4. Химиялық қасиеттері. Қаныққан көмірсутектермен (алкандармен) салыстырғанда алкендер өте активті. Оларға қосылу, тотығу, полимерлену реакциялары тән. Оның себебі –бір қос байланыстың болуы. Қос байланыстың π – байланысы әлсіз болғандықтан, жеңіл үзіледі де, сол жерімен жоғарыда аталған реакцияларға түседі.
Қосылу реакциялары: Галогендерді қосып алу:
Cl2 – ең жеңіл, ал J2 ең қиын қосылады.
Н2 – ті қосып алу (гидрлеу):
Галогенсутекті қосып алу:
СН2 = СН2 + НСl → СН3 – СН2Сl
хлорэтан
НJ – ең жеңіл, ал НСl ең қиын қосылады.
Этиленнен басқа алкендерге галогенсутектер Марковников ережесі бойынша қосылады.
Асимметриялық қаныққан көмірсутектерге галогенсутектер қосылғанда сутек сутегісі көп көміртек атомына, ал галоген сутегісі аз көміртек атомына қосылады. Мысалы:
СН2 = СН – СН3 + НСl → СН3 – СН – СН3 |
Cl
Бұл құбылыстың себебі:
Хараш эфектісі
Н2О қосып алу:
этил спирті
Тотығу реакциялары. KМnO4 ерітіндісімен, сілті немесе бейтарап ортада әрекеттестіріп, түссіздендіреді.
этиленгликоль (екі атомды спирт)
Бұл тотығу әдісі – Вагнер әдісі деп аталады.
Полимерлену реакциялары. Полимерлену кіші молекулалардың үлкен молекулаларға бірігуін айтады. Полимердің құрамында әдетте мыңдаған, миллиондаған кіші молекулалар болады:
СН2 = СН2 + СН2 = СН2→ – СН2 – СН2 – + – СН2 – СН2 – → → – СН2 – СН2 –СН2 – СН2 –
Схема түрінде:
n СН2 = СН2 → (– СН2 – СН2 –)n полиэтилен, политен
Техникада, тұрмыста, м. м. 6000-12000 қолданылады.
nСН2 = СН – СН3 → (– СН2 – СН – )n |
СН3 полипропилен
5. Маңызды өкілдері. Қолданылуы.
Этилен – түссіз, әлсіз сүйкімді исі бар газ. Полиэтилен, спирттер, ПВХ алынады. Сонымен қатар теплицаларда қолданылады.
2СН2 = СН2 + S2Сl2 → СН2 – S – СН2 + S
| |
СН2Сl СН2Сl
иприт –уландырғыш газ
