И. А. Зимняя педагогикалық психология
§ 4. Үйретілуге жарамдылық – оқу іс-әрекеті
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
|
§ 4. Үйретілуге жарамдылық – оқу іс-әрекеті субъекттерінің маңызды сипаттамасы Үйретуге жарамдылықтың жалпы сипаттамасы Адамның ҥйретуге жарамдылық оның қандай да бір нақты білім беру жҥйесінің жағдайында оқуға, білімдерді стихиялық немесе мақсатты игеруге дайындығының негізгі кӛрсеткіштерінің бірі болып табылады. Психологияда ҥйретуге жарамдылық тҥрлі позициялардан тҥсіндіріледі, бірақ осы тҥсінік мазмҧнындағы жалпы нәрсе, бҧл адамның ӛмірлік іс-әрекетінің тҥрлі жағдайларында кӛрінетін потенциалды қасиетері болып табылады. Ҥйретуге жарамдылық психофизиологиялық жағынан жҥйке жҥйесінің қызбалығы (динамикалылық) сияқты қасиетімен яғни уақыттық байланысты орнату жылдамдығымен байланысады (В.Д. Небылицын). Сӛздің кең мағынасында ол «... «үлкендермен» бірігіп еңбектескен жұмыстағы жаңа білімдерді игеруге деген потенциалды мүмкіндік» ретінде (Б.В. Зейгарник), «жақын даму аймағы» ретінде (Л.С. Выготский) тҥсіндіріледі. «Арнайы» оқытылу тҥсінігі психиканың оны белгілі бір бағытта, белгілі бір білімдер, іскерліктер аясында жылдам дамытуға дайындалуы ретінде бӛлінеді. Осы проблемаларды зерттеушілердің алдыңғы қатарлыларының бірі З.И. Калмыкова ҥйретуге жарамдылық деп «...адамның интеллектуалдық қасиеттерінің жиынтығын (ансамблін) түсінеді. Басқа қажетті қасиеттердің (бастапқы білімдердің минимумы, оқуға деген жағымды қатынастар және т.б.) бар болуы мен тепе-теңдігі жағдайында, осы жиынтықтан оқу іс-әрекетінің ӛнімділігі тәуелді» [81, 17 б.]. Берілген анықтамада ҥйретуге жарамдылық ӛнімділікпен байланыстырылады, оның астарында ең алдымен, жҧмыс сапасы, қарқыны, оның уақыт бірлігіндегі кӛлемі, ҧзақ уақыт бойы шаршау мен қажудың болмауы, еңбек нәтижесіне қанағаттану тҥсініледі. Оқу іс- әрекетінің ӛнімділігі осы параметрлермен игеріліп отырған білімдер мен әрекеттердің қалыптасып отырған жалпыланған тәсілдеріне қатысты сипатталуы мҥмкін. Ҥйретуге жарамдылық, алдыңғы оқыту нәтижесінің мәні болып табылатын, психикалық дамудың барлық сипаттамаларының жиынтығы 178 ретінде «ҥйретілгендік» ҧғыммен байланыстырылады (А.К. Маркова). Мҧндай тҥсініктемеде ҥйретілгендік ӛзекті даму деңгейімен теңестірілсе, ал ҥйретуге жарамдылық – жақын дамуы аймағымен теңестіріледі. А.К. Маркованың келесі тҧжырымы маңызды: ҥйретуге жарамдылық – бҧл «оқушының жаңа білімдерді меңгеруге және оларды табудың жаңа тәсілдерін меңгеруге зеректігі, және де ақыл-ой дамуының жаңа деңгейлеріне ӛтуге дайындығы» [129, 60 б.]. жүктеу/скачать 2,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|