2. Guidelines for developing your enrichment cluster
Authentic learning can be introduced by shaving and devoting some time in the weekly calendar to the
type of experiences that have been previously described. The guidelines below will assist you to develop
your enrichment cluster and write the description of an attractive and exciting enrichment clusters for your
students [6, pp. 41-44].
2.1. Getting started
First, think of some things in which you have a special interest. Write a few words about that idea.
These words will be the starting point for your enrichment cluster. Some examples of getting-started-
ideas are: Moon landing, Eskimos, Environmental Care, the Silk Road, the Number Phi, Castles, Chemical
Experiments, History of Ancient Greece, and Painting. Do not worry if you are not sure whether you can
develop an enrichment cluster on that field at this stage of the process. Write one, two or three ideas just to
get started.
2.2. General Area(s) of Knowledge
Use the following list to indicate the general area or areas of knowledge where your getting-started-
ideas falls: Language, Arts, Literature, and the Humanities, Physical and Life Sciences, Mathematics and
Physics, The Arts, Social Sciences, Computers, Physical Education, Home Economy / Industrial Technology,
Other (specify).
2.3. Specific Areas(s) of Knowledge
Indicate the specific area(s) of knowledge within the general area(s) upon which your cluster will
focus. For example, if the general area of your enrichment cluster is Social Sciences, specific areas might
be Anthropology, Communication studies, Geography in Central Asia, Medieval history, Psychology, and
Migrations. In the general area of Physical and Life Sciences, specific areas might include Botany, Genetics,
Zoology, Environmental sciences, and Nutrition. In the general area Mathematics and Physics, examples of
specific areas include Matter, Nuclear physics, Sound, Robotics, Astrophysics, Application of mathematics
to the real world, and Famous physicists and mathematicians.
2.4. The Key Questions
The most important element of an enrichment cluster is that students act as real professionals in the
development of a product or a service. We can achieve this goal considering our getting-started-ideas,
general and specific areas of knowledge, and above all, the answers to the following questions:
1. What do people who are interested in this area do?
2. What products do they create and/or what services do they provide?
3. How, and with whom, do they communicate the results of their work?
4. What resources and materials are needed to produce high quality products and services?
5. What steps need to be taken to have an impact on intended audiences?
The answers to some of these questions are obvious. For example, photographers produce photographs
and film makers make movies. However, the answers to other questions are not so obvious. There are many
types of photographs (portrait, scenery, sports...), and there are many specific issues about the Second World
War can be topics for enrichment clusters. One of the most important aspects of an enrichment cluster is that
the selected areas of knowledge are wide enough so that students have a wide range of options to create
products or services in that area. Another important aspect is that the questions above require some work
and time on your part. This effort will help you to professionalize your cluster and gain enough background
to scale the level of content and the level of inquiry of your cluster.
2.5. Identifying Resources
There are only two ways to answer the questions above. One is to find a professional in the specific area
of knowledge selected and discuss the answers with him or her. Another is to find one or more books that
describe the purpose and methodology of the particular field. All disciplines have introductory books and
«how-to» books that describe the work that professionals do in the course of their work. These types of
books are usually written for young audiences and introductory researchers, and in most cases can be used
as resources guide for students as well as adults who are facilitating a cluster. Below are some examples of
these types of books:
How To Trace Your Family Tree
The Restoration Manual
Usborne Introduction to Chemistry
The Amateur Meteorologist
436
Writing Family Histories and Memoirs
The Book of Where and How to Be Naturally Geographic
My Backyard History Book
The Amateur Naturalist: Explorations and Investigations
Understanding History: A Primer of Historical Method
Ecology: A Practical Introduction With Projects and Activities
Usborne Guide to Fashion Design
2.6. Title and description
Now it is time to think of a creative title for your cluster and an attractive description that sparks the
interest and passion of your students.
The title should be both snappy and give some indications that the cluster will deal with methodology,
knowledge, and procedures typically used by professionals in the discipline. Sometimes this purpose can
be successfully achieved by using a colon in the title. Examples of this type of titles are Dig That Dance: A
Choreographic Workshop; Lights, Camera, Action: Techniques of Video Production; Dear Mr. Shakespeare:
Play Writing for Young Authors, and The Mighty Duck Savers: Preserving the Ecology of Local Wetlands.
Titles can also define the type of work that can be done in a cluster. For example, The Desktop Publishing
Company, The Local History Research Team, The Female Mathematics Support Group, and The Creative
Furniture Design Guild.
The description of the cluster should also include two messages. First, the description should point out
the type of questions that can be raised and / or the type of information that will be studied. Second, and
perhaps more important, are the kind of products that will be generated in the cluster. Remember that
the most important aspect of a cluster is that students generate a product or service. It is essential that the
description of a cluster include this matter. Here are some examples:
A. Flight School: Designing and Building Your Own Aircraft
Basic principles of aerodynamics will be studied to learn what keeps airplanes in the air. You will
design, build, and test fly your own model plane. We will have a contest to see whose plane flies the
highest, farthest, and longest.
B. Gamers Institute
Explore the world of math games and puzzles with parent Lynn Weeks. Investigate visual games
and optical illusions, dice games and probability, origami, games of logic, problem solving brain
teasers, and more. Learn how a games company develops their popular games. Create your own
board game or puzzle, and share with the group in a «Game Meet».
3. The role of the teacher in the development and implementation of an enrichment cluster
Developing an enrichment cluster requires skills that most teachers have acquired throughout his career,
especially if they have ever participated in extracurricular activities, student clubs, sports and arts initiatives,
or mentorship programs. The role of teachers in an enrichment cluster can be described as follows:
First, the teacher in an enrichment cluster acts as the facilitator of authentic learning. Thus, the teacher
does not determine the steps in developing the product or service, but provides support to students during
the project development. For example, the teacher can help students to contact an expert in photography,
assists students making arrangements to use a photo-processing lab, or get a camera for students to take
photos.
Second, the teacher should also encourage students to imitate the roles, methodologies, knowledge,
procedures and responsibilities of real professionals in the specific area of knowledge. In other words, the
teacher’s role is to coach, support, and escalate the level of the performance at the highest level.
Third, the teacher should also allow students to experience the frustration and success that occur during
the development of a real-world project. Only if students experience the same feelings as professionals
while doing your project will know that means working in the specific area of knowledge.
Fourth, assessment is an integral part of developing the product or service and should not be imposed
from outside. Students must select their own assessment criteria and use them to evaluate their work.
4. Precautions planning and developing enrichment clusters in your classroom
At least two precautions must be considered when planning and developing an enrichment cluster.
First, do not confuse an enrichment cluster with a mini-course. A mini-course is designed to teach a set
of predetermined content or thinking skills that are not typically covered by the general curriculum. An
enrichment cluster, on the other hand, is a learning situation designed for students to generate a product or
service that will impact a real audience. Designing and developing an enrichment cluster can be easier and
a more natural process than planning traditional teaching units. In an enrichment cluster, the teacher does
not necessarily need to dominate all content and skills related to a specific area of knowledge, but must be
able to provide an appropriate learning environment and the resources needed to develop their projects.
Second, some teachers find it difficult to escalate the level of knowledge pursued in a cluster. Some
enrichment clusters do not offer students challenging opportunities and only become a soft and fun learning
437
experience who does not represent the real work that professionals do in their disciplines. If the teacher is
not able to escalate the level of knowledge in a cluster, it is more likely that students do not get to use the
methods, skills and procedures that professionals use in the real world and end up developing enjoyable
activities that do not meet the requirements of authentic learning and the solution of real problems.
References
1. Brody, L. E., Stanley, J. C. Young college students: Assessing factors that contribute to success// The academic
acceleration of gifted children: College Press / Editors W. T. Southern, E. D. Jones, 1991. P. 102-132.
2. Kulik, J. A., Kulik, C. C. Effects of accelerated instruction on students // Review of Educational Research,
№ 54, 1984. P. 409–425.
3. Neihart, M. The socioaffective impact of acceleration and ability grouping recommendations for best
practice // Gifted Child Quarterly, № 51, 2007. P. 330-341.
4. Renzulli, J. S. Using enrichment clusters for performance based identification // Gifted Education
International, № 15, 2000. P. 22-28.
5. Renzulli, J. S., Reis, S. The schoolwide enrichment model: A how-to guide for educational excellence.
Creative Learning Press, 1997
6. Renzulli, J. S ., Gentry, M., Reis, S. M. Enrichment clusters for developing creativity and high-end learning.
// Gifted and Talented International, № 22, 2007. P. 39-46.
7. Richardson, T. M., Benbow, C. P. (1990). Long-term effects of acceleration on the social-emotional adjustment
of mathematically precocious youths // Journal of Educational Psychology, № 82, 1990. P. 464-470.
8. Rogers, K. B. Lessons learned about educating the gifted and talented: A synthesis of the research on
educational practice // Gifted Child Quarterly, № 51, 2007. P. 382–396.
ОРТА БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОҒАМДЫҚ-ГУМАНИТАРЛЫҚ
ПӘНДЕРДІҢ ӘЛЕМДІК БІЛІМ КЕҢІСТІГІНЕ КІРІГУ ҮРДІСТЕРІ
Юсупова Т. К.
Химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі
Қарағанды қаласы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Аңдатпа
Бұл мақалада орта білім жүйесіндегі қоғамдық-гуманитарлық білім мәселелері, оларды шешу жолдары ретінде
өзіндік іс-тәжірибемен бөлісу, заманауи талаптарға сай білім беруге жаңаша көзқарас қарастырылады.
Аннотация
В данной статье рассматриваются проблемы преподавания общественно-гуманитарных предметов в систе-
ме среднего образования. Автор излагает свои взгляд на современный новый подход к образованию на примере соб-
ственного опыта.
Abstract
Social humanitarian subjects concerns in secondary school education are considered in this article. Author states own
point of view about modern approach in education based on own experience.
Біздің заманымыз – өткен заманның баласы,
келер заманның атасы!
А. Байтұрсынов
«Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар» деген халық мақалы өзектілігін жоғалтпай, бәсекеге
қабілеттілікті қажет ететін осы заманға арнап айтылғандай. Қазіргі әлемде білімі дамыған елдер
көш бастайды. Қоғамдық өмірдің экономика, саясат, әлеуметтік, мәдени аялары білім деңгейімен
тығыз байланыста өрбиді. ҚР білім беру саласындағы маңызды құжаттар, тұжырымдамалар мен
бағдарламаларында бәсекеге қабілетті білім беру мәселесі негізделеді. Қазақстан Республикасында
білім беруді дамытудың 2011–2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының мақсаты
«экономиканың орнықты дамуы үшін сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы ада-
ми капиталды дамыту, білімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру» деп жарияланды. [1]
438
Қоғамдық-гуманитарлық пәндердің өзегін құрайтын тарих пәніне тәуелсіздік жылдары
жұртшылықтың қызығушылығы артып, тарихи ақтаңдақтарды жоюға бет алды. Төрт құбыла
түгенделіп, есімдері ұмытыла бастаған батырлар, хандар, билеріміз, ақын-жазушылар, қоғам
қайраткерлері туралы бірталай еңбектер жарық көрді. Олардың шығармалары, еңбектері кітап
етіп басылып тарала бастады. Ғаламтордың қазақ тілді сайттарында ұлттық тарих беттеріне
арналған көптеген ақпараттар орналастырылды. Жер-су аттары да ұлттық өзгешелігімізді таны-
татындай қазақы аттарға ие бола бастады. Жер-жерлерде көшелерімізді көркейткен ұлтымыздың
айтулы тұлғаларына арналған еңселі ескерткіштер бой көтерді. Мәселен, бас қала Астанада көне
Сығанақ, Сауран, Түркістан, Орынбор көше аттары жаңғыртылды. Ғимараттар ұлттық нақыштағы
ою-өрнектермен әрленді. Тізе берсек атқарлыған істер аз емес. Дегенмен әлі шешімін таппаған
мәселелердің көптігі ұлттық сананы қалыптастыруда шешуші рөл атқаратын тарих пәні бойынша
орта білім сапасының төмен деңгейде қалуына ықпал етуде.
Елжандылыққа үндейтін тарих ғылымының қордаланған мәселелері үстіміздегі жылы мемлекеттік
хатшы М. Тәжин баяндама жасаған ҚР тарихын зерделейтін алқалы жиынның өзекті мәселесіне ай-
налды. Әртүрлі көкейтесті мәселелер мен қиындықтарды шешудің жолдары талқыланды. Айтулы
жиында көп айтылған сапасыз оқулықтар мәселесі бәрімізді де толғандырады. Мемлекет тари-
хы бойынша білімді бір жүйеге келтіру, оқушылардың жас ерекшелігіне орай тартымды кітаптар
дайындау мәселенің бір жағы. сонымен бірге Мемлекеттік хатшы айтқандай, Қазақстан тарихының
ортақ тұжырымдамасы жасалуы керек.
«Қазақстан тарихы» пәніннің мақсаты – Қазақстан қоғамының ежелгі дәуірден бүгінгі күнге
дейінгі аралықтағы әлеуметтік, мәдени, саяси, экономикалық салалардың негізгі даму кезеңдерін
оқытып, көшпелілер өркениеті мен Қазақстан мемлекеттілігі тарихын қарастыру. Қазақстан тарихы
ата-бабалар мәдениетінің бірегейлігі, тарихи үдерістердің біртұтастығы мен сабақтастығын түсінуге
мүмкіндік береді. Көшпелілердің әлемдік тарихтағы орны мен ролін, адамзат өркениетіне қосқан
үлесін жаңа өркениеттік тұрғыдан қарастырады. Сондай-ақ, пәннің өткенді саралау, бүгінгі күнді
сипаттау және болашақты бағдарлау дағдыларын қалыптастыруда маңызы зор. [2, 41-б]
Елбасы Н. Назарбаев үстіміздегі жылғы «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің
жаңа саяси бағыты» атты халыққа Жолдауында болашаққа жоспарланған жұмыстардың білім
беру саласындағы басымдықтарын атап өтті. «Ескірген немесе сұраныс жоқ ғылыми және білім
пәндерінен арылу, сонымен бірге, сұраныс көп және болашағы бар бағыттарды күшейту қажет.
Орта және жоғары білім берудің оқу жоспарларының бағыттылығы мен басымдықтарын оларға
тәжірибелік машықтарға үйрету бойынша және тәжірибелік біліктілікке ие болу бағдарламаларын
қосып, өзгерту», -деп көрсетті [3]
Шындығында елімізде білім беру парадигмасын өзгерту, ізгілендіру мәселесі мемлекеттік
бағдарламаларда біраз жылдан бері айтылып келеді. Тек жаппай қолданысқа еніп, жүзеге асуы те-
желуде. Оның көптеген себептері бар.
Жалпы орта білім беру жүйесіндегі тарих пәні бағдарламалары мен оқулықтары оқушылардың
жас ерекшеліктерін және нақты нәтижеге бағдарлануды ескере бермейді. Бір тақырыпқа арналған
кітап мәтінінде қаншама есімдер, даталар, оқиғалар қамтылып, көлемі тым үлкен болғандықтан, әрі
ҰБТ-леуде оларды білуді талап ететіндіктен, қасаң жаттандылыққа ұрындырады. Бұл іс өз кезегінде
оқушының шаршауы, денсаулығының нашарлауы, қызығушылығының төмендеуі тәрізді салдарларға
әкеледі. Әрі әр сыныптағы оқулықта даталардың әртүрлі нұсқада жазылуы да оқушыларды шаты-
стырып, ҰБТ кезіндегі дау-жанжалдарда ең көп сын Қазақстан тарихына қатысты шығып отырады.
Сондай-ақ қазіргі орта мектептердегі білім беру әдістемесі де жақсартуды қажет етеді. Әрине, жекеле-
ген озық ойлы ұстаздар іс-тәжірибесінде ізденісі, шығармашылығы арқасында жоғары жетістіктерге
жетіп, елжанды, жан-жақты білімді азамат тәрбиелеуге үлес қосуда. Бірақ бұл әрекеттер теңіздегі
тамшыдай. Сондықтан қоғамдық білім беру жүйесіне түбегейлі өзгерістер қажеттігі айқын.
Соңғы жылдары сең қозғалып, Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері
педагогтерінің біліктілігін арттырудың деңгейлік курстары ұстаздар қауымын халықаралық
үздік тәжірибелермен, оқыту теорияларымен таныстырып, оқытуға жаңа көзқарас бойынша іс-
тәжірибеден өткізуді ұйымдастыруды қолға алды. Бағдарламаның негізгі идеяларын қабылдап, оқу
ортасын құрып, сындарлы, табысты оқудың негізгі стратегияларын меңгерген мұғалімдер жаңаша
оқытуды іске асыра бастады. Курстан өткен мұғалімдердің көпшілігі Педагогикалық шеберлік
орталығының сайтында тіркеліп, бір-бірімен пікір алмасып, кеңес алып, біліктілігін үнемі көтеріп
отыруға көшті. Бірақ пән бағдарламалары мен мазмұны өзгермесе, нәтиже бұрынғы жүйедегі
білімнен алыс кетпейді.
Назарбаев Зияткерлік мектептерінде стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыру әлемдік және
қазақстандық үздік бағдарламалардың кірігуі, білім берудің озық тәжірибелерін қолдану арқылы
жүріп жатыр.
439
Бағдарлама құрастыру ең алдымен әрбір сыныпта қамтылатын білім мазмұны материал-
дарына сәйкес мақсаттарды нақтылаудан басталады. Оқу мақсаттары стратегиялық мақсаттар
мен құндылықтарға негізделеді. Бағдарламаға білім ғана емес оқушылардың құзыреттіліктерін
(дағдыларын) қалыптастыру мақсаттары енгізілген.
Бағдарламаларды Кембридж университетінің Халықаралық Емтихан Кеңесінің мамандары,
Білім беру Бағдарламалығы Орталығы және тәжірибелі мектеп мұғалімдер тобы бірігіп дайындай-
ды. Әрі мектептегі апробациядан кейін, мұғалімдердің ой пікірлері ескеріліп, келесі оқу жылында
бағдарламаға өзгерістер енгізіліп отырады.
Тарихи материал әр сыныпта кезеңдер бойынша ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейін хронологиялық
ретте берілген. Білім ауқымының сыныптан сыныпқа өткен сайын кеңейе түсуі, спиральдық прин-
циппен тарихи ойлау дағдыларын дамытуда айқындалған. «Қазақстан тарихы», «Дүниежүзі тарихы»
пәндерін оқыту бағдарламасының ерекшеліктері – оқушылардың тарихи деректерді интерпретация-
лау, уақыт пен кеңістікте бағдарлану, түсіндіру және талдау сияқты дағдылары қалыптасады. [4, 40-б]
Білім беру себеп, өзгеріс және үздіксіздік, ұқсастық пен айырмашылық, маңыздылық тарихи
түсініктер аясында құрылады. Әрбір тақырыпты өту барысында оқушылар сол кезеңдегі оқиғалардың
себептерін, қоғамның қаншалықты өзгеріске түскенін анықтауды, дәйек арқылы қоғамдағы оқиғалардың,
тұлғалардың іс-әрекеттерінің ұқсастық пен айырмашылықтарын талдауды, маңыздылығын бағалау
дағдыларын меңгере бастайды. Тағы бір ерекшелігі сабақ тақырыптары ұзақ мерзімді жоспарда сұрақ
түрінде құрастырылады. Тақырыптың өзі оқушыларды ойландырып, бар зейінін жаңа білімге ауда-
руды мақсат тұтады. Бұл сұрақтар оқушыларды болжам жасауға, сұрақтар қоюға, тақырып бойынша
мақсаттарды өздері құрастыруға, сыни тұрғыдан талдау жасауға жетелейді.
Оқушыға дайын білім берілмейді. Әртүрлі әдіс-тәсіл, технологиялар арқылы ол өзі тақырыпты
зерттеу, мәтіндерді талдау арқылы бір қорытынды байламға келеді. Мұғалім оқушыны өздігімен
оқу, ізденуге бағыттап, қажет болған жағдайларда ғана көмектеседі. Білім алудың тиімді жолдарын,
әдістерін үйретеді.
Бұл талаптарға сай оқулықтар әзірге дайын емес. Сондықтан мұғалімдер сабақ мақсаттарына
сәйкес материалды түрлі дерек көздерінен алады. Қазақ тілінде түпнұсқа материалдарды табуда
көптеген қиындықтарды жеңеді. Тағы бір жаңалығы үштұғырлы тіл ұстанымына сәйкес орыс тілді
сыныптарда да Қазақстан тарихы, Қазіргі әлемдегі Қазақстан пәндері қазақ тілінде, дүниежүзі тари-
хы орыс тілінде оқытылады. Ғылыми академиялық тілді екінші тілде (ана тілінен басқа тілде) оқитын
оқушылар қарапайымнан күрделі эссе, эмпатикалық есеп жазуға дейін біртіндеп, ана тілімен бірдей
деңгейге жеткізе меңгереді деп күтіледі. Оған мұғалімдердің халықаралық тренерлердің семинарла-
рында кіріктірілген пәндік тілдік оқытудың (КПТО) ерекшеліктері туралы алған білімі мен тәжірибесі
ықпал етеді.
Оқушылар әрбір сабақтың күтілетін нәтижесі, мақсаттарымен таныстырылып, сабақ соңында
формативті (оқу үшін) бағалау өзін өзі бағалау, өзара бағалау, мұғалімнің бағалау түрлерінде жүзеге
асады. Оқушы өзінің білім деңгейін нақты біліп отырады.
8 сыныпта Қазақстан тарихы пәнінен бір сабақ жоспары үлгісін қарастырып көрейік:
Достарыңызбен бөлісу: |