Хіх ғасырдағы тарихи-әлеуметтік жағдай және қазақ әдебиеті

Ақылбай Абайұлының «Дағыстан» поэмасы. Поэмадағы адамдық сезім күйлерінің романтикалық әуенмен тартысты оқиғалар үстінде жырлануы

жүктеу/скачать 345,76 Kb. бет 105/110 Дата 12.05.2023 өлшемі 345,76 Kb. #92378

155. Ақылбай Абайұлының «Дағыстан» поэмасы. Поэмадағы адамдық сезім күйлерінің романтикалық әуенмен тартысты оқиғалар үстінде жырлануы. 156. «Дағыстан» поэмасындағы образдар жүйесі, тілі, стилі. 157. «Зұлыс», Ақылбайдың роман-поэма түрінде жазылған үлкен көлемді шығармасы. Ақылбай ақын «Зұлыс» атты үлкен поэ­масын 1900-жылдары жазған. Зұлыстар туралы поэма­ны әуелде Мағауия жазбақ бо­лып жүреді екен. Кейіннен Мағауи­яның денсаулығы нашар болуы себепті жазбақ поэмасы­ның ойлаған оқиғасын ағасына ай­тып беріп, «Зұлысты» Ақыл­бай жазып шығады. Зұ­лыс» – ағылшын жазушысы Хаггард­тың «Сүлеймен патшаның кеніші» ро­маны­ның өлеңмен жасалған еркін аудар­масы болып табылады» дедi Ма­ғауин. Мағауин «Зұлысты» еркін аударма дегенмен, екі шығарманың жазылу ерек­шелігі әртүрлі. Ақылбай «Зұлысты» үшінші жақтан жазған. Ал Хаггард романын бірін­-ші жақтан, яғни Аллан Куатермэннің аузы­­мен баяндайды. Оның үстіне Ақыл­бай­дың ақындық суреткерлігі осы поэ­ма­дан анық аңғарылып тұр. Табиғатың әсем көріністері арқылы поэманың сюжеттік желісін жетілдіріп отырған. Аударма емес, көркем шығарма секілді әсер береді. Әри­не, Ақылбай әкесі әрі ұстазы Абайдың тәсілін пайдаланған. Тіп­ті өлеңнің тір­кестеріне шейін Абай өлең­деріне ұқсап кетіп жатады. Былайша айт­қанда, Ақыл­байдың суреттеуінен Абай­-дың лирикасын сезінсің. Ақылбай поэмасын толық жазып шық­қан соң қолжазбасы қолдан-қолға тарап ке­теді. «Зұлыс» – Ақылбайдың аса қою оқиғалы роман-поэма түрінде жазылған үлкен көлемді шығар­масы еді. Сол ұзақтық себебінен алғаш жазылып шыққан жылын­да ұқыпты көшірушінің қолына кездеспеген. Жас оқушы Ақыл­бай қасындағы жігіттер ақынның қолжазбасын біреуінен-біреуі ауыстырып, қыдыртып жүріп, көшіріп алуға еңбек етпеген. Қарындашпен жазылған жал­ғыз қолжазбасын Ақылбай өзі де қайта­дан көшіруге үлгермей қалады. Бұл поэма оның өзі қай­тыс болардың алдында, соңғы жылдарында ғана жазылса ке­рек. Ол кезде інісі Мағаштың қатты науқасы, оның қаза болуы және әкесі Абайдың қайтыс болуы – барлығы қат-қабаттап, Ақылбай өз поэ­масын тарата алмай кетеді. Жалғыз қолжаз­баның өзі де кейін 1918 жылы өртеніп, өкінішті түрде із-түзсіз жоқ болады. жүктеу/скачать 345,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу: