Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары

105 
напряженность. Под угрозу ставятся целостность страны и сохранение ее конституционного строя. 
Тем  самым  коррупция  превращается  в  проблему,  угрожающую  национальной  безопасности 
страны. 
Эту  проблему  не  способна  решить  власть  в  отрыве  от  общества.  Без  ложного  пафоса,  эта 
проблема  касается  каждого,  кто  понял  опасность  дальнейшего  усиления  коррупции  для  себя  и 
своих близких, для своего дела, для общества и страны, кто считает себя гражданином. 
Коррупционная  преступность  является  частью  корыстной  преступности,  весьма 
распространенным  видом  преступности,  особенно  в  государствах,  где  не  сформировались 
демократические традиции и слабо развита экономика [3, c. 267]. 
Следует  отметить,  что  по  многим  направлениям  деятельности  государства  и  общества 
коррупция  прошла  стадию  узаконения  и  является  привычным  и  обыденным  явлением. 
Значительная часть граждан Казахстана, хотя и негативно относятся к коррупционным явлениям, 
тем  не  менее,  считает  вполне  нормальными  взаимные  услуги,  «блат»,  небольшие  презенты  и  не 
относят  их  к  неформальным  коррупционным  отношениям.  Особая  проблема  заключается  в 
психологических  последствиях  коррупции  —  когда  человек  платит,  он  фактически  легализует 
собственное неумение и неспособность самостоятельно находить вывод из критических ситуаций. 
В  результате  государство  получает  невежественную  молодежь  с  некачественными  дипломами  и 
отсутствием каких-либо компетенций. 
В  работах,  затрагивающих  проблемы  коррупции,  отмечаются  негативные  как  социально-
политические, так и экономические последствия. 
Традиционно  коррупция  рассматривается  как  экономическое  или  должностное 
преступление, в то время как психологическим аспектам данного феномена уделяется значительно 
меньше  внимания.  Психологические  аспекты  феномена  коррупции  включают  в  себя  следующие 
составляющие: 
1) психология коррупционного поведения; 
2) психология коррумпирующего поведения, то есть тех, кто дает взятки, и т. п.; 
3) отношение общества к проблеме коррупции и к ее конкретным компонентам; 
4) социально-психологические процессы, влияющие на коррупцию. 
Согласно исследованиям коррупционное поведение не столько детерминируется внешними 
обстоятельствами, сколько зависит от внутренних детерминант: комплекса определенных качеств 
личности,  ее  установок,  ценностных  ориентаций  и  морально-нравственных  норм  регуляции 
поведения  и  т.  п.  [4].  Можно  предположить  наличие  сформированного  комплекса  качеств, 
который  позволяет  охарактеризовать  личность,  как  обладающую  низкой  антикоррупционной 
устойчивостью и склонную к коррупционному поведению.  
В частности, психологические исследования сотрудников органов внутренних дел, которые 
были осуждены за коррупцию, выявили, что осужденным присущи такие качества, как тенденция 
сужения  круга  общения,  осмотрительность  при  установлении  дружеских  отношений,  отсутствие 
жалости к жертвам коррупции и т. п.   
Следует отметить, что в вышеописанных исследованиях выявлены взаимосвязь коррупции и 
склонности  к  агрессивному  поведению,  несмотря  на  то,  что  прямая  агрессия  в  коррупционном 
поведении,  обычно,  не  отмечается.  Исходя  из  этого,  исследователями  выдвигается 
предположение,  что  среди  главных  факторов  склонности  к  коррупционному  поведению  следует 
выделить  скрытую  агрессию,  следовательно,  высокий  уровень  агрессивности,  во  многом 
характеризующий 
социально-психологическую 
атмосферу 
современного 
казахстанского 
общества, вносит значительный вклад и в высокий уровень его коррумпированности. 
Таким  образом,  отмечается  деформация  профессионального  правосознания  —  состояние, 
при  котором  формируются  идеи,  взгляды,  представления,  знания,  переживания  и  эмоции, 
искажающие  правовую  действительность  [5],  то  есть  формируется  правовой  инфантилизм, 
проявляющийся  в  несформированности  правового  сознания,  обусловленном  недостаточностью 
правовых  знаний,  отсутствием  четко  определенных  правовых  установок  и  правовой  нигилизм, 
являющийся психологической предпосылкой противоправного поведения, способный к быстрому 
изменению  и  адаптации  к  обстановке.  Среди  множества  различных  форм,  сторон,  граней 
проявления  правового  нигилизма  наиболее  ярким  и  очевидным  является  повсеместное  массовое 
несоблюдение  и  неисполнение  законов,  когда  граждане,  должностные  лица,  государственные 
органы,  общественные  организации  не  сопоставляют  свое  поведение  с  требованиями  законов,  а 
стараются жить и действовать по «своим правилам» [6, c. 84–89]. 
Причины  коррупционной  преступности  представляют  собой  комплекс  явлений  различной 

106 
природы,  многие  из  которых  существуют  с  давних  времен,  превратившись  в  традиции  и  образ 
жизни. Выделяют экономические, политические и организационные и психологические причины 
коррупционного поведения.   
Необходимо  отметить,  что  в  нашей  отечественной  культуре  до  чрезвычайности  не 
определены  границы  между  именно  взяткой  и  тем,  что  считается  благодарностью.  И  именно 
коррумпирующее  поведение  во  многом  создает  возможность  коррупционного  поведения. 
Подобное  поведение  не  воспринимается  у  нас  как  коррумпирующее,  а  как  выражающее  только 
непосредственную человеческую благодарность, тем более что их получатель ничего взамен своих 
услуг не требует.   
Одним  из  важных  условий  устойчивого  существования  коррупции  в  Казахстане  является 
толерантное  отношение  к  ней  со  стороны  граждан,  воспринимающего  коррупцию  как 
неотъемлемую  часть  жизни.  Осознавая  противоправность  коррупции,  народ,  тем  не  менее,  всем 
своим поведением поощряет ее. 
Ставшая  нормой  аморальность  провоцирует  создание  суррогатных  нравственных  норм  во 
взаимоотношениях  людей  в  органах  управления  и  в  бизнесе.  Представления  о  честности, 
порядочности наполнились особым смыслом: при совершении противозаконных, коррупционных 
сделок  человек  считает  аморальным,  непорядочным  поступком  нарушение  обещания, 
невыполнение условий (убить можно, но нельзя обмануть, предать). 
Необходима  массовая  пропагандистская  кампания  по  борьбе  с  коррупцией  с  широким 
вовлечением  СМИ  и  других  средств  воздействия  на  массовое  сознание,  которая  должна  быть 
хорошо  продуманной  психологически.  В  этом  плане  широкие  возможности  открываются  перед 
социальной рекламой. 
Эту  компанию  следует  направить  не  только  на  изменение  отношения  к  коррупции  как  к 
таковой  —  выработку  отношения  к  ней  как  к  значительному,  но  преодолимому  злу,  но  и  на 
трансформацию  надлежащих  поведенческих  практик  и  лежащих  в  их  основе  социальных 
стереотипов. 
Важным  направлением  участия  психологов  в  борьбе  с  коррупцией  должен  быть 
психологический мониторинг законов антикоррупционной направленности, что позволило бы не 
принимать  «неработающие»,  а  то  и  в  принципе  неисполнимые  законы,  которые  вызывают 
недоверие населения к законам вообще. 
Среди  возможностей  психологии  в  решении  психологических  проблем  коррупции  следует 
упомянуть  также  специальные  психологические  методы.  В  частности,  применение  опроса  с 
использованием полиграфа, как и психологических тестов при решении задач кадровой политики, 
открывает определенные перспективы преодоления коррупции, которые несомненно нуждаются в 
проработке. 
 
Список литературы 
1.
 
Казахстанский  путь-2050:  Единая  цель,  единые  интересы,  единое  будущее  Послание 
Президента  Республики  Казахстан  от  17  января  2014  года,  Астана,  17  января  2014  года 
"Казахстанская правда" от 18.01.2014 г. № 11 (27632); 
2.
 
Закон  Республики  Казахстан  от  2  июля  1998  года  №  267-  О  борьбе  с  коррупцией  (с 
изменениями и дополнениями
 по состоянию на 01.04.2011 г.) 
3.
 
Антонян Ю.М. Криминология. Избранные лекции.— М.: Логос, 2004.— 448 с. 
4.
 
Ванновская  О.В.  Обоснование  концепции  коррупционного  поведения  госслужащих 
//Вестник  Московского  государственного  областного  университета.  Серия  12:  Психология. 
Социология. Педагогика.— 2009.— №3–2.— С. 54–62. 
5.
 
Журавлев А.Л., Юревич А.В. Коррупция в современной России: психологический аспект 
// Знание. Понимание. Умение.— 2012.— №2.— С. 56–65. 
6.
 
 Ширванов  А.А.,  Камнева  Е.В.  Профессиональная  деформация  личности  как  причина 
нарушений закона в уголовном судопроизводстве //Научный портал МВД России.— 2009.— №3 
(8).— С. 115–119. 
 
 
 
 
 
 

107 
УДК 37.013 
 
 
ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ 
 
МҰҚЫЖАН Г.Б. 
Қарағанды облысы Шет ауданы Ақадыр кенті М.Мәметова атындағы ЖББОМ  
 
Ойын оқушылар сабақта зерігіп, шаршаған кездерінде сергіту мақсатында ғана емес, оларға 
негізгі  ұғым,  түсініктерді  толық  меңгерту  мақсатында  да  жүргізіледі.  Ойын  арқылы  оқушы 
өздігінен  қорытынды  жасай  білуге  машықтанады.  Ойынның  негізгі  мақсаты-  баланы  қызықтыра 
отырып, өткен тақырыпты берік меңгерту, саналарында сақталып қалуға жұмыс жасау. Сондықтан 
ойынның пәндік мазмұны басты назарда болуы керек. Тек сол жағдайда ғана оқушылардың ойлау 
қабілетін  дамытып,  білімдік,  тәрбиелік  мақсаттарға  жеткуге  септігін  тигізеді.  Сабақта  ойын 
элементтерін  пайдалану  сабақтың  формалары  мен  әдістерін  жетілдіру  жолындағы  ізденістердің 
маңызды  бір  бөлшегі.  Қазақ  тілі  сабағында  балаларға  сабақ  қызықты  да  тартымды  өту  үшін 
ойынның  рөлі  өте  жоғары.  Оқушылардың  білуге  деген  ынтасы  мен  мүмкіндіктерін  толық 
пайдалану, оларды оқу үдерісінде үздіксіз дамытып отыру және сабақ барысында алған білімдерін 
тәжірибеде,  яғни  сабақ  барысында  жаттығу  орындауда  қолдану  дағдыларын  қалыптастыру  үшін 
ойын элементтерін пайдаланудың орны бөлек.  
Оқушылар  сабаққа  қарағанда  ойынды  ұнататын  белгілі.  Ойын  элементтерін  оқу  үдерісін 
пысықтау,  жаңа  сабақты  қорытындылау  кезеңдерінде,  қайталау  сабақтарында  пайдаланған  өте 
тиімді.  Ойын  элементтерінің  материалдары  сабақтың  тақырыбы  мен  мазмұнына  сәйкес 
таңдалынып алынса, оның берер пайдасы мен танымдық, тәрбиелік маңызын күшейте түсері анық. 
Оны тиімді қолдану мен іске асыру сабақтың әсерлігін, тартымдылығын дамытып, оқушылардың 
сабаққа  деген  қызығушылықтарын  арттырады.  Түрлі  дидактикалық,  грамматикалық  ойын 
жаттығуларының  түрлері  мен  әдістері  сабақтың белсенділігін  күшейтуге  зор  пайдасы бар.  Қазақ 
тілі сабағы саяси-идеялық, эстетикалық, адамгершілік, еңбек және патриоттық тәрбие беруде өте 
ықпал  ететін  пән  болғандықтан,  тіл  маманынан  терең  білімді,  ізденушілікті,  қажырлықты  талап 
етеді [1, 43]. Бұл орайда оқушалардың өз бетімен жұмыс істей алуы, ортаға мән бере білуі, жан- 
жақты  қабілетті  болғаны  жөн.  Грамматикалық  ойындар  еркін  шығармашылық  іс-әрекет  ретінде 
оқушы  ойын,  қиялын  дамытып,  сөздік  қорын  молайтып,  өз  бетімен  ізденуге,  еңбектенуге 
дағдыландырады  және  оқушылардың  сабаққа  деген  қызығушылықтарын,  белсенділіктерін 
арттырып,  ойлау  қабілетін  дамытып,  ұжымшылдыққа  тәрбиелейді  және  тапқырлық  пен 
алғырлыққа,  жалдамдыққа  баулиды.  Оның  үстіне  оқушы  іскерлік  пен  түрлі  дағдыны  меңгеріп, 
бекітуді, қорытынды жасауды үйренеді. Ойын тіл дамыту жұмысының нәтижесінде оқушының сөз 
байлығын  молайтып,  олар  тілдің  фонетикалық  жүйесін  меңгереді,  сөйлеу  мәдениетін  меңгеріп, 
қалыптастырады.  Өйткені  сөздерді  дұрыс  айту,  дұрыс  жаза  білу  тіл  мәдениетінің  басты 
талаптарының  бірі.  Мұғалім  мәңгі  ізденіс  үстінде  болып,  сабағының  қызықты  да  тартымды 
болуына жағдай жасайды. Бұл дегеніміз мұғалімнің шығармашылық қабілетін шыңдай түседі, әрі 
өз  алдына  қойған  мақсатына  жетуге  ықпал  етеді.  Қазақ  тілі  сабақтарында  рөлдік  ойындардың 
маңызы  зор.  Ойын  оқушылардың  сол  орындалатын  іс-әрекеттер  арқылы  тіл  үйренуге  деген 
сенімін қалыптастырады. Олар:  
1. Қазақ тіліне ғана тән дыбыстарды дұрыс айтуға, жазуға жаттықтыруға;  
2. Оқушыларды тілдік қарым-қатынасқа түсу дағдыларын дамытуға;  
3. Жағдаяттар туғызып, іс-әрекеттер арқылы сөйлетіп үйренуге [2, 33].  
Белгілі  педагог  А.С.Макаренко  баланың  ойын  үстінде  түрлі  таным  түсініктері,  қасиеттері 
дамып,  қабілеті  мен  белсенділігі  артатынын  атап  көрсеткен.  Сабақта  ойналатын  дидактикалық 
ойындардың пайдасы өте зор. Ол ойындарды тақырып бойынша өзгертіп тұруға ыңғайлы болады. 
Ойын  мен  адам  мәдениетінің  өзара  байланысы  ғылыми  түрде  анықталды.  Олардың  тұлғаны 
дамытудағы  маңызы  анықталды,  оның  психологиялық  және  әлеуметтік  факторлармен  келісімі 
жөнінде кең қарастырылуда. Ойын технологиялары әлі де білім беру саласында жаңа инновация 
болып  табылады.  Педагогикалық  технология  ұғымы  түрлі  педагогикалық  ойын  түрлерін 
педагогикалық  процесте  әдістер  мен  тәсілдердің  кең  көлемді  топтарын  біріктіреді,  оның  жалпы 
ойындардан  ерекшелігі  оқытуда  нақты  мақсатының  қойылуымен  және  оның  оқу-танымдық 
бағыты  сипатталған,  негізі  салынған  педагогикалық  нәтижесіне  сай  анықталады.  Сабақ 
барысындағы  ойын  әдістері  оқушыларды  оқу  қызметіне  ынталандыру  құралы  ретінде  ойын 
әдістері  мен  жағдайларының  көмегі  арқылы  құрылады.  Ойын  элементтерін  қолдана  отырып 

108 
мұғалім оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын, зейінін арттыру мақсатында әртүрлі әдіс-
тәсілдерді  қолданады.  Атап  айтқанда,  мұғалім  ойын  жағдаяттарын  туғыза  отырып,  әртүрлі 
заттарды қолдану арқылы сұрақтар қойып, затты көрсетіп, түсіндіріп ойын сюжетін құрастырады. 
Ойындар  оқушылардың  ой—өрісін  дамытып,  ойлау  қабілетін  арттырумен  қатар,  үйретілген, 
өтілген  тақырыптарды  саналы  да  берік  меңгеруге  үлкен  әсер  етеді.  Ойындар  оқушылардың 
шығармашылық  ойлау  қабілеттерін  жетілдірумен  қатар,  сөздік  қорларын  молайтып,  сауатты 
жазуға да баулиды. Оқушылар ойын ойнау барысында үйренген сөздерін айтып қана қоймай, оның 
қандай мағынада қолданылатынын да біледі. Ойын оқу пәндерінің мазмұнымен тығыз байланыста 
жүргізілгенде ғана дұрыс нәтижелер береді. Сабақта ойын түрлерін пайдалану сабақ түрлері мен 
әдістерін  жетілдіру  жолындағы  ізденістердің  маңызды  бір  буыны.  Ойын  түрлерін  оқу  процесін 
пысықтау,  жаңа  сабақты  қорытындылау  кезеңдерінде,  қайталау  сабақтарында  пайдалануға 
болады.  Ойын  түрлерінің  материалдары  сабақтың  тақырыбы  мен  мазмұнына  неғұрлым  сәйкес 
алынса,  оның  танымдылық  маңызы  да  арта  түседі.  Оны  тиімді  пайдалану  сабақтың  әсерлігін, 
тартымдығын күшейтеді, оқушылардың сабаққа ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Еңбек, 
ойын және оқу ерте кезден-ақ адам тіршілігінің негізгі үш тірегі болып есептелінген. Ол балалар 
үшін кәмелетке  келгенше  жүріп өтетін  өмір  сатысы.  Ойын  технологиясы балалардың  айналасын 
тану қызметіндегі белсенділігі мен шығармашылығының қалыптасуына жолды кең ашатын табиғи 
құбылыс.  Атақты  педагогтар  В.А.Сухомлинский,  Н.К.Крупская,  К.Д.Ушинский  ойынның 
балалардың ой өрісін дамытуда, дүние танымын қалыптастыруда практикалық маңызы зор екенін 
атап  көрсеткен  [3,  54].  Қазақ  халқының  ұлттық  ойындарының  педагогикадағы  ролі  туралы 
алғашқы пікірлерін айтқан Ә.А.Диваев, М.О.Әуезов. Ойын арқылы оқыту технологиясы бастауыш 
сыныптарда  кеңінен  қолданылады.  Әр  мұғалім  технологияның  нәтижесін  дұрыс  болуы  үшін 
мынандай жағдайларды ескеруі қажет.  
1. Әр ойынның тәрбиелік, білімділік, дамытушылық маңызын алдын-ала жете түсініп, оның 
балаларға қандай нәтиже беретіндігін анықтау. 
2. Ойын жүргізетін орынның мүмкіндігі, ойын жабдықтарының эстетикалық талаптарға сай 
болуы, алдын – ала әзірлеу.  
3.  Сыныптағы  оқушылардың  жас,  психологиялық  ерекшеліктеріне,  білім  деңгейлеріне, 
сөздік қорына сәйкес келуі.  
4. Ойын кезіндегі қозғалыс, техникалық қауіпсіздіктен қамтамасыз ету.  
5.  Ойынның,  сабақтағы  ойын  элементтерінің  оқушылардың  ынтасын  тартып,  пәнге  деген 
қызығушылығын арттыруға бағытталуы.  
 
Әдебиеттер тізімі:  
1. Закирова З. Сабақта ойын элементтерін// Әдіскер мұғалім. - 2006.-№6.  
2.  ӘділжановаҮ.Р.  Лексикалық  дағдыларды  қалыптастыруда  ойын  элементтерін  қолдану 
тиімділігі// Шетел тілін оқыту әдістемесі. - 2009.-№6.  
3. Сарсенова Қ. Қазақ тілі сабағында ойын элементтерін тиімді пайдалану жолдары// Қазақ 
тілі мен әдебиет орта мектепте. - 2012. - №1. 
 
 
УДК 37.01(574) 
 
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКАНЫ ҚОЛДАНУ 
 
МУСИНА Ж.А. 
Қарағанды қ. "Қарлығаш" балабақшасы  
 
Мектепке дейінгі мекемелерде адамгершілік тәрбиесі тәрбиелеу және білім беру үрдісінде әр 
түрлі іс-әрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Олармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, 
бір-біріне  деген  қайырымдылық,  мейірімділік,  жанашырлық,  достық,  жолдастық  сезімдерді 
тәрбиелеуге  болады.  Ал  балаларды  қоршаған  ортамен  таныстыру,  тіл  дамыту,  табиғатпен 
таныстыру,  бейнелеу  өнері  сабақтарында  өлі-тірі  табиғатқа  деген  сүйіспеншілік,  үлкендердің 
еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сапалары қалыптастырылады. 
Балабақша  балалары  болашақ  иесі  болғандықтан  дүниежүзілік  мәдениетті  танитын,  өзінің 
төл мәдениетін білетін, сыйлайтын, рухани дүниесі бай, саналы ойлайтын деңгейі жоғары білікті 
болуы  міндетті.  Ата-бабаларымыздың  ғасырлар  бойы  жинақтаған  тәжірибесін,  мәдениетін 

109 
жасөспірімдер  бойында  саналы  сіңіріп,  қоршаған  ортадағы  қарым-қатынасын,  мінез-құлқын, 
өмірге деген көзқарасын, бағытын дұрыс қалыптастыру тәрбиеге байланысты. 
Қазақ ауыз әдебиетіндегі, әсіресе, балалар фольклорын дамытушы негізгі бір сала – балалар 
ойыны. Ойын – балалар өмірінің нәрі, яғни оның рухани жетілуі мен табиғи өсуінің қажетті алғы 
шарты  және  халықтың  салтын  үйренуде,  табиғат  құбылысын  тануда  олардың  көру,  есту,  сезу 
қабілеттерін,  зейінділік  пен  тапқырлықтарын  дамытады.  «Адам  өркениетке  бейім  болуы  үшін 
балалық  шақты  бастан  кешуі  міндетті,  егер  ойын  мен  қызыққа  толы  балалық  шақ  болмаса,  ол 
мәңгілік  жабайы  болып  қалған  болар  еді»  деп  К.Чуковский  бала  денесінің  дамуы  мен  ой-
дүниесінің өркен жаюы ойынға тікелей тәуелді екендігін атап көрсеткен. [1, 36] 
Балабақшадағы  тәрбие  –  барлық  тәрбиенің  бастамасы.  Тәрбиеші  балаларды  адам 
мәдениетінің  әлеміне,  күрделі  және  алуан  түрлі  қарым-қатынастардың  әлеміне  ертетін 
үлкендердің  бірі.  Қазіргі  кезде  ата-ананың  сұраныс  деңгейі  биік.  Өскелең  жас  ұрпақты  рухани-
адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу мәселесі қазіргі заманымызда өзекті болып отыр. Балалардың 
білім  беруде,  адамгершіліктің  ең  құнды  қасиеттерін  бойына  сіңіріп  тәрбиелеуде,  білім 
мекемелерінен, ұстаздардан, ата-аналардан шығармашылықты талап етеді. 
Еліміздің егемендік алған уақыт ішінде қоғамда қаншама өзгерістер болды. Сол өзгерістер 
туғызған  соңғы  жаңалықтар  бала  өміріне  тікелей  әсерін  тигізіп  жатқаны  белгілі.  Ел  ертеңі,  ұлт 
болашағы  үшін  этнопедагогика  мен  этнопсихология  ілімдерінің  жетістігін  тәрбие  құралына 
айналдыру  –  бүгінгі  күннің  басты  сұранысы.  Егеменді  елімізге  сай  ұрпақ  тәрбиелеп  шығудың 
бірден  бір  жолы  -  өсіп  келе  жатқан  ұрпақты  эстетикалық  тұрғыдан  шыңдау.  Осыны  халықтық 
педагогика  арқылы  жүзеге  асыруға  болады.  Халық  педагогикасымен  айналысушылар  қоғам 
дамуының  алғашқы  сатыларында-ақ  тәрбиеге  өзіндік  көзқарас  болғандығын,  мақсатқа  сай 
тәрбиеленудің жолдары ойластырылғандығын мәлімдейді. Еліміздің ертеңі - бүгінгі жас ұрпақтың 
қолында. Егемендігіміз баянды болып, ел ертеңі жарқын болсын десек, ұлт ұрпағына дұрыс тәрбие 
беру  –  парыз.  Тәрбиелеп  отырған  жас  жеткіншекке  бала  деп  қарамай,  кішкентай  күнінен  бастап 
оның  елін  сүйер  бүлдіршін,  ұлтын  ұлық  тұтар  ұлан,  мақтанышымызға  айналар  отаншыл  азамат 
болып  қалыптасуына  тырысуымыз  қажет.  Бала  бойына  тәрбиенің  ұрығын  себетін,  ең  алдымен, 
ата-анасы  болса,  одан  кейін,  балабақшасы.  Тіпті  есін  білер-білмес  шағынан  бастап  күнұзаққа 
балабақшада жүретін бала үшін балабақшаның ықпалы басымдау десек те болады.  
Жазушы-педагог  Ж.  Аймауытов:  «Баланы  тәрбиелеу  үшін  әрбір  тәрбиешінің  өзі  тәрбиелі 
болуы керек. Себебі, бала айтып ұқтырғаннан гөрі, көргеніне көп еліктегіш келеді. Солай болған 
соң  балаға  не  жақсы  мінез  болсын,  іспен  көрсету  керек»,-дейді.  [2,  36]  Осы  бір  ұлағатты  ой 
астарында  отбасында  -  ата-анасынаң  мектепке  дейінгі  ұйымда  –  тәрбиешіден  талап  етілетін 
тағылым жүгі жатыр. Жер бетінде мекен еткен адамзаттың бір бұтағы — бір халықтың қандай да 
дара қасиетке ие болып, қандай бет-бейнесімен көрінуі — сол халықтың мектебінің бет-бейнесіне, 
өзіндік  ерекшеліктеріне  тікелей  байланысты.  Әрине,  отбасында  бала  ұлттық  құндылықтар 
негізінде тәрбиеленіп келіп, ол тәрбие балабақша мен бастауыш мектепте жалғасын тауып жатса, 
бала өте құнарлы этномәдени білім мен тағылым алары анық. Адамгершілік  – қоғамдық өмірдің 
тарихи–әлеуметтік  заңдылықтарына  сәйкес,  адамдар  арасындағы  қарым-қатынас  жүйесін  реттеп 
отыруға  негіз  болып  табылатын  қауымдық,  халықтық  игі  іс-әрекеттер,  мінез-құлықтағы 
имандылық  пен  инабаттылықты,  әдептілік  қалыптарын  көрсететін  терең  мәнді  ұғым.  Тәрбиелеу, 
білім  беру  жұмысының  мазмұны  мен  формалары  балалардың  мүмкіндігін  ескерту  арқылы 
нақтыланады. Адамгершілікке, еңбекке тәрбиелеу күнделікті өмірде, үлкендердің қолдан келетін 
жұмысты  ұйымдастыру  үрдісінде,  ойын  және  оқу  ісінде  жоспарлы  түрде  іске  асады.  Мектепке 
дейінгі  тәрбие  бағдарламасы  балалардың  жан-жақты  дамуын,  олардың  мектепке  деген 
дайындығын қарастырады. 
Жас  ұрпақты  саналы,  сергек  етіп  тәрбиелеу  отбасы  мен  мектепке  дейінгі  ұйым 
қызметкерлерінің  бірден-бір  парызы.  Қазірге  кезде  өсіп  келе  жатқан  жас  ұрпақты  тәрбиелеуде 
қойылған  мақсаттардың  бірі  қоғамға  пайдалы,  үлкенге  құрмет  көрсетіп,  кішіге  қамқор  бола 
білетін, жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруда халық педагогикасының маңызы зор. 
Халықтық  педагогика  –  ұлттар  мен  ұлыстардың  ғасырға  созылған  ұрпақ  тәрбиесіндегі 
ұлттық  өдет-ғұрыптары  мен  дәстүрлерінің,  мәдени  ойлау  үрдісінің  озық  үлгілерінің  жиынтығы. 
Бабаларымыздың игі дәстүрлерін сақтай отырып, өз ұрпақтарымызды адал, үлкенді құрметтейтін, 
әділ,  ержүрек,  ізгі  қасиетті,  ар  ожданды  қылып  өсіру  тәрбиешінің,  ата-ананың  басты  міндеті. 
Сондықтан  саналы,  салауатты,  халқымыздың  барлық  дәстүріне,  әлем  мәдениетіне  қанық,  ел 
тізгінін  берік  ұстай  білетін  ұрпақ  тәрбиелеу  әр  отбасына  және  мектепке  дейінгі  ұйымдағы 
адамгершілік тәрбиесіне байланысты. 

110 
Қазақстан  Республикасының  білім  беру  саласы  бүгінгі  басты  міндеттерінің  бірі-ұлттық 
ерекшеліктерді  ескере  отырып,  жас  бүлдіршіндерге  терең  білім  мен  тәрбие  беру  керек  деген. 
Мектепке  дейінгі  мекеме  қызметкерлері  бағдарламаларға  сүйене  отырып,  өзіміздің  білім  мен 
тәрбие  беріп  отырған  мектебімізде  халық  педагогикасы  негізінде  жұмыстар  жүргізіледі.  Әр 
саланы,  бөлімді  оқыту  кезінде  қазақ  халқының  тұрмыс-салты,  әдет-ғұрпы,  үлгілі  дәстүрлермен 
шебер ұштастырып, бала бойына ұлттық мақтаныш, ұлттық патриоттық сезім қалыптастыру, оны 
бүгінгі күн талабына сай мазмұнды да пәрменді жүргізуге күш салу әр тәрбиешінің басты міндеті. 
Қазіргі  таңда  қоғамның  саяси,  әлеуметтік  және  экономикалық  дамуындағы  серпінді 
өзгерістер  білім  беруді  әлемдік  кеңістікпен  ықпалдастыру  талабын  қойып  отыр.  Жаһандану 
дәуірінде  ұлт  ретінде  жойылып  кетуге  соқтыруы  мүмкін  рухани  мәңгүрттіктен  сақтану  және 
халықтық  тәжірибеге  тән  тәрбиенің  мазмұнын  сақтап  қалу  үшін  өткен  тарихымыз  бен  мәдени 
мұраларымызды  зерделеуге,  рухани  құндылықтарымызды  саралап,  оны  білім  беру  жүйесіне 
кешенді ендіру арқылы ұрпақ тәрбиесін ұлттық негізде құруға басты мән беру өте маңызды. Қазақ 
халқының  тарих  қойнауында  қанша  ғасыр  өтсе  де,  тәлім-  тәрбиелік  мәнін  жоғалтпаған  ұлттың 
болмысына,  сана-сезіміне,  тұлғалық  сипатына  сай  жалпы  адамзаттық  және  ұлттық  құндылықтар 
қатарына  жататын  асыл  дүниелер  бар  екені  белгілі.  Осындай  рухани  құндылықтарды  тәрбиенің 
мазмұнына арқау ету жетілген тұлғаны қалыптастыру мәселесі педагогика ғылымының тарихына 
жаңаша көзқарасты қажет етеді. 
 

жүктеу/скачать 2,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: