесуі мүмкін. 

Осы  мҽселенің  кҿкейтестілігі  Қазақстанның  ДСҰ-на  кіруі  жҽне  саланың 

бҽсекелестік қабілетін арттыру бағдарламаларына байланысты арта түседі. 

Мақта шаруашылығында бҽсекелестікті дамыту бастапқы шаруашылық бірліктерді, 

бірлестіктерді  басқарудың  менеджментін  нарықтық  қатынастардың  талаптарына 

сҽйкестендіруден, жетілдіруден басталуы керек. Осы орайда салада қалыптасқан жағдайға 

жан-жақты  талдаулар  жасап,  баға  беріп,  тұжырымдарға  келіп,    осы  жағдайға  лайықты 

тиімді шешімдер қабылдау маңызды мҽселе. 

Белгілі  болғандай  ауылшаруашылығында  ҿткізілген  реформалардың  нҽтижесінде 

кҿпукладты  ұсақтауарлы  бытыраңқы  агроқұрылымдар  қалыптасты.  Осыған  байланысты 

агроқұрылымдардың  жерді,  ағын  суды  жҽне  техниканы  тиімді  пайдалану  деңгейі 

тҿмендегені  байқалады.  Ауылшаруашылығының  ғылыми  негізде  қалыптасқан  жүйесі, 

ҿндірістік – экономикалық  байланыстар бұзылған. 

Мұндай  жағдай  мақташыларды,  жер-мүлік  иелерін  қанағаттандырмайды  жҽне 

олардың түпкі мүдделеріне сай келмейді. 

Шаруа  (фермер)    қожалықтарының  іс-ҽрекеті  шаруашылық    қожайынының  жҽне 

олардың жанұя мүшелерінің бірлесіп еңбек жасау негізінде жүзеге асырылатыны белгілі. 

Сондықтан  экономикалық  жағынан  тиімді  шаруа  қожалықтарын  жҽне  олардың 

бірлестіктерін  ұйымдастыру  жҽне  олардың  менеджментін  жетілдірудің  тұрақтылығы, 

дамыған  елдің  басты  міндеті  болуы  қажет.      Олар  бастапқы  ҿндірістік  ұйым  болумен 

қатар, халықтың жартысына жуығы тұратын ауылдық аймақтағы ҽлеуметтік бірлік, ауыл 

тұрғындарының тіршілік тынысы, кҿрінісі ретінде қарастырылуы керек. Осындай жолмен  

ауылда  агроқұрылымдарды  ірілендіру  жҽне  басқаруды  жетілдіру  жолымен  бірқатар 

проблемаларды кешенді шешуге болады. 

Дамыған  елдерде  фермерлер  сан  алуан  бағыттарда  жұмыс  атқаратын 

кооперативтерге  бірігіп  интеграциялық  қарым-қатынасты  кеңейткен.  Қазіргі  кезде  ҽрбір 

10 фермердің 8-і ҿндірісті жеткізіп беруші, жабдықтаушы, ҿңдеуші кооперативтерге мүше 

болып  кірген.  Олардың    алға  қойған  мақсаты  ауыл  тұрғындарының  ҽлеуметтік-

экономикалық  жағдайын  жақсарту,  фермерлер  жанұяларының  ҿмір  сүру  саласын 

жоғарылату, жергілікті билікпен  байланысты нығайту жҽне фермерлерге кҿмек кҿрсету, 

мүддесін қорғау. 

Біз  мысал  етіп  келтірген  құрылымдарға  ұқсас  ұйымдар  біздің  аймақта  жоқ  емес, 

бірақ олардың іс-ҽрекеттері тиімді емес.  


 

198 


Мақта  саласында  қазіргі  қалыптасқан  жағдай  шаруа  (фермер)  қожалықтарының 

белсенділігін  арттыру  олардың  лидерлерін  (серкелерін)  таңдау  жолымен  ірілендіруді, 

ҿзін-ҿзі  басқаруды  жҽне  мемлекеттік  ұйымдармен  тығыз  байланыста  жұмыс  атқаруды 

қажет етеді. 

Шаруа  (фермер)  қожалықтарының  іс-ҽрекеттерін  ұйымдастыруда  оның 

шаруашылық-қаржылық  жағдайын жақсартуда қазіргі заманғы менеджментті ендіру жҽне 

құрылым  мүшелері  бастамашыл  болулары  керек.  Осы  мҽселеде  озық  тҽрбиені  ендіру, 

ҽлемдік ақпараттармен таныс болудың маңызы бар. 

Шаруа қожалықтарының жағдайына жанашырлық жасайтын, мемлекеттік органдар 

алдына  ҿз  проблемаларын  дҽлелдей  алатын  фермерлердің  ҿздерінен  жасақталған  жаңа 

менеджмент  жүйесін құру тиімді болар еді. 

Мұндай  ұйымдар  ауыл  округінде,  ауданда,  облыста  жҽне  Орталықта  құрылуы 

керек.  Шаруа  қожалықтарының  ҿзін-ҿзі  басқару  схемасының  үлгісі  тҿмендегідей  болса 

тиімді болар еді. 

Схема – 1 

 

Шаруа (фермер) қожалықтарын басқарудың ауылдық (округтік)  



және аудандық схемалары 

 

  



Мемлекеттік органдар 

ҿндірістік инфро құрыл 

ымдармен байланыс(1) 

 

 А



гротех сервис 

 

Жер-су жҽне басқа рес 



  тобы 

Урстарды пайдалану  

  Аудандық Кеңес – 21  

бҿлімі (2)   

 

 

 



      (тҿраға) - 1 

 

 Агроқаржы, несие 



  

 

 



 

 

 



 банктер  

Бизнес жоспар, қаржы- 

Несие бҿлімі  (2) 

 

 «Оңтүстік сушар» 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



       МКМ 

 Маркетинг, тасымал 

дау, сауда жҽне қамта 

масыз ету бҿлімі  (2) 

 Жер-су жҽне  

 

 басқа ресурстар 



                                                       МТС, ҿндіріс     

   Ауылдық  

 ды пайдалану (1) 

 Иновация жҽне ақпа 

  тік коорперативтер 

   (округтік) 

рат бҿлімі  (1)                                                                            Кеңес-11  

   


                          

 

 



 

             (тҿраға)-1 

 

 Бизнес жоспар, қа 



 

  СКВП, Биозертхана   

 ржы – несие (1) 

 

 Заң бҿлімі  (2) 



 Ҿндіріс инфро құ- 

 

  Шаруа (фермер) қожалықтары  



 рылымдармен бай 

 

  (1100-1300) 



  ланыс  (1) 

 

 



 

 

 



 

        1               2                3                4                5               ...                 n 

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              



 

Мақта  саласына  мамандандырылған  ҿңірлерде  ауыл  округінде  1100-1300  шаруа 

(фермер)  қожалықтары  бар,  олардың  егістік  жері  4500-6500  га.  Олар  шаруа 

қожалықтарының  белсенділерінен  ҿз  ҿкілдерін  ауылдық  (округтік)  Кеңеске  мүше  етіп 

ұсынады жҽне Кеңес мүшелерінен тҿраға сайлайды. Ауылдық, округтік Кеңесінде ақылы 

аппарат мамандар саны – 3, аудандық Кеңесте – 15 адам.  

Аудандық,  ауылдық  Кеңестерге  ҿндірістік  қызмет  кҿрсетуші,  ҿңдеуші  кҽсіпорын, 

Агротехсервис орталықтары, қаржы-несие, су пайдалану кооперативтері, биозертхана т.б. 

ҿкілдері  енгізілуі  мүмкін.  Олардың  сайлану  шарттары    Кеңестер  Жарғыларымен 

белгіленеді.                                                                                                                                                                                   

 

 


 

199 


ҼОЖ 338.43

 

Мақталы селолық округінде шаруа  (фермер) қожалықтарын ірілендірудің 

экономикалық негіздері 

Серіков Б., Бакиров Е.,―Сырдария‖ университеті, Жетісай қ. 



 

 

 Қазақстан  Республикасы  Президентінің  2007  жылғы  жолдауында  ―ҚазАгро‖ 



ұлттық  холдингі  жұмысында  ҽлемдік  экономикаға  ойдағыдай  кірігуіне    бағытталған 

ұлттық стратегияның  бҽсекеге қабілеттігі мен іске асырылуын қамтамасыз ету міндеттері 

жүктелген. 

Аталмыш 


холдинг 

алға 


қойылған 

міндеттердің 

ауқымында 

ауылшаруашылығының  барлық  салаларына  сапалы  талдау  жүргізіп,бірінші  кезекте  

ҿркендету  қажет  болатын  бағыттарды  айқындауға  кірісті.  Сонымен  қатар,   

ауылшаруашылығының  ҿнімділік  денгейін кҿтеру,жердің  тозуының  алдын  алу,  еліміздің 

су  жҽне  басқа  табиғи  ресурстарын  пайдалану  тиімділігін  арттыру,  ескірген 

агротехнологиялардың  қолданылуына,аграрлық  ғылымның  кенжелей  дамуына  тосқауыл 

қою,сондай-ақ ұсақ шаруа қожалықтарының бытыранқылығын еңсеру мҽселелерін жүйелі 

түрде шешу тапсырылған.

1



 

Осы  орайда  Мақталы  селолық  округінде  ҽлеуметтік-экономикалық  мҽселелерді 

шешуде мақта саласын дамыту маңызды мҽселе.  Мақталы селолық округінде 1005 шаруа 

қожалығы  бар,олардың  жалпы  пай  үлестік  жерлерінің  кҿлемі  8387  гектарды 

құрайды.Соның ішінде 6600 га мақта егілген.2007 жылы жалпы шитті мақта ҿнімі 13939 

тонна,ал одан алынған жалпы табыс 864 млн тенгені құрады. 

               Ҿндірілген  шитті  мақта  ҿніміне  жұмсалған  жалпы  шығыны  (13939  тн  х  48000)    

670 млн тенге. Салық салынғанға дейінге табысы 195,1 млн тенге осыдан салық сомасын 

шегерсек (195,2-14,3) 180,8 млн тенге таза табыс қалады.  

 

Жалпы алғанда   ҽр бір гектардан алынатын  таза түсімнің мҿлшері (180,8 млн :6600 



га) 27 мың тенгені құраған. 

 

Осы  жоғарыдағы  кҿрсетілген  табыстылық  денгейі  шаруа  қожалықтарын  ҿзін-ҿзі 



қаржыландыру жҽне ҿндірісін ұлғайтуға мүмкіндік бермейтіні түсінікті. 

Мақталы  селолық  округінде  техника  құралдар  жҽне  жабдықтармен  қамтамасыз  етілу   

денгейі тҿмен,барлығы  ҽртүрлі маркадағы 75 трактор бірлігі бар.Соның ішінде: 

-

 



Т-4 « Алтай»  -- 4 дана  

-

 



ДТ -75            -- 12 дана 

-

 



 МТЗ-80          -- 52 дана 

-

 



 Т-28х 4           -- 7 дана 

 

 



Бұл  кҿрсеткіштер  шаруа  қожалықтарының  техникалық  қарулануының  тҿменгі 

денгейде екендігін кҿрсетеді немесе ҽрбір 13 шаруа қожалығына бір трактордан түседі. 

 

Ауыл  округінде  агроқұрылымдар  ұсақталған  бытыранқы  сипатқа  ие. 



Статистикалық  талдау  ҽдісін  пайдаланып  жасаған  зерттеулердің  қорытындысы 

тҿмендегідей: 

Жер  кҿлемі  10  га  дейін  шаруа  қожалықтарының  саны  772,олардың  үлесі  76,8  % 

пайыз  болса,  20  га-дан    жоғары  шаруа  қожалықтарының  саны  233,  ал  олардың  үлес 

салмағы 23,2.% пайызды құрайды.  Бұл агроқұрылымдар қаржы-несие алу,ҿндірісті ұдайы 

дамыту  ҽлеуетіне  ие  емес.  Сондықтан  ҿндірістік-экономикалық  кҿрсеткіштері  де 

қанағаттанарлық емес. 

 

 



 

Диаграмма-1 

 

 


 

200 


Жер кҿлемінің пайыздық кҿрсеткіші. 

0-5,0га дейін

5,1-10,0га дейін

10,0-20,0га дейін

30,1 жогары

 

Диаграммада  кҿріп отырғанымыздай шаруа қожалықтарының жер кҿлемдері ұсақ 



тауарлы болып қалыптасқан.  

 

 



 

 

 



 

 

 



Ұсақ шаруашылық қожалықтарының ҿндірістік-экономикалық кҿрсектіштері. 

                                                    

 

 

 



 

кесте-1 


  

Ш

ар



уа

 қ

ожал



ы

қтар


ы

ны

ң 



то

птас


тыр

ы

лғ



ан ж

ер

 к



ҿл

ем

і.г



а 

Жа

лпы



 жер

 к

ҿл



ем

і ,


га

   


   

   


   

   


   

   


   

   


   

   


   

Ор

таша 1



ек

тар



да

н ҿ


нд

ір

іл



ге

н 

ҿнім



, ц/г

а 

Жа



лпы

 ҿ

нд



ір

іл

ге



н ш

итт


і м

ақ

та 



,то

нн

а 



Са

ту

да



н т

үс

ке



н т

абы


с,

 м

ы



ң 

тенге


 

Ҿн

дір



іс ш

ы

ғы



нд

ар

ы



м

ы



ң т

енге


 

Са

лы



қ 

са

лы



нған

ға

 де



йінгі

 

жал



пы

 таб


ы

с,

  м



ы

ң т


енге

 

Са



лы

қтық


 тҿ

ле

м



де

р,

 



м

ы

ң т



енге

 

Таз



а 

таб


ы

с,

 м



ы

ң т


енге

 

  0-5,0 



986 

18,2 


1795 

111290 


86160 

25130 


2138 

22992 


  5,1-10,0 

2472  20,6 

5092 

315704 


244416  71288 

5359 


65929 

  10,1-20,0 

2213  22,0 

4869 


301878 

233712  68166 

4798 

63368 


  30,1- одан 

жоғары 


929 

23,5 


2183 

135346 


104784  30562 

2014 


28548 

  Барлығы: 

6600  21,2 

13939 


864218 

669072  195146 

14309 

180837 


Жоғарыдағы кестеде Ливерпуль биржасының котировкасы негізінде. Шитті 

мақтаның қолданыстағы бағасы 62 мың тенгеге тең болған. Топтастырылған шаруа 

қожалықтарының табыстылық денгейі осы бағамен талданып тҿмендегідей тұжырым 

жасалған. 

 

Жалпы алғанда сатудан түскен табыс пен  ҿнім ҿндіруге жұмсалған шығындар 



арасындағы айырмашылық ҿте үлкен емес,оған ҽсер ететін негізгі факторы шитті 

мақтаның ағымдағы бағасының нарықтағы құнының тҿмендігі.  

 Шаруа 

қожалықтарының  жер  кҿлемінің  іріленген  сайын  табыстылығы 



жоғарылауы  байқалады.  0-5,0  гектардан  ҽр  бір  гектарына  табыстылық  23  мың  тенгені 

құраса,30,1  га  жоғары  жерден  ҽр  бір  гектарына  31  мың  тенгеден  тура  келген,демек 

қаншалықты  ұсақ  шаруа  қожалықтары  жер  кҿлемі  ұлғайған  сайын  табыстылық  жоғары 

болады,сондай-ақ  ауыспалы  егістік  жүйелерін  ендіруге  мүмкіндік  туылып,жердің 

құнарлығы артып ҿнімділік ҽлеуеті жоғарылайды. 

                      Оңтайландырылған ( ірілендірілген) мақта ҿсіретін агроқұрылымдардың 

                                                 типтік моделінің параметрлері (жоба) 


 

201 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

кесте-2 



Агроқұрылым 

топтары 


Варианттар 

Егістік кҿлемі 

Баптау 

тракторларының 



саны 

Орташа 


тұрақты 

жұмысшы 


саны,адам 

барлығы  Соның 

ішінде 

мақта 


алқабы 

 

 



 

 

Орта 



тауарлары. 

200-300 



130-195 

2-3 


26-39 

301-400 



195-260 

3-4 


39-52 

401-500 



260-325 

4-5 


52-65 

501-600 



325-390 

5-6 


65-78 

 

 



Ірі тауарлары. 

601-700 



390-455 

6-7 


78-91 

701-800 



455-520 

7-8 


91-104 

801-900 



520-585 

8-9 


104-117 

901-1000 



585-650 

9-10 


117-130 

Жоғарыдағы кестеде ұсынылып отырған жобада агроқұрылым  

параметрлерінің ҿлшемдері ҽр қайсысы 4 варианттан екі топқа бҿлінген. 

         Бірінші  топқа  оңтайландырудың  бастапқы  кезеңінде  олардың  параметрлері 

рационалды ҿлшемдерден кем болмауы керек. 

Екінші  топқа  перспективалық  мерзімге  оңтайландырылған  агроқұрылымдар 

параметрлерінің ҿлшемдері оптимальды болып қалыптасуы тиіс. 

        Мақта  кешенінде  ғылыми  негізделген,мақта  ҿсіру  саласындағы  іс-тҽжірибеде 

сыналған  мақта-жоңышқа-жүгері  ауыспалы  егіс  жүйесін  ендіру  топырақтың  құнарын 

арттырады.

3



 

       Оңтайландырылған  (ірілендірілген)  агроқұрылымдарда  жердің  құнарын  тезірек 

жоғарылату  мақсатында      Мақтарал  тҽжірибе  стансасының  (қазіргі  МШҒЗИ) 

тұжырымдамасы бойынша ауыспалы егісті ендіру жолымен мақтаның ҿнімін ҽр гектардан 

6,6-7,5 центнерге арттырған,қосымша табыс 36-46 мың теңгені құраған.Орташа ауыспалы 

егістің бір ротациясы мерзімінде ҿнімнің деңгейі 30,4-35,1 центнерді құраған. 

3



 

        Сонымен қатар ауыспалы егіс жүйесін ендіру жолымен мал шаруашылығын дамыту, 

азық-түлік  бағдарламасын  жүзеге  асыруға  жҽне  қосымша  жұмыс  орындарын  ашу 

мүмкіндігін туғызады. 

Біздің есептеулерімізбен  іс-тҽжірибелеріміз бойынша 1 топтағы агроқұрылымдар 1га 

жерді жем-шҿп ҿндіретін дақылдардан 35-40 ц, ал 2-топтағыларда 50-55 жем-шҿп 

бірлігін алу жоспарланған.Ауыспалы егіс жүйесіндегі 1 гектар егістікке 1,0-1,5 бас 

шартты ірі қара ұстап,мал ҿнімдерін арттыруға болады. 

 

Мал басы мен оның ҿнімдерін кҿбейту бағытында  жасалған есептеулер бойынша 



тұрақты ұсталатын 1 бас ірі мүйізді қараға кететін еңбек шығындары тҿмендегідей: 

 



сүт ҿндіруге мамандандырылған табынды:17-18 адам/күн; 

 



ет ҿндіруге (бордақылау) мамандандырылған табында 15 адам/күн. 

 

Жалпы алғанда Мақтарал ауданында суармалы жердің ҿнімділігін арттыру мақсатында 



мақта жҽне басқада дақылдардың ауыспалы егіс жүйесіне  негізделген оңтайландырылған 

шаруашылықтарды ұйымдастыру қажет; 

Ірілендірілген агроқұрылымдарға Республикалық бюджеттен несие бҿлу жҽне оларды 

жеңілдетілген шарттармен қамтамасыз ету арқылы экономикалық ынталандыру 

жүйесін қалыптастыру керек; 

Сонымен  бірге  нарықтық  қатынастар  жағдайында  мал  шаруашылығын  ұйымдастыру 

жҽне дамытудың маңызы да зор. 


 

202 


 

Резюме 


В статье анализируется и дается рекомендации по экономическим-

организационным основам укрепнения крестьянских (фермерских) хозяств на примере 

сельского округа « Махталы» Мактаральского района. 

 

                                            Summary 

In this article anаlyses and given recommendation by economic organisation base peasants 

farm. For example village district ―Makhtaly‖ Makhtaral district. 



 

Пайдаланылған ҽдебиеттер. 

5.

 

Назарбаев  Н.Ҽ.  Қазақстан  халқына  Жолдауы:  Жаңа  ҽлемдегі  жаңа  Қазақстан. 



«Егемен Қазақстан».1 наурыз.2007ж. 

6.

 



ҚР  статистика  агенттігі.ОҚО-дағы  басқармасы.  Мақтарал  ауданының  ҿсімдік 

шаруашылығы,Шымкент,2007ж. 

7.

 

Ғ.Мҽдиев,Б.Серіков,Ж.Шарақымбаев.  Мақта  саласындағы  агроқұрылымдарды 



ірілендіру  жҽне  типтік  шаруашылықтар  құрудың  ұйымдық-экономикалық 

негіздері. Алматы,2007ж. 

8.

 

Б.Серіков. Агроқұрылымдар бизнес-жоспары. Алматы, 2004ж. 



 

 

УДК 338,23:331.5



 

Некоторые аспекты проведения мониторинга реализации политики борьбы с 

бедностью населения в РК 

Стаценко О.А.,  университет «Мирас», г. Шымкент 

 

Важнейшей  задачей  социальной  политики  большинства  стран  мира  является 



борьба с бедностью. Углубление бедности за последние десятилетия, особенно в странах с 

низким  уровнем  доходов  населения,  вынудило  международные  организации  к 

объединению  усилий, направленных  на  решение  этой  проблемы.  В  2000г.  главы  стран  -

 

членов ООН обязались до 2015г. снизить на 50% долю населения, проживающего в 



нищете. 

Исследования показывают, что зарубежный опыт не дает конкретных рецептов, но 

многое  в  уже  наработанной  методологии  имеет  общее  значение,  а  в  Казахстане,  к 

сожалению, почти не используется.  В тоже время для реального представления проблемы 

важен  уже  тот  факт,  в  странах  СНГ  обеднело  большинство  граждан  и  у  этой  части 

населения есть очень много схожего. У них еще сохранилась данная общим образованием 

единая культурная основа, один и тот же способ мышления и рассуждения. Большинство 

наших  бедных  имеет  еще  жилье,  а  в  квартире  свет,  водопровод,  отопление,  книги  на 

полках. Все это «держит» человека на весьма высоком социальном уровне [1].  

Не  вызывает  сомнений  тот  факт,  что  в  условиях  Казахстана  бедность  -  основной 

барьер  для  экономического  роста.  С  одной  стороны,  процветание  экономики 

наталкивается на узость внутреннего рынка, которая не позволяет делать долговременные 

капитальные инвестиции. А с другой -  низкая  оплата  ведет  к  малопродуктивному, 

низкокачественному  труду,  что  также  тормозит  развитие  экономики.  Для  преодоления 

бедности  в  республике  требуется  разработка  большой  и  более  конкретизированной 

правительственной 

программы,  в  основу  которой  должно  быть  положено  восстановление  всех  главных 

систем жизнеобеспечения. 



 

203 


Осознавая,  что  бедность  является  одной  из  основных  проблем,  Правительство 

Казахстана  предпринимает  значительные  усилия  для  разработки  и  реализации  мер  по 

снижению  уровня  бедности  населения.  Основным  документом,  на  основе  которого 

выстраивается  социальная  политика  последних  лет,  стала  Стратегия  долгосрочного 

развития  «Казахстан  –  2030»,  в  которой  здоровье,  образование  и  благополучие  граждан 

Казахстана,  борьба  с  бедностью  и  безработицей  были  объявлены  важнейшими 

стратегическими  задачами.  В  рамках  реализации  Стратегии  был  принят  ряд  важных 

социальных  программ,  новые  законодательные  и  нормативные  правовые  акты, 

касающиеся борьбы с бедностью и безработицей.  

Для  реализации  провозглашенных  ООН  целей  тысячелетия  необходимо 

проведение  своевременного  и  надежного  мониторинга  бедности  на  государственном  и 

региональном уровнях, оценка эффективности программных мероприятий. 

В  свою  очередь,  для  успешного  осуществления    мониторинга  следует  более 

детально рассмотреть перечень показателей, и инструменты сбора необходимых данных.  

В  Отчете  Всемирного  банка  по  состоянию  бедности  в  Казахстане  за  2004  год, 

отмечалось  «что  программа  целевой  социальной  помощи  финансируется  из  доходов 

местных бюджетов. Следовательно, в целом в бедных областях имеются меньшие доходы 

и  большее  количество  малоимущих.  В  настоящее  время  система  позволяет  некоторым 

бедным областям получать трансферты из центрального бюджета с целью пополнения их 

ресурсов  для  программы  целевой  социальной  помощи,  однако,  эти  меры  не  являются 

частью  законодательно  установленного,  прогнозируемого  финансового  механизма. 

Данный  вопрос  недостаточного  финансирования  является  потенциально  серьезным  для 

Казахстана  в  условиях  значительной  разницы  в  уровне  бедности  по  регионам.  Лучшее 

разделение  ответственности  в  осуществлении  программы  целевой  социальной  помощи 

могло  быть  следующим:  правительство  устанавливает  критерии  соответствия, 

предоставляет  финансирование,  осуществляет  мониторинг  и  оценку  осуществления 

программы местными администрациями» [2]. 

Опираясь  на  это  определение,  следует  заметить,  что  работая  в  этом  направлении 

необходимо  разрабатывать,  в  первую  очередь,  перечень  показателей,  по  которым  будет 

осуществляться  мониторинг  реализации  действующих  социальных  программ,  а  также 

инструментарий сбора данных для оценки их воздействия. 

Основные  показатели,  характеризующие  выполнение  социальных  программ 

должны  устанавливаться  на  стадии  планирования  оценки.  Необходимо  разработать 

иерархию  показателей:  от  индикаторов  краткосрочного  воздействия  до  показателей 

долгосрочного влияния. Это предоставит возможность оценить результаты программы даже в 

том  случае,  если  окончательные  показатели  еще  не  выбраны.  Также  следует  запланировать 

проведение оценок через различные промежутки времени, что позволит выявить немедленные 

воздействия на более раннем этапе, в то время как исследование конечных результатов будет  

продолжатся. Характеристики населения, получающего помощь, такие как уровень бедности 

или мнение участников о программе, не имеющие прямой связи с оценкой воздействия, все 

же  могут  быть  рассмотрены,  если  они  представляют  интерес  для  анализа.  Могут  быть 

включены в план показатели затрат для анализа «затраты - эффективность» или для проведения 

дополнительных  исследования,  не  обязательно  напрямую  связанных  с  оценкой  воздействия 

[3] .  


Государство  играет  главную  роль  в  снижении  бедности.  Это,  во-первых, 

выражается  в  создании  благоприятных  условий  для  бизнеса,  включая  налоговый, 

инвестиционный климат, в создании финансовой и институциональной инфраструктуры, в том 

числе  условий  для  развития  конкуренции  для  субъектов  предпринимательства  и  населения. 

Во-вторых,  в  планировании  бюджета  по  оказанию  государственных  услуг  населению,  как  в 

области социального развития (здравоохранения, образования, социального обеспечения), так и 

в  формировании  общественной  инфраструктуры  (строительство  общественных  объектов, 

дорог,  обеспечение  транспортом,  безопасность,  информация  и  т.п.  с  гарантией  доступа  и 



 

204 


качества).  В-третьих,  социальное  обеспечение  целевых  категорий:  стариков,  инвалидов, 

многодетных  семей,  временно  нетрудоспособных,  опека  престарелых,  больных  бездомных, 

заключенных и т.д. Из этого следует, что целями принимаемых государственных социальных 

программ,  прежде  всего,  должны  быть  сокращение  бедности  путем  создания  условий  для 

экономического роста, продуктивной занятости и увеличения доходов населения, обеспечения 

доступа бедных к услугам здравоохранения и образования, улучшения адресности социальной 

защиты  и  повышения  эффективности  государственного  управления  с  вовлечением 

общественных институтов в принятие решений [4] 

Главной  из  причин  бедности  население  называет  проблему  занятости  и 

безработицы. Структура занятости населения обычно обусловлена составом и структурой 

рабочих  мест  в  экономике,  а  также  уровнем  оплаты  труда.  Особенно  важна  занятость 

молодежи.  Нерешенность  проблем  эффективной  занятости  молодежи  обуславливает 

сохранение предпосылок воспроизводства бедности в перспективе.  

Основными причинами безработицы и у мужчин, и у женщин являются трудности 

в  поиске  работы после  окончания  учебного  заведения  и  отсутствие  любой  работы.  Доля 

безработных  выше  среди  женщин.  Занятость  домашним  трудом  не  позволяет  женщине 

активно  проявлять  себя,  если  она  не  отказывается  от  создания  семьи  и  деторождения. 

Степень  занятости  домашней  работой  возрастает  в  многодетных  и  неполных  семьях, 

которые традиционно относят к наиболее уязвимым типам семей с точки зрения бедности. 

Большое число детей в семье ограничивает возможность занятости женщины-матери. Это 

снижает ее профессиональный статус и предопределяет низкий уровень доходов в семье. 

Наиболее  высокий  уровень  бедности  среди  многодетных  семей  наблюдается  в  сельских 

регионах республики, в которых численность детей в семье существенно выше, а оплата 

труда и доходы значительно ниже средних показателей по стране. 

К  социально-демографическим  группам  населения  с  высоким  риском  бедности 

следует также отнести молодые семьи с детьми. Повышенный риск бедности здесь связан 

с  временным  увеличением  иждивенческой  нагрузки,  так  как  женщина-мать  ―уходит‖  от 

активной  деятельности  на  время  официального  оплачиваемого  отпуска,  а  размеры 

социальных  выплат  не  компенсируют  отсутствие  ее  заработка.  В  неполных  семьях  по  

традиционным  причинами  (развод,  смерть  мужа)  и  специфическим  (трудовая  миграция 

мужчин из села в город,  уход мужа из семьи вследствие неспособности зарабатывать  на 

жизнь,  алкоголизация  безработных  мужчин)  размеры  и  регулярность  выплачиваемых 

алиментов  не  покрывают  всех    расходов  на  ребенка,  и  это  усиливает  нестабильность 

уровня жизни семьи, состоящей из женщины с детьми. 

В  целях  снижения  уровня  бедности  и  акиматами  районов  Южно-Казахстанской 

области и города Шымкента выделено 278 малообеспеченным семьям 1332,3 га земли, 623 

семьям  выделено  517  крупного  и  1861  мелкого  рогатого  скота,  1165  домашних  птиц. 

Южно-Казахстанским  региональным  фондом  по  поддержке  малообеспеченных  граждан 

561  семье  выделено  микрокредитов  на  сумму  27407,0  тыс.  тенге.  Эти  данные  указаны  в 

таблице. 

Виды и размеры социальной помощи малообеспеченным ЮКО 

 

№ 



Показатели 

На 1.01.2005г  

На 1.01.2006  

-. +/в %  

1



Адресная социальная помощь, 



человек / млн. тенге  

91783 / 686,2 

76896 / 580,5 

83,8 / 84,6 

2



Жилищная помощь, кол-во семей / 



млн. тенге 

2115 / 20,2 

2264 / 22,2 

107 / 109,9 

3



Помощь детям- инвалидам, 



человек / млн. тенге  

801 / 2,8 

1269 / 10,0 

158,4 / 357,1 

4



Спонсорская помощь, человек / 



млн. тенге 

38213 / 324,7 

11602 / 102,5 

30,4 / 31,6 

5

Выдано земельных наделов, кол-во 



588 / 378,4 

278 / 1333,4 

47,3 / 352,4 


 

205 


семей / га 

6.  Выдан  домашний  скот,  кол-во  семей 

/ голова  

500 / 1294 

623 / 2378 

124,6 / 183,8 

7.  Выданы микрокредиты, кол-во семей 

/ млн. тенге  

97 / 5,5 

561 / 27,4 

578,4 / 498,2 

Примечание:  Составлена  на  основе  данных  Отчет  Департамента  труда  и  социальной 

защиты населения ЮКО 

 

В результате принятых мер количество малообеспеченных граждан снизилось на 



25,3 % (или на 18,2 тыс.человек), и на 1 января 2006 года их количество составило 53552 

человека  (2,4%  от  населения  области).  Но,  для  эффективной  реализации  и  последующей 

оценки  социальных  программ  нужно,  в  первую  очередь,  разработать  систему  их 

мониторинга.  Мониторинг  -  наблюдение  за  реализацией  программ,  при  этом  должны 

использоваться базовые показатели о работе на местах, предоставлении услуг и т.п. [5] 

Что касается функций мониторинга, то: 

 

проводится должен непрерывно; 



 

модель должна приниматься в существующем виде без изменений; 



 

запланированные деятельность и результаты должны сравниваться с  фактическими; 



 

полученные данные должны использоваться для дальнейшего совершенствования системы 



социального обеспечения. 

При  разработке  системы  мониторинга  реализации  и  оценки  социальных  программ 

приоритетными направлениями социальной политики являются: 

1 .


Формирование здорового образа жизни. 

2. 


Охрана здоровья человека, окружающей среды. 

3.

 



Создание  условий  для  занятости  населения,  сокращение  безработицы,  развитие 

активных  программ  содействия  занятости  населения  с  учетом  особенностей  рынка 

труда региона. 

4.

 



Подготовка и повышение квалификации работников организаций, предпринимателей 

региона. 

5.  Рост реальных доходов населения, в том числе реальной заработной платы. 

6.  Создание  во  внебюджетной  сфере  экономики  системы  гарантий  минимальных 

уровней  заработной  платы  не  ниже  прожиточного  минимума  на  основе  коллективных 

договоров и соглашений. 

7.  Поддержка и развитие системы образования. 

8.  Социальная поддержка малообеспеченных слоев населения. 

Также  необходимо  определиться  с  основными  критериями  мониторинга  и  оценки 

социальной программы: 

 

финансирование и исполнение бюджета; 



 

материально-техническое обеспечение; 



 

управление; 



 

отчетность; 



 

взаимодействие с целевыми группами; 



 

взаимодействие с партнерами; 



 

информационное обеспечение; 



 

реализация заложенных в программе мероприятий. 



Основные  критерии  следует  закладывать  на  первоначальной  стадии  разработки 

мониторинга и оценки реализации социальных программ для того, чтобы в дальнейшем создались 

условия для проведения аналитических работ по завершению реализации программы.  

Рассмотрим подробнее критерии, в которых обозначены показатели разрабатываемой 

системы: 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   77




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет