Коэффициент  концентрации  собственного  капитала

120 
Очевидная  ценность  этих  показателей  заключается  в  том,  что  они  служат  инструментом  
выбора управленческого решения при формировании финансовых ресурсов предприятия.  
Уровень  финансовой  зависимости  определяется  соотношением  различных  статей  и 
разделов  актива  и  пассива  баланса  предприятия,  а  конкретно  анализ  структуры  пассива 
баланса  позволяет  установить  причины  финансовой  неустойчивости  предприятия, 
приведшие  к  его  неплатежеспособности.  Это  может  быть  как  нерациональное 
использование  собственных  средств  предприятия,  так  и  высокая  доля  заемных  средств, 
привлекаемых для финансирования хозяйственной деятельности. 
Модель  формирования  финансовых  ресурсов  предприятия  с  одной  стороны  должна 
обеспечить  финансовую  устойчивость  предприятия,  а  с  другой  стороны  минимизацию 
издержек, обусловленных использованием заемных кредитных ресурсов. 
В  случае  невысокой  рентабельности  производства  и  недостаточной  финансовой 
устойчивости,  которая  может  быть  характерна  для  хозяйствующего  субъекта,  прирост 
собственного  капитала  маловероятен.  В  этом  случае  увеличение  финансовых  ресурсов  может 
происходить  за  счет  заемного  капитала,  увеличение  которого,  также  состав  и  структура,  в  свою 
очередь, оказывают влияние на финансовую устойчивость. 
Модель  формирования  финансовых  ресурсов  должна  обеспечить  требуемую  финансовую 
устойчивость  и,  следовательно,  оптимальное  соотношение  между  собственным  и  заемным 
капиталом, либо изменение состава заемных обязательств, обеспечивающих снижение издержек, 
связанных с использованием заемного капитала.  
В предлагаемой модели формирования финансовых ресурсов, обеспечивающей финансовую 
устойчивость  предприятии,  используется  общепринятая  система  показателей  финансовой 
устойчивости,  в  частности,  использованы  коэффициент  концентрации  заемных  средств 
(норматив 0,5) и коэффициент текущей ликвидности (норматив  1-2). 
Зная  прогноз  увеличения  краткосрочных  активов,  обусловленного  ростом  объема 
производства  (продаж)  и  норматив  коэффициента  ликвидности,  определяется  потребность  в 
увеличении краткосрочных обязательств, как произведение размера инвестиции в краткосрочные 
активы на значение норматива коэффициента ликвидности. 
Коэффициент концентрации  заемных  средств (структуры заемного капитала) показывает 
удельный  вес  заемного  капитала  предприятия  в  общей  стоимости  средств, 
инвестированных в его деятельность. 
Используя  равенство  валюты  актива  и  валюты  пассива  баланса  можно  определить 
потребность  в  увеличении  заемного  капитала,  необходимого  для  обеспечения  прироста 
инвестиции  в  активы  предприятия.  Размер  прогнозируемой  потребности  в  заемном  капитале 
определится  как  произведение  валюты  актива  с  учетом  изменений  на  нормативное  значение 
коэффициента концентрации заемных средств. 
Использование  заемного  капитала  для  удовлетворения  потребности  в  финансировании 
инвестиции  оказывает  влияние  на  финансовый  результат  предприятия.  Размер  увеличения 
издержек,  связанных  с  привлечением  заемного  капитала,  учитываются  как  расходы  на 
финансирование, в виде расчета издержек по процентам (формула 1). 
 
Ипр= S х k/m,                                                              (1) 
 
где  S – сумма заемного капитала; 
k – стоимость заемного капитала; 
m – кратность получения кредитных ресурсов в течении года 
Размер  издержек  отражается  в  отчете  о  прибылях    и  убытках  в  разделе  расходы  периода. 
Управление затратами данной группы возможно в двух случаях:  
-  использование  кредитных  ресурсов  с  меньшей  стоимостью,  таких  как,  выпуск 
коммерческий бумаг и облигаций, факторинг дебиторской задолженности; 
- использование краткосрочных обязательств, не влияющих на расходы периода, например, 
кредиторской  задолженности,  возникающей  в  результате  отсрочки  платежа  за  приобретенные 
товары, работы и услуги. 
Внешние  и  внутренние  факторы  влияют  на  формирование  активов  предприятия.  Как  и  в 
любой модели для расчета прогноза потребности в увеличении средств предприятия можно ввести 
некоторые допущения и ограничения, в частности, в предлагаемой модели приняты следующие: 
-  в  базовом  периоде  предприятие  полностью  использовало  краткосрочные  и  долгосрочные 

121 
активы; 
-  при  формировании  кредиторской  задолженности  целесообразно  определить  условия 
формирования кредиторской задолженности, а именно использовать отсрочку с предоставлением 
скидки или принять решение отказа от скидки; 
- базовая кредиторская задолженность формируется при условии срока отсрочки платежа в 
среднем 30 дней  
- и другие ограничения. 
Алгоритм  определения  потребности  финансовых  ресурсов  с  учетом  роста  объема  продаж 
включает в себя следующие основные блоки: 
-  составление  баланса  с  учетом  изменения  активов,  обусловленного  внутренними  и 
внешними факторами; 
-  определение  дополнительной  потребности  в  заемном  и  собственном  капитале 
осуществляется в следующей последовательности; 
-  расчет  издержек  производства  связанных  с  увеличением  актива  баланса  и  с 
использованием заемного капитала; 
-  корректировка  пассива  баланса  с  учетом  полученной  нераспределенной  прибыли  по 
данным отчета о прибылях и убытках. 
Рассмотрим  подробнее  содержание  каждого  блока,  данного  алгоритма  определения 
потребности  финансовых  ресурсов,  их  состава  и  структуры  обеспечивающих  заданную 
финансовую устойчивость. 
С о с т а в л е н и е   б а л а н с а   с   у ч е т о м   и з м е н е н и я   а к т и в о в ,  обусловленных  ростом 
объемов продаж или потребностью финансирования долгосрочных финансовых инвестиции. При 
этом  в  модели  могут  быть  приняты  различные  допущения  и  ограничения.  С  учетом  принятых 
ограничений при увеличении объемов производства возможно увеличение активов баланса, либо в 
этой  же  пропорции,  что  рост  объемов,  либо  изменение  активов  с  учетом  имеющихся  излишков 
запасов по видам краткосрочных и долгосрочных средств. 
О п р е д е л е н и е   д о п о л н и т е л ь н о й   п о т р е б н о с т и   в   з а е м н о м   и   с о б с т в е н н о м  
к а п и т а л е  осуществляется в следующей последовательности: 
-  рассчитывается  дополнительная  потребность  в  заемном  капитале  с  учетом  значение 
коэффициента концентрации заемных средств; 
-  определяется  дополнительная  потребность  в  долгосрочных  обязательствах.  Для 
определения  дополнительной  потребности  в  долгосрочных  обязательствах  рассчитывается 
разница  между  общей  потребностью  в  увеличении  заемного  капитала  и  дополнительной 
потребностью в увеличении краткосрочных обязательств; 
- определяется количественная оценка влияния краткосрочных и долгосрочных обязательств 
по видам обязательств на финансовый результат. 
-  определяется  дополнительная  потребность  в  увеличении  собственного  капитала  за  счет 
прироста чистой прибыли, зависящей от роста объемов производства (продаж); 
Обоснование  покрытия  потребности  в  краткосрочных  обязательствах  начинается  с  расчета 
изменения кредиторской задолженности.  
Кредиторская  задолженность,  как  и  средства  предприятия,  изменяется  прямо 
пропорционально  росту  объема  производства  и,  следовательно,  в  плановом  периоде  будет 
зависеть: 
- от роста объема покупок у поставщиков: 
-  условий  отсрочки  платежа,  предоставляемого  поставщиком,  то  есть  условий  оплаты    за 
приобретенное сырье; 
Дополнительная  потребность  в  краткосрочных  финансовых  ресурсах  через  банковский 
кредит определяется как разница между общей потребностью в краткосрочных обязательствах и 
кредиторской задолженностью; 
-  определение  плановой  нераспределенной  прибыли,  в  составе  общей  потребности  в 
финансовых  ресурсах,  осуществляется  на  основе  отчета  о  прибылях  и  убытках,  отражающих 
работу предприятия в новых условиях. 
Р а с ч е т   и з д е р ж е к   п р о и з в о д с т в а   с в я з а н н ы х   с   у в е л и ч е н и е м   а к т и в а  
б а л а н с а   и   с   и с п о л ь з о в а н и е м   з а е м н о г о   к а п и т а л а .   Изменение  активов  предприятия, 
связанные  с  ростом  объема  продаж,  вызывают  издержки,  связанные  с  инвестированием  в 
оборотные средства. В частности, в работе рассчитываются дополнительные расходы, связанные с 
увеличением  дебиторской  задолженности,  которые  учитываться  в  строке  «Расходы  по 

122 
реализации» отчета о прибылях и убытках. 
К о р р е к т и р о в к а  
п а с с и в а  
б а л а н с а  
с  
у ч е т о м  
п о л у ч е н н о й  
н е р а с п р е д е л е н н о й   п р и б ы л и  по данным отчета о прибылях и убытках. 
Сравнивается  прирост  собственного  капитала  (ΔСК)  со  значением  нераспределенной 
прибыли (НРП) по данным отчета о прибыли и убытках. 
Если НРП > ΔСК, то разница используется для уменьшения суммы заемного капитала, при 
этом в окончательном варианте валюта баланса остается неизменной  
Если НРП < ΔСК, то разница используется для увеличения суммы заемного капитала.  
Модель  формирования  финансовых  ресурсов,  ориентированная  на  изменение  состава 
заемных  обязательств  и  обеспечивающая  снижение  расходов  по  выплате  вознаграждения 
кредитору,  базируется,  прежде  всего,  на  использовании  альтернативных  источников 
финансирования  инвестиций  в  основной  и  оборотный  капитал.  В  модели  могут  быть 
использованы  следующие  альтернативные  источники:  факторинг  дебиторской  задолженности; 
коммерческий  кредит;  эмиссия  ценных  бумаг(коммерческие  бумаги  и  облигации);  система 
овердрафта; финансовой лизинг и другие источники, снижающие, как показала практика уровень 
издержек от их использования. 
 
Список литературы 
1.
 
Ковалев В. В. Введение в финансовый менеджмент. — М.: Финансы и статистика, 2010. 
— 768с. 
2.
 
Костырко  Л.  А.  Стратегия  финансово-экономической  деятельности  хозяйствующего 
субъекта: методология и организация: Монография. — Луганск: Изд-во ВНУ им. В. Даля, 2008. - 
560 с. 
3.
 
Новашина Т.С., Карпунин В.И., Волнин В.А. Финансовый менеджмент: – М.: Московская 
финансово-промышленная академия, 2010 – 255 c. 
 
 
УДК 37.013  
 
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ 
 
ОМАРОВА С.Ж. 
Қарағанды қ. ЖББОМ №82  
 
Бүгінгі  таңда  жас  ұрпақты  өз  халқының  тарихын,  тегін,  салт-дәстүрін,  тілін  білімін, 
адамзаттық мәдениетті, адами қасиетті мол терең түсінетін шығармашылық тұлға етіп тәрбиелеу 
өмір талабы, қоғам қажеттілігі. Қазақстан Республикасы Білім туралы заңында жас ұрпаққа жан-
жақты білім мен тәрбие берудің мемлекеттік саясатының негізгі ұстанымдарын айқындап береді. 
Олар мыналар: Қазақстан Республикасының барлық адамзатының білім алуға тең құқұлығы, әрбір 
адамзаттың  интелектуалдық  дамуы,  психо-физиологиялық  және  жеке  басының  ерекшеліктері, 
халық  үшін  білімнің  барлық  деңгейіне  кең  жол  ашылуы.  Яғни,  білім  заңында  әрбір  азаматтың 
білім  алуға  құқұқтығын  негізге  ала  отырып,  оқушы  бойына  ұлттық  құндылық  қасиеттерін 
қалыптастырып, құрметтеуге тәрбиелеуде дидактикалық шарттар яғни оқыту, тәрбиелеу, дамыту, 
қалыптастыру үрдісін жан-жақты қамту қажеттілігі туындайды. Олай болса, қазіргі кезеңде мектеп 
табалдырығынан  бастап  білім  беруде  ел  тарихын  терең  қозғап,  тәрбие  сағаттарыда  қазақ  зиялы 
қауымының  еңбектерін,  қоғам  дамуына  қосқан  үлесін  айтып  түсіндіру  арқылы  оқушылардың 
адами  құндылық  қасиеттерін  қалыптастыра  аламыз.  Сондай-ақ  ұлттық  салт-сананың  өмірдегі 
қолданылмалы  көріністері:  рәсімдер,  рәміздер,  ырымдар,  тыйымдар,  жөн-жоралғылар,  діни 
уағыздар,  сенімдер,  кісілік  рәсімдері,  перзенттік  парыз,  адамгершілік  борыш,  ұрпақтық  міндет 
арқылы  іске  асырылып  ұлттық  қасиеттерге  айналады.  Оқушының  ұлттық  қасиеттеріне 
меймандостық, кісілік, сыйласымдылық, имандылық, кішіпейілділік, кеңпейілділік, салауаттылық, 
тіршілікке  бейімділігі,  өнерпаздық,  шешендік,  ақынжандылық,  сыпайылығы,  мәдениеттілігі  т.б. 
қасиеттері арқылы ерекшеленеді.  
Әрбір  ұлттың  ұлттық  қасиеттері  ұлттық  тәрбиеге  байланысты  дамып,  қалыптасқан.  Халық 
педагогикасы  ұлттық  әдебиет  пен  сол  ұлттың  салт-дәстүрлерінен  құралады.  Әдебиет  көркем 
шығармалар арқылы сан үйренуден бастап, шығарма кейіпкерлерінің тілін, ойын, іс-әрекеттерін, 
мінез-құлқын,  ұлттық  қасиеттерін  үлгі  ретінде  әсерлі  баяндап,  содан  соң  көркемдеп  көрсетіп 

123 
үйрету  арқылы  жеке  тұлғаның  адамдық  қасиетерін  қалыптастырып,  кісілік  сана  сапасын 
арттырады. Ал ұлттық салт - дәстүрлер игі әдеттердің әдеп-ғұрыпқа ( әдепті іс-әрекетке) айналып, 
одан  әдеп  (ұлттық  мәдени  көрніс),  әдептен  дәстүр  (мәдени  үрдістің  ұлттық  дәрежедегі  көрнісі) 
дәстүрден салт (дәстүрдің ұлттық санаға сіңіп, сөзсіз қолданыста болуы) қалыптасқанын көрсетіп 
жеке  тұлғаның  ұлттық  мәдени  қасиеттерін  қалыптастырады.  Мысалы,  қазақ  халқының 
меймандостық  дәстүрі  әуелі  игі  әдет  болған,  одан  көп  қолданысқа  әдет-ғұрыпқа  айналған,  әдет-
ғұрып  ұлттық  қолданыста  әдепке  (  ұлттық  мәдени  көрніске)  айналып,  ол  ұлт  өкілдерінің  сөзсіз 
орындауында дәстүр деп аталады, ал дәстүр ұлттық заңдылыққа айналып, ол ұлт өкілдерінің сөзсіз 
орындауында  дәстүр  деп  аталады,  ал  дәстүр  ұлттық  заңдылыққа  айналып,  ол  салт  болады. 
Салттың ұлттық санадағы көрнісі салт-сана деп аталады. Қазақ халқының аса бай ұлттық әдебиеті, 
қайрымды,  әдепті  салт-дәстүрлері  оның  этностық  (ұлттық)  ерекшеліктерін  көрсетеді де,  ол жеке 
тұлғалардың ұлттық қасиетерін қалыптастырады. Ұлттық патриотизм ұғымына әр түрлi көзқарас 
бар. Ұлттық патриотизмдi жекеленген, оқшауланған ұғым деп қабылдауға тырысады. Жоқ, ұлт бар 
жерде,  ұлттық  патриотизм  бар.  Қазақ  халқының  жер  бетiнен  жойылмай  сақталуы  да  ата-
бабаларымыздың  ұлттық  рухының  жоғары  болуында  десек  артық  айтпаған  болар  едiк,  яғни  бұл 
тарихи  шындық.  Ұлт  дегенiмiз  –  адамдардың  тарихи  қалыптасқан  әлеуметтiк-этникалық, 
қауымдық бiрлестiгiнiң жоғары түрi. Ұлт болып қалыптасу үшiн оның құрамына кiрген адамдар 
тобының  материалдық,  территориялық  және  экономикалық  жағдайлары,  тiлi  мен  әдебиетiнiң, 
әлеуметтiк  хал-ахуалының,  мiнез-құлқының  сол  ұлтқа  тән  кейбiр  этникалық  ерекшелiгiнiң 
ортақтығы болып табылады. Ұлттық патриотизм дегенiмiз – елi мен жерi, халқының бостандығы 
және мемлекет ретiнде жер бетiнде сақталуы үшiн, ұлт намысын жоғары дәрежеде ұстау. Ұлттық 
патриотизмдi  қазақ  патриотизмi  деп  те  қарастыруымызға  болады.  Ұлттық  патриотизм  -  ұлт 
бостандығы, елi мен жерiнiң тәуелсiздiгi, бiлiм мен ғылым, мәдениет, спортта әлем сатыларының 
биiк шыңынан көрiнуi негiзгi ұстаным болып табылады. 
Қазiргi  таңда  елiмiз  өзiнiң  тәуелсiздiгiн  алуымен  әлемдiк  жаһандандыру  үрдiсiнен  орын 
алып  отыр.  «Қазақстан  бiлiм  беру  жүйесiнiң  Болон  декларациясына  сәйкес  әлемдiк  бiлiм 
кеңiстiгiне кiруi, экономикалық еркiн аймаққа мүше болуға ұмтылысы жас ұрпақты тәрбиелеуде 
бiздiң алдымызға үлкен маңызды мiндеттердi жүктейдi». [1, 36] Қазақстанның қарқынды дамуы, 
әлемдiк  кеңiстiкте  танылуы  патриоттық  тәрбие  мәселесiн  тек  мемлекеттiк  тұрғыда  ғана  емес, 
әлемдiк  тұрғыда  бейбiтшiлiк  пен  тыныштықты  сақтауға  бағыттау  тұрғысында  iске  асырмақ. 
Қазақстандық патриотизм әлемдiк тыныштық пен бейбiтшiлiктi сақтаудың негiзгi бiр тұғыры деп 
айтуға  болады.  Қазақстан  Республикасының  алғашқылардың  бiрi  болып  ядролық  қарудан  бас 
тартуы, сынақ алаңдарын жабуы бұл әлемдiк бейбiтшiлiктi сақтауға жасаған негiзгi қадам болып 
табылады. 
Қазақстандық  патриотизм  -  Қазақстанды  мекендейтiн  барлық  ұлт  пен  ұлыстардың, 
халықтардың  Қазақстан  мемлекетiнің  әлемдiк  биiктен  көрiнуі  үшiн  бiлiм,  мәдениет,  экономика, 
әлеуметтiк тұрғыда дамуына жағдай жасай отырып, елiмiздегi бейбiтшiлiк, бiрлiк пен тәуелсiздiктi 
сақтау үшiн барлық күш жiгерiн жұмсауы. Дегенмен, көптеген баспасөз беттерiнде Қазақстандық 
патриоизм ұғымы кешегi “кеңестiк патриоизм“ ұғымына пара-пар деп бағалау да бар. Бұл жерде 
екi  ұғымға  тән  идеология  екi  басқа.  Кеңестiк  дәуiрде  бiр  орталыққа  бағындырылған,  бiр  ғана 
саясаттандырылған идеология болды. 
«Мектеп  оқушыларына  патриоттық  тәрбие  беру  әртүрлi  әлеуметтiк  жағдайларда 
конституциялық және құқықтық нормаларды қадағалау, саясат, патриоттық идеяларды насихаттау, 
санада Отан алдындағы парыз, сүйiспеншiлiк, адалдық, мақтаныш сезiмiн қалыптастыру негiзiнде 
iске асырылу керек». [2, 25] 
Патриоттық  тәрбиенiң  негiзгi  мәселелерi  және  даму  жолдарына  тоқталатын  болсақ, 
көпұлтты  Қазақстан  халықтары  үшiн  жаңа  әлеуметтiк  даму  және  әлемдiк  интеграциялық  үрдiс 
жағдайында  патриоттық  тәрбие  берудiң  кешендi  жүйесi  қарастырылмаған.  Патриоттық  тәрбие 
беру мәселесi негiзiнен мемлекеттiк дәрежеде айқындалып, шешiлетiн iргелi мәселе. Республикада 
ұлтаралық,  ұлттық  мәдениет,  мәдени  мұра  мәселелерiн  шешуге  байланысты  көптеген  құжаттар 
бар.  Дегенмен,  тiкелей  патриоттық  тәрбие  мәселесiн  шешуге  арналған  бағдарламалар, 
тұжырымдамалар  жоқтығы  жұмысты  жандандыруға  керi  әсерiн  тигiзедi.  Патриоттық  тәрбие 
адамгершiлiк тәрбиенiң құрамдас бiр бөлiгi болып табылады. Патриоттық тәрбие  – Отанға деген 
сүйiспеншiлiк  пен жауаптылықты,  тұлғаның  туған  өлкеге,  табиғатқа  деген  сүйiспеншiлiк  сезiмiн 
қалыптастыру,  Отанының  басына  қиыншылық  туғанда  ойланбастан  қорғауға  дайын  тұру 
тұрғысынан  қарастырылады.  Ол  қазақ  халқының  өткен  ғасырдағы  жауынгерлiк  дәстүрлерiн 
марапаттау  негiзiнде  iске  асырылады.  Патриоттық  тәрбие  адамгершiлiк  тәрбиенiң  негiзгi  бiр 

124 
бағыты болып саналса, ал, патриоттық тәрбие беру саласына  - әскери, әскери-патриоттық, ерлiк, 
жауынгерлiк, ұлтаралық қатынас, интернационалдық тәрбие беру жатады. Егер тәрбие бағыттарын 
өзара  сабақтастыра,  жүйелi  түрде  тұлғаның жас  және  дара  ерекшелiктерiне  сәйкес  ұйымдастыра 
бiлсек  бүгiнгi  ХХI  ғасыр  жаһандандыру  заман  талаптарына  сай  тұлғаны  қалыптастыруға 
мүмкiндiк бар деп толық айта аламыз. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.
 
Зимняя И.А. Педагогикалық психология. Оқулық.Алматы-2005 - 46 
2.
 
Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері.-А., 1991 - 68 
3.
 
Иванова Н., Қозғамбаева М. Оқыту процесінің мәні. - Алматы, 1991 - 78 
 
 
УДК 330.322 
 
ЕРКІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ АЙМАҚ ЖАҒДАЙЫНДА СЕРВИСТІК КОМПАНИЯНЫҢ 
ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРЫНЫҢ БАСҚАРЫЛУЫН ТАЛДАУ 
 
ОРЫНБАСАРОВА Е.Д.,  
PHD докторанты, Қарағанды экономикалық университеті Қазтұтынуодағы, 100009,  
Қазақстан Республикасы, Қарағанды қаласы, Академическая көшесі 9, erke.08@mail.ru 
ОСПАНОВ А.Б.,  
Қарағанды "Болашақ" университеті магистранты, 100009, Қазақстан Республикасы,  
Қарағанды қ., Ерубаев к. 16, aza_0087@mail.ru 
 
Қазақстан  Республикасының  Президентінің  алдымызға  қойған  «Қазақстан  -2050» 
Стратегиясы  мен  үдемелі  индустриалды-инновациялық  дамудың  мемлекеттік  бағдарламасы 
экономиканы дамытудың негізі- елде ұтымды инвестициялық және инновациялық жүйенің болуы 
және  бәсеклестік  мүмкіншілікті  арттыру  мен  инновациялық  инфрақұрылымды  дамыту  мен 
инвестициялық әлеуетті тиімді пайдалануға бағыттайды. 
Елбасымыздың  «Нұрлы  жол  -  болашаққа  бастар  жол»  Қазақстан  халқына  Жолдауында 
айтылып кеткендей Жаңа инвестициялар тарту үшін тиісті жағдайларды жақсарту қажет делінген.  
Қазақстан  экономикасының  өрлеуі  индустриалды-инновациялық  бағытта  дамитынын  және 
оны  жаңартумен  жеделдету  үшін  инвестициялық  қызметті  тиімді  қолдану  мен  оны  басқару 
жүйесін жетілдіру бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. 
Қарағанды  облысында  инвестициялық  қызметті  жандандыру  үшін  инвесторлар  үшін 
қолайлы жағдай механизмі жүзеге асырылып отыр, ол «Сарыарқа» ЖШС  «Индустриалдық Парк 
«Металлургия-Металлөңдеу»  (ЖШС  «ИПММ»),  базасында  еркін  аумақ  құру  арқылы  жүзеге 
асырылуда  ол  Қарағанды  облысы  әкімінің  қаулысымен  құрылды,  №12/02  15.06.2006  жылы. 
Серіктестіктің бір ғана қатысушысы АҚ «ҰК «ӘКК «Сарыарқа» болып табылады. 
ЖШС «ИПММ» негізгі қызметі мыналар: 

 
Индустриалдық парк инфроқұрылымын салу бойынша жұмыстарды ұйымдастыру; 

 
ЕЭА құру бойынша жұмыстарды ұйымдастыру; 

 
Инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін стратегиялық инвесторлар тарту; 

 
Әлеуетті  инвесторларға  еркін  жер  телімдерін  беру,  коммуналдық  және  көліктік 
қызметтер ұсыну; 

 
Отандық және шетелдік инвестицияны тарту үшін қолайлы жағдай құру; 

 
Электр энергиясын беру мен оны тарату. 
Қазақстан  Республикасы  Президентінің  Жарлығымен  24  қараша  2011  жылғы  №181 
«Қарағанды  қаласы  Индустриалдық  паркі  аумағында  Қарағанды  қаласы  жерінде  және  Бұқар 
жырау және Қарағанды облысы аумағында Сарыарқа» арнайы экономикалық аумақ  ЕЭА құру.   
ЕЭА  аумағында  өз  өндірісін  ашатын  кәсіпорындар  бірнеше  маңызды  жеңілдіктер  алады, 
оның ішінде ҚҚС нөлдік ставкасы және  жерге жалға алу төлемін алып тастау және корпоративтік 
және табыс салығын алып тастау: 
1.
 
1 қаңтар  2013 жылдан бастап ҚР  «Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер» 
Кодексіне  енгізілген  өзгерістер  өз  күшіне  енді  10  желтоқсан  2008  жылғы  №99-IV,  ЕЭА 
қатысушыларға жеңілдік берумен қатысты (салық мәліметі бойынша нөлдік ставка қолданылады): 
-
 
Корпоративтік табыс салығына, 

125 
-
 
Мүлік салығына 
-
 
Жер салығына, 
-
 
Жалға алу және жер телімін пайдалануға, 
-
 
Шикізат пен материалды импорттаудағы кедендік төлемге. 
2.
 
ППРК өзгертулер енгізу және  дайындық 13.05.09ж. №703  ЕЭА аумағынан шығарылатын 
өзі өндіретін тауарлардың тізімі және қосымша құн салығына жататын  салықты төлеуден босату. 
3.
 
ППРК өзгерту енгізу және дайындық 14.09.12ж. №1197 ЕЭА аумағынан шығарылатын өзі 
өндіретін тауарларды қосымша құн салығына жататын салықты төлеуден босату. 
4.
 
Жобаның  СЭО  сәйкес  негізгі  шаралар  бойынша  мынандай  қаржылық  –инвестициялық 
шығындар дайындалды (Кесте 1). 
 
Кесте 1  – ЖШС «ИПММ» салудың инвестициялық жобасының бағасы, мың теңге 
Құрылыс-монтаждық жұмыстар 
24 775 593,83  
СЭО жобасын жасау 
68 729,97  
ПСД жобаларын жасау 
544 394,12  
Авторлық бақылау 
49 014,93  
тех. Бақылау 
24 773,54  
Жобаны жүзеге асыру мерзіміндегі барлығы 
25 462 506,39  
 
Инвестициялық  жобаны  қаржыландырудың  негізгі  және  жалғыз  көзі  ол  республикалық 
бюджет болып табылады. Жобаны жүзеге асыру мерзімінде  республикалық бюджеттен АҚ «ҰК 
«ӘКК «Сарыарқа» жылдар бойынша  мынандай болып көрінеді: 
2007ж. – 7 000 000 мың теңге; 
2009ж. – 8 254 552 мың теңге; 
2010ж. – 6 208 000 мың теңге. 
Барлығы  2007-2010жж.  жобаны  жүзеге  асыруға  кеткен  қаржы  21  462 552  теңгені  құрады. 
Жеткіліксіз қаржыландыру  – 4 000 000  теңге. 
Аталған жоба бойынша шараны жүзеге асырудың қаржылық-инвестициялық кестесі сомасы 
көрсетілген және қаржы ағысын бағыттау  мына суретте көрсетілген . 
Салынып  жатқан  «Металлургия-Металлөңдеу»  Индустриалдық  парктің  инвесторлар  үшін 
инвестициялық  тартымдылығын  арттыру  үшін  оның  аумағына  арнайы  экономикалық  аумақ 
режимі енгізіледі (ЕЭА). «Сарыарқа» арнайы экономикалық аумақтың негізгі міндеті металлургия, 
металлөңдеу, және машина салу жобаларын жүзеге асыру бойынша инвесторларға арнап қолайлы 
жағдайлар құру, қазіргі заманғы инженерлік және көліктік инфроқұрылыммен жабдықтау арқылы 
жер  ұсыну.  Ол  аумақтың  экономикасының  өндірістік  мамандандырылуы,  инновациялық 
технологияны пайдалану мен  ғылыми жетістіктерді пайдалануының арқасында болады.   
ЕЭА  жобасын  жүзеге  асырудың  басымдықты  саласы  ол  таукен  –металлургиялық  кешен 
болады  –  Қарағанды  облысының  экономикасының  негізі.  Осы  сала  ірі  2  вертикальды-
интегрирленген  корпорацияларға  ұсынылған  және  түсті,  қара,  бағалы  металл,  көмір  өндіретін 
бірнеше  ірі,  орта  және  шағын  фирмаларға  ұсынылған,  (1-2  шек),  темір  илектерін  өндіруші, 
құймаларды, балқымалар мен кокс өндіруші (3 шек), сонымен қатар әр түрлі сұрыптағы және мыс 
жаймаларынан дайын сериялық және жекелеген металл құралдарын өндіруші (4-5шек). Кешеннің 
неғұрлым  перспективалық  бөлігі  ол  металөңдеу  болып  табылады,  себебі  оған  орта және жоғары 
шектер өнімін өндіру шоғырланған. Алдағы уақытта молибден, вольфрам, марганец, полиметалл 
өндіру бойынша жаңа өндірісті дамыту осы металдарды тереңнен алу бойынша жоба пайда болуы 
мүмкін.   
Облыс  «Металлургия-металлөңдеу»  кластерінің  құраушы  бөлігі  болып  табылады,  ол 
мынандай сандық көрсеткіштерді атап көрсетеді динамикалық түрде дамытады: 

 
 Қарағанды облысының ІКД 41,32% дамып отыр; 

 
Облыста 75 388 жұмыскер еңбек етіп жатыр ол облыс бойынша еңбек етіп жатқандардың 
10,76% құрайды және өндірісте еңбек етіп жатқандардың жалпы санының 42,42% құрап отыр; 

 
Облыс  125,7  млрд.  теңге  инвестицияны  тұтынады,  ол  негізгі  капиталдың  бірлескен 
капиталының жалпы көлемінің 49,69% құрап отыр; 

 
Облыс 2 891 млн. теңгеге инновациялық өнім шығарылады немесе инновациялық өнімнің 
жалпы  біріккен  көлемінен  20,1%  (саланың  барлық  инновациялық  өнімі  3-5  шекке  жататын 
өндірушілермен өндірілген). 

126 
Облыста металлургия шикізатын дамыту үшін маңызды, бай минералды-шикізаттық әлеуеті 
бар, олардың әлемдік сату нарығында бәсекелестігі жоғары. 
Қарағанды  облысы  Қазақстанның  бірегей  темір-марганецті,  барит-полиметаллды,  мысты, 
сирек  кездесетін  темірлі  және  көмірлі  аумағы  болып  табылады.  Оның  аумағында  марганец 
қорының 100% қоры шоғырланған, 80% зартық триоксид вольфрам қоры, 63,9% молибден қоры, 
54,2%  қорғасын  қоры,  38,8%  мырыш  қоры,  36%  мыс  қоры,  100%  кокстелуші  көмір  қоры,  100% 
волластанит пен родусит –асбестің балансты қоры, бариттің 70% артық қоры шоғырланған т.б. 
Қарағанды  облысының  қатты  пайдалы  қазбалар  бойынша  әлеуетті  түрде  алынатын 
құндылықты  баланстық  қоры  758,19  млрд.  АҚШ  долларын  құрайды,  болжамды  ресурс  –  903,86 
млрд.  АҚШ  доллары;  Қарағанды  облысының  қатты  пайдалы  қазбалар  түрлерінің  ресурсының 
баланстық қор  мен  болжамы  1662  млрд.долларға бағаланды,  оның  ішінде көмір бойынша  –  867, 
марганец – 547,6, мыс – 151,3, темір – 4,0; қорғасын мен мырыш – 23,8 т.б. 
Болжанған  қорды  өндірістік  санатқа  ауыстыру  үшін  және  оларды  игеруге  ауыстыру  үшін  
шамамен 104 млрд. АҚШ доллары қажет. Облыстың негізгі пайдалы қазбалар қоры игерілетін кен 
орындарын игеруге дайындалған шекке шоғырланып отыр. 
Қарағанды  облысының  мемлекеттік  01.01.2012  жылға  396  кен  орыны  бар  (қатты  пайдалы 
қазбалардың  шахталық  алаңы,  олардан  98  кен  орны  жұмыс  істейді,  оның  ішінде  темір  пайдалы 
қазбалар бойынша (темір, марганец, қорғасын, мырыш, алтын, мыс, вольфрам, молибден, уран) – 
103 кен орны, оның өңделгені 72. 
Пайдалы қазбалардың қолда бар шикізат базасы облыс бойынша олардың көпшілік түрлері 
мен  саны  оны  алдағы  уақытта  да  пайдалануды  қамтамасыз  етеді.  Алайда  барланған  шикізат 
базасының сапалық көрсеткіштері, әсіресе маңызды пайдалы қазбалардың сапалық көрсеткіштері 
мысалы  мыс,  қорғасын, мырыш  орташа әлемдік көрсеткіштерге  сәйкес келмейді және  нарықтық 
экономика  жағдайында  кәсіпорынның  тиімді  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ете  алмайды.  Осыған 
байланысты  геологиялықбарлау  жұмысының  басты  міндеттерінің  бірі  облыстағы  шикізат 
базасының  құрылымын  жақсарту  жеңіл  өндірілетін  кен  орындарын  іздеу  мен  оны  барлау  болып 
табылады  (ашық  өндіріс  үшін)  оның  ішінде  пайдалы  қазбалар  құрамы  жоғары  кен  орындарын 
барлау.  Жалпы  алғанда  облыстың  шикізат  базасының  мүмкіндіктері  анықталып  барланған  кен 
орындарымен  аяқталмайды. 
Қарағанды  облысында  металлургия  мен  машина  салу  саласын  дамытудың  негізгі 
барьералары (шектеу фаторлары) мыналар болып табылады: 
1.  өндірістегі  дәстүрлі  технологияның  үстемдігі  инновациялық  және  прогрессивтік 
технологиялардың деңгейінің кемшілігі; 
2.  машина  жасау  мен  құралдардың  моральді  және  физикалық  түрде  тозуының  жоғары 
болуы; 
3.  машина  жасау  кәсіпорындарының  мемлекеттік  бағдарлама  шегінде  технологиялық 
қолдауға қол жетімділігінің аздығы (80% артық кәсіпорындар шағын болып табылады, ол лизинг 
бойынша  бастапқа  қаржының  жоқтығын  көрсетеді  және  екінші  деңгейлі  банктер  мен  даму 
институттарында қаржы алу барысындағы кемшілікті көрсетеді); 
4. біліктілігі жоғары кадлардың аз болуы; 
5.  шағын  және  орта  машинажасау  кәсіпорындарының  кооперациясының  деңгейінің 
төмендігі; 
6. 
аумақтық 
интеграциялық 
үрдістерді 
дамытудағы 
шетелдік 
машинажасау 
кәсіпорындарының тарапынан бәсекелестіктің артуы (КО, БЭК) 
Жалпы  алғанда  2  кестеде  жаңа  металлургия  өндірісін  ішкі  тұтыну  негізінде  жоғары  құн 
бағасымен дамытудағы алғашқы мүмкіндіктерді сипаттайтын мәліметтер келтірілген. 
 
Кесте 2 Қосылған құн бағасының тізбекті технологиясын арттыратын қара металлургияның 
перспективалық өнімі 
Өнім 
Өндіріс 
көлемі мың 
тонна 
Экспорт, 
мың т. 
Импорт, 
мың т 
Ішкі 
тұтыну 
мың. т 
Импорттан 
шығатын ішкі 
тұтыну үлесі, % 
Құймалар, илектер, сымдар мен 
бұрыштар т.б. легирленген құрыштан 
65 
62,7 
208,2 
210,5 
101,1 
Коорозиялық құрыштан құймалар, 
жайма илектер, пруткалар т.б.  
- 
- 
5,9 
5,9 
100,0 
Бұрыштар мен профильдер 
30 
17,7 
237,7 
250 
105,2 

127 
Темір пруткалар 
52 
28,4 
318,7 
342,3 
107,4 
Винттер, болттар, гайкалар 
5 
0,8 
21,8 
26 
119,3 
Темір тұрбалар үлкен жән шағын 
диаметрлі 
93 
171 
1057 
979 
92,6 
Темір сым 
2 
0,6 
44,9 
46,3 
103,1 
Темір жол және трамвай жолы 
құралдары (рельстер, контррельстер, 
тісті рельстер т.б.)  
19 
8,9 
113,5 
123,6 
108,9 
 
Сонымен,  қара  және  түсті  металлургияның  қосымша  құны  тізбегінің  технологиялық 
кестесінен  шығатын  қорытынды  алдағы  уақытта  аталған  сала  Қарағанды  облысында  мыналар 
жататын болады: 

 
Темір тұрбалар, диаметрлері үлкен және орташа; 

 
Құрылыс  мақсатындағы  сортты  илектер  –  бұрыштар,  пруткалар,  профильдер,  балкалар, 
швеллерлер; 

 
Рельстер мен темір жолға арналған доңғалақтар; 

 
Жайма  илектер,  сымдар,  бұрыштамалар,  тұрбалар,  басқа  да  сапалы  темірден  жасалған 
құралдар – тотықпайтын, құралдық басқа да түрлер құралдары; 

 
Сапалы темір өндірісін құру – тотықпайтын, құралсаймандық басқа да түрлері; 

 
Пайдаланылатын  кен  орындарында  қара  металл  кенін  және  баланстық  кенді  қайта 
өңдеуге тарту; 

 
 Сапасы  төмен  кенді  және  қара  металл  концентраттарына  қайта  өңдеу  үшін  тиімді 
технологиялар мен трансферттер жасау; 

 
Техногендік және екінші қара металдың қалдықтарын қайта өңдеу; 

 
Қара метал өндіруде «үшінші ұрпақ» технологиясын енгізу; 

 
Машина мен құрал жасау өндірісі ГМК үшін т.б. 
Қарағанды  облысының  минеральды  шикізат  базасының  бірегейлігі  бірнеше  пайдалы 
қазбалар кен орындарын алдағы уақытта да ұзақ мерзімдік пайдалануды көрсетеді, ол өз кезегінде 
металлургия өндірісін дамытады. 
Ол  «Сарыарқа»  ЕЭА  машина  жасау,  металлургия,  металлөңдеу  бойынша  өндірісті 
орналастыру  үшін  қолайлы  фактор  болып  табылады  және  Қарағанды  облысының  "Металлургия 
және металөңдеу" кластерінің бәсекелестігін көрсетеді.  
Бастапқы инвестицияны орналастыру үшін жалға алу мен паркті пайдалану нақты бір мерзім 
аралығында  бағасы  ставкасын  анықтау  үшін  оларды  аумақтағы  қолданыстағы  ставкамен  және 
халықаралық өндірістік парк ставкасымен салыстыру керек. 3 кесте осы зерттеулердің нәтижесін 
көрсетеді. 
Кестеден  көріп  отырғандай,  кейбір  әлемдік  алдыңғы  қатарлы  өндірістік  парктердің  жалға 
беру ставкасы $2,64 тен $60 арасында.  
ЕЭА «Сарыарқа», ең бірінші кезекте аумақтың даму стратегиясына кіруі керек және дамыту 
үшін  қолданыстағы  басымдықты  саланы  есепке  алуы  керек.  ЕЭА  «Сарыарқаның» 
специализациясы жоспарланып  отырған  негізгі  нарық  ол  металлургия,  металөңдеу  және  машина 
жасау. 
Еуроаумақ  экономикасын  сауықтыру  ондағы  бірнеше  елдердің  проблемаларын  шешуінің 
салдары, сонымен қатар Қытайдың экономикасының тұрақты түрде артуы Қарағанды облысының 
негізгі  экспорттық  позициясының  сұранысы  мен  оның  артуына  алып  келеді  (мыс  илектері).  Өз 
кезегінде  2015  жылы  облыс  көлеміндегі  көптеген  ҮИИДБ  жобаларын  жүзеге  асыру,  сонымен 
қатар салалық бағдарламалар шегіндегі одан арғы даму (Өндірістің-2020, Бизнестің жол картасы 
2020) және әлеуметтік экономикалық аумақта жүзеге асырылатын бағдарламаларды жүзеге асыру 
бірнеше  өңдеуші  өндірістердің  артуын  тудырады  (тау,  кен-металлургиялық  кешен,  темір  емес 
құрылыс  материалдарын  өндіру  саласы,  машина  жасау).  Сонымен,  2014  жылдан  бастап  ИФО 
өндірістің өнімінің жыл сайынғы өсуін күту керек шамамен 3%-4%. 
Металлургиядағы  3-5  шектер  өндірісін  дамыту  еркін  экономикалық  аумақтағы  бірнеше 
инвестициялық  жобаларды  жүзеге  асыруға  негізделген  (ЕЭА)  және  даму  бағдарламаларына 
негізделген (ҮИИДБ, өндірістің 2020). 3 және 4 шектерінің неғұрлым перспективалық жағы ол әр 
түрлі  ферросплавтарды  өндіру  болып  табылады  (ферросиликоалюминий,  ферросиликомарганец), 
сонымен  қатар  әр  түрлі  профилді  сортты  илектерді  өндіру  болып  табылады.  Онда  да  ЕЭА 

128 
жарияланған  және  жобаны  дамыту  бағдарламасындағылар  негізіне  5  шек  өнімдерін  шығару  кең 
түрдегі  ассортиментпен  ұсынылды  (тұрбалар,  крандар,  вагондар,  темір  жол  көлігіне  арналған 
қосалқы  бөлшектер,  машина  жасау  бөлшектері,  темір  құрылыс  конструкциялары,    құралдар  мен 
басқа да металлоконструкциялық құралдар. 
 
Кесте 3 – Шетелдік индустриялдық парктердің жалға алу мөлшерлемелері  
Өндірістік парктер 
Ел 
Жалға алу 
ставкалары 
($ жылына кв. 
метрге) 
Ескерту 
Өндірістік 
кәсіпорындар 
Филеа 
мүшелері 
Филиппиндер 
$2,64 - $60 
- 
Калабарзон  
Филиппиндер 
$21,95 - $47,8 
- 
Замбогана  
Филиппиндер 
$19,4 
- 
Өндірістік 
нарық 
Санта 
Тереза, 
Бинациональды  индустриалды  парк, 
материалдық-техникалық  қамтамасыз 
ету  паркі  Верде  Санта  Тереза, 
Индустриальды парк Зарагоз 
Эль-Пасо 
АҚШ 
$33,1 - $40,4 
- 
Аралас индустриалдық парк Кобэ  
Жапония 
$3,48 - $17,64 
5  жыл  мерзімі  ішінде  өседі 
және  бес  жылдан  кейін 
$17.64  қалдые  5-ші  жылы. 
Қатты  сектормен  жалға 
алуда 
мына 
баға 
қолданылады $31.08 
Порт Айленд  
Жапония  
$ 46,68 
 
Индустриалдық 
парк 
Тайнан 
Технолоджи,  индустриаллдық  парк 
Юнлин 
Технолоджи, 
кеңейтілген 
индустриалды  парк  Тоулью,  теңіз 
жағалауындағы  индустриалды  парк 
Чангуа,  индустриалды  парк  Иллан 
Литсе,  Хуальен,  индустриалды  парк 
Хепинг  
Қытай  
$12,1 - $39,2 
Жалға 
алушылар 
ғимаратты 
бастапқа 
екі 
жылда 
төлем 
жасамай 
жалға алады, 40% ағымдағы 
жылда 
және 
төртінші 
жылдағы  төлем,  бесінші 
және  алтыншы  жылдағы 
жеңілдік 20%  
Өндірістік  кешен  Лаэм  Чабанг  және 
өндірістік кешен Мап Та Пхут 
Таиланд  
$3,24-3,73 
Жер  телімдерінің  көпшілігі 
сатылып кеткен 
Әр түрлі 
Ресей 
$50 - $60 
 
 
Алдағы уақытта неғұрлым сұранысқа ие болатындары мына өнімдерді шығару болып отыр: 

 
Тұрбалар, трубкалар және түтікті профилдер мен тігісі жоқ, темірлер; 

 
Тұрбалар  мен  түтіктер  және  басқалары  (мысалы,  пісіру,  жабыстыру,  басқа  да  әдіспен 
біріктірілгендер), дөңгелектеп жабыстыру, оның сыртқы диаметрі 406,4 мм, артық қара металлдан 
тұрады; 

 
Көмір тәріздес темір өнімдері, одан арғы өңдеусіз илектелгеннен кейінгі шыбықтар; 

 
Фасоннды және арнайы профил бұрыштары көміртекті құрыштан; 

 
Легирленген  құрыштан  жасалған  шыбықтар  (тотықпайтынынан  басқа)  басқа  да; 
бұрыштар, фасонды және арнайы профилдер, легирленген құрыштан жасалған (тотықпайтынынан 
басқа);  іші  қуыс  шыбықтар  бұрғылау  жұмыстарына  арналған  немесе  нелегирленген  құрыштан 
жасалған; 

 
Тұрбалар,  түтіктер  мен  іші  қуыс  профильдер  (мысалы,  тігісі  ашық  немесе  пісірілген, 
бекітілген немесе ұқсас әдіспен біріктірілген), қара темірден. 
Жоғарыда  аталған  өнімдерге  деген  сұраныстың  артуына  және  оны  қанағаттандыруға 
негізделіп мынандай қорытынды жасалып отыр, ең бірінші кезекте импорттау өніміне. 
Сортты илек нарығын сараптау Таяу Шығыстағы нарықтың жетіспеушілігін анықтап берді 
(15,4  млн.  т/жылына,  сонымен  қатар  жергілікті  өндірушілермен  бәсекелестік),  тәуелсіз  мемлекет 
елдерінің нарықты толтыруы барысында (өндіріс тұтынудан асып отыр  жылына 41.5 млн. тонна) 
және  бағасы  артықшылықты  болғанда  ғана  бәсекелестікке  түсу  мүмкіндігі  бар.  Марганцті  кенді 
өндіру  алдағы  уақытта  әдемдік  нарықта  қолайлы  болып  отыр,  алайда  оның  дефициті  болуы 

129 
мүмкін емес, оның тапшылығы 2007 ж. бағаның артуын тудырды, ол тағы да қайталануы мүмкін 
деп  санап  отыр  GRU  сарапшылары.  Қазақстанның  ферросплавты  өнімді  өндіруде 
артықшылықтары бар, атап айтқанда феррохром өндіруде. Артықшылығы шикізаттың сапасының 
артықтығы  және  өндіріс  шығындарының  төмендігі  демек,  оның  минималдық  құны  бағаның 
төмендеуінен әсер етпейді. 
Металлөңдеу саласын одан арғы дамытудағы негізгі факторы  мыналар болып табылады: 

 
Жалпытехникалық  мақсаттағы  өнімге  деген  жалпы  сұраныс:  метиздер,  слесарлық-
монтаждық құрылымдар мен жоғары дәлдік құралдары (бұрғылар,  метчиктер т.б.). конвейерлерге 
арналған  әр  түрлі  редукторларға,  қоректендіргіштерге  деген  әлеуетті  сұраныс  бар;  әр  түрлі 
көлемдегі  шөміштерге  имортты  экскаваторларға,  тиеу,  гидроцилиндрлар  импортталатын  тау 
техникаларына және  темірөңдеу өнімдерінің басқа да  өнімдеріне деген сұраныстар бар. 

 
Қолда  бар  өндірістік  әлеует  және  тиісті  инфрақұрылым  (АҚ  «Қарағанды  балқыту-
машиножасау зауыты», АҚ «Қарағанды темір құралдары зауыты «Имсталькон», «ЗАО «Теххол», 
АҚ  «Казчерметавтоматика»,  ЖШС  «Сантехпром»,  ЖШС  «Тпмір  құралдары  зауыты  т.б.)  олар 
темір  өңдеу  саласын  құру  мен  оны  дамытуды  қамтамасыз  ете  алады,  оның  ішінде  оны 
кластеризациялау арқылы.  
Бүгінгі  күні  Қазақстанда  4-5  шектердегі  жеке  өндірісі  мүлдем  жоқ.  Сортты  илектер, 
тұрбалар,  тұрба  құралдары,  метиздер,  инструменттер  т.б.  негізінен  Ресей  мен  Өзбекстаннан, 
Украина  мен  Қытайда  жеткізіледі.  Құрылыс  индустриясының  өсіп  келе  жатқан  сұранысын 
қанағаттандыру үшін және осы өнімді импорттаудан бас тарту үшін аумақта жаңа қазіргі заманғы 
кәсіпорын базасында құрыш электропісіру түзу тігісті тұрбаларды өндіруді жолға қою қажет, олар 
неғұрлым  алдыңғы  қатарлы  технология  негізінде  және  прогрессивті  құрал  негізінде  сапасы 
жоғары өнім шығаруға мүмкіндік береді, ол әлемдік стандарттарға сәйкес келеді. 
Саланы  дамытудың  одан  басқа  да  перспективалық  бағыты  қолданыстағы  дәстүрлі 
технологияны  автоматизация  құралымен  толықтыру,  мониториг  және  өндірістік  процестерді 
бақылау болып саналады, ол материал сыйымдылығын төмендетеді және дайын өнімді шығаруды 
арттырады. 
Өндірісі  бастапқысынан  бастап  тау,  кен-шахталық  құралдарды  өндіруге  бағытталған 
Қарағанды  облысының  машинажасау  зауыты,  мамандар  әлеуеті  жоғары,  станоктық  паркі, 
зауыттық  алаңдары  бар  олар  жаңа  кешенді  техникалық  деңгейде  қандайда  болмасын  тау,  кен-
геологиялық  жағдайда тек Қарағанды шахталарында ғана емес сонымен қатар осы құрал түрлерін 
бұрын тұтынғандарға да өнім шығаруға мүмкіндігі бар (РФ, Қытай, Индия) және басқа да көмір 
өндіруші елдерге. Осындай ЖШС «КарГорМаш», РГТО, Пархоменко атындағы Тау Машиналары, 
1-ші  Машзауыты,  кооперацияда  қазу  жұмыстарын  комплектациялауға  арналған  барлық 
құралдарды дайындап бере алады, оған мыналар кіреді: гидравлика, оның ішінде су ағуынақарсы; 
металло-пісіру  конструкциялары;  токарлық  құралдар;  құймалар.  Бүгінгі  күні  Қарағанды  көмір 
бассейінінде  жұмыс  істеп  тұрған  қазу  кешенінің  көптеген  бөлігі  15-20  жыл  бұрын  шығарылған. 
Олар  физикалық  түрде  тозған  және  моральді  түрде  ескірген  құралдар.  Істен  шыққандарды 
алмастыратын  жаңа  кешендер  негізінен    Польшадан  алынады.  Онда  да  сатып  алынған  құрал 
Қарағанды көмір пласттарындағы күрделі тау, кен –геологиялық жағдайларға сәйкес келмейді.  
Арнайы экономикалық аумақ ретіндегі «Сарыарқа» Индустриалдық паркінің артықшылығы. 
Құрылыс  өндірісін  орналастыру  үшін  жекелеген  жер  телімін  сатып  алу  инвесторлар  үшін 
неғұрлым күрделі, себебі  тиісті жер телімі үшін оның санатын өзгерту және оны пайдалану түрін 
өзгерту талап етіледі. Инженерлік желілерді өз бетімен жеткізу және құрылыс/жолдарын жақсарту 
және  кіреберіс  жолдарын  жақсарту  едәуір  капитал  салуды  талап  етуі  мүмкін  және  жоба  үшін 
нақты тәуекел болуы мүмкін. сондықтан индустриалды парктер компанияларға минималды мерзім 
ішінде жаңа өнім шығаруға болжанған шығындарымен нарыққа шығуға мүмкіндік береді. 
Бүгінгі  күні  арнайы  және  еркін  экономикалық  аумақтар,  кешен  ретінде,  қойма,  өндірістік, 
офистік  және  әлеуметтік-тұрмыстық  жайлары  бар  арнайы  аумақтар  неғұрлым  танымал  болып 
отыр және әлемде кең тараған. XX ғасырдың басынан бері индустриалдық бизнес-парктер Еуропа 
мен  АҚШ  белсенді  түрде  құрыла  бастады,  негізінен  ірі  қалалар  маңынан  көліктік  желілер  мен 
портты аумақтарда көп салынды. Тек Германияда ғана 200 артық технопарк жұмыс істеп тұр, ал 
АҚШ – 400 астам. Соңғы онжылдықтарда техно-және индустриалды парктер Азия аумақтарында 
Шығыс Еуропа мен Прибалтикада кең дамыды. 
Арнайы  және  еркін  экономикалық  аумақтар,  индустриалдық  парктер  –  ол  өндірістік 
негіздегі нысандар, оларды меншік иесі  жалға береді, оны кәсіби  басқарушы басқарады және бір 

130 
концепция бойынша дамиды.  
Арнайы және еркін экономикалық аумақтар, индустриалды парктер – әрбір жалға алушы өз 
бетімен  әрекет  ететін  жайлардың  жиынтығы  ғана  емес,  шындығында  концептуалды  объектілер. 
ЕЭА  индустриалдық  парктің  концепциясы  өндірістік  аумақтар  нақты  бір  жалға  алушылар 
тобымен  форматы  мен  көлемін  таңдаудан  тұрады,  сонымен  қатар  жекелеген  бөліктерді 
специализациялау немесе объектіні мамандандыру жалпы алғанда қандайда бір өндіріс саласына 
бағыттау.  
«Сарыарқа» ЕЭА бөлінген жалпы жер телімі көлемі 534 га, құрап отыр, оның ішінде: 

 
Кәсіпорындарды орналастыру алаңдары 329 га; 

 
Әкімшілік, арнайы, офистік ғимараттарды орналастыру алаңы 22 га; 

 
Инфрақұрылым нысандары алаңдары 98 га; 

 
Көгалдандыру алаңдары 61 га.  
Жалға  алу  қызметі  сапасы  «Сарыарқа»  ЕЭА  салу  барысында  барлық  ноомаларды  сақтау 
арқылы нұсқаулық- нормативтік құжаттардың барлық нормалары бойынша нақтыланып отыр: ҚР 
ҚН 8.02-07-2002  «Қысқы уақытта құрылыс-монтаж жұмыстарын өнлдіру барысындағы қосымша 
шығыннаң  сметалық  нормасының  жинағы»;  ҚР  ҚН  8.0209-20022  «Уақытша  ғимараттар  мен 
құрылыстар салудағы шығындар нормасы жинағы»; ҚР ҚН 8.02-05-2002 СниР 2001 жылғы жинақ. 
«Сарыарқа»  ЕЭА  қандайда  болмасын  объектілер  жалға  алушының  барлық  сұраныстарын 
қанағаттандыра  отырып  жеке  түрде  салынып  жатыр  –  built-to-suit  (нақты  тапрысырс  берушінің 
жобасын жүзеге асыру кестесі).  
«Сарыарқа»  ЕЭА  негізінен  сатылатын  өнімдердің  артықшылықтары  –  ол  қолда  бар 
өндірістік  алаңдардың  бүгінгі  күнгі  параметрларға  сәйкес  келуі  (қажетті  коммуникациялармен 
және  қазіргі  заманғы  инженерлік  құралдармен  қамтамасыз  етілген  тұтас  өндірістік  алаңдарда 
сұранысты  қанағаттандыру;  басқа  түрлерге  жеңіл  түрде  өзгертілетін  универсалды  түрдегі 
жайларға деген сұраныс). 
«Сарықарқа» ЕЭА жүзеге асырылып отырған өніміне мыналар жатады: 

 
 Әлеуетті  инвесторларға  жалға  алу  жағдайында  коммуналдық  және  көліктік  қызметтер 
ұсыну; 

 
«Сарыарқа» ЕЭА аумағында көліктік темір жол қызметтерін көрсету; 

 
«Сарыарқа» ЕЭА электр энергиясын беру мен оны бөлу. 
Қызмет ету саласын кеңейту мәселелері жасалып жатыр, атап айтқанда: 

 
Аумақтық технопаркпен қызметтестік ету «UniScienTech»; 

 
Металлотрейдингілік компания құру. 
Одан  басқа,  «Сарықарқа»  ЕЭА  форматы  бір  алаңға  әр  түрлі  компаниялар  орналастыру, 
өндірі  цикылы  өзара  бірін-бірі  толықтыратын  әр  түрлі  жұмыс  технологияларын  орналастыру 
арқылы синергетикалық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді. 
«Сарыарқа» ЕЭА салу  мына мәселелерді шешуді меңзейді: 

 
Кәсіпорындарды  зонирлеу,  олардың  табиғи  ортаға  әсерін  есепке  ала  отырып,  атап 
айтқанда жақын маңдағы аудандардың атмосферасын ластау; 

 
Аумақтық көлік жолдарын, атап айтқанда темір жолдарды қамтамасыз ету; 

 
Жалпы инженерлік-энергетикалық қамтамасыз ету; 

 
Индустриалдық  парк  аумағында  жүк  тиеу  ағымын  оптимизациялау  қаланың  көліктік 
коммуникацияларына шығу арқылы және жалпы пайдалану терминалын құру арқылы. 
«Сарыарқа»  ЕЭА  қызметін  тұтынушылар  «металлургия-металлөңде»у  саласының  шағын 
және  ортақ  кәсіпорындары,  олар  тиісті  төлемдерін  төлеп  қана  қоймайды  сонымен  қатар  қазіргі 
заманғы  жайлы  және  техникалық  түрде  жабдықталған  алаңдарды  алуға  мүмкіндік  алады.  Парк 
аумағында  бизнестің  әр  түрлі  қызметтері  ұсынылған,  қосымша  сервистер,  ал  индустриалдық 
парктердің  ірі  көліктік  желі  маңында  орналасуы  ол  индустриалдық  парктер  салуда  міндетті 
талаптардың бірі болып саналады. 
Бүгінгі  күні  «Сарыарқа»  ЕЭА  аумағында  жер  телімі  12  әлеуетті  қатысушыларға  бөлінді, 
оның ішінде 2012 жылы 1 жоба іске қосылды – ЖШС «Лидос» - интерактивтік СК дисплеер мен 
мультимедиялық подиумдар өндіру. 
2013-2014  жылы  3  жобаны  іске  қосу  жоспарланып  отыр:  ЖШС  «Бёмер  Арматура»,  ЖШС 

131 
«Изоплюс  Орталық  Азия»,  ЖШС  «Hyunwoo  Central  Asia».  СМР  құрылыстың  бекітілген  тиісті 
кестесіне сәйкес жүргізіліп отыр. 
4  кестеде  Индустриалдық  парк  аумағында  орналастыруға  жоспарлап  отырған  мәліметтері 
бар. Жалпы алғанда 13 әлеуетті қатысушы анықталды: 
1.
 
ЖШС «Бёмер Арматура» (Запоралық арматура, шар тәріздес крандар); 
2.
 
ЖШС  «Изоплюс  Орталық  Азия»  (тұрбаның  қатты  және  иілетін  жүйелері,  тесіктерді 
дистанциялық бақылау); 
3.
 
ЖШС «Қарағады комплексті балқыту зауыты» (Ферросиликоалюминий); 
4.
 
ЖШС «FTD Fahrzeugtechnik Kazakhstan» (Вагондар, теміржол, жүк вагондары); 
5.
 
ЖШС «Bukhar zhyrau plastic» (Пластикалық тұрбалар өндіуру); 
6.
 
ЖШС «Лидос» (Интерактивтік СК дисплей, мультимедиялық подиум); 
7.
 
ЖШС  «Hyunwoo  Central  Asia»  (Тұрбалар,  фасонды  құралдар  жылу  шығаруымен 
полиуретаннен жасалған қорғаныс қабаты бар); 
8.
 
ЖШС  «ПО  Карстройиндустрия»  Қазір  ЖШС  «VMT  Sintez»  (битум  модификаторы 
«SAS CR-800». Гидроизоляциялық  мастиктер); 
9.
 
ЖШС «Экотон Азия» (ағынды суларды тазалау құралдары); 
10.
 
ЖШС «Construction Steel» (Құрышты өндіру және өңдеу полимерлік жабындысымен); 
11.
 
ЖШС «Зауыт «СибКазКабель» (Кабельді-өткізгішті өнім); 
12.
 
GSTKazakhstan (құрғақ қоспалар өндіру); 
13.
 
ChandlerModul (модулдер өндіру 
 
Кесте 4 - «Сарыарқа» ЕЭА аумағында жаңа тұтынушылар тарту бойынша шаралар 

жүктеу/скачать 2,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: