И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

қосымша қосылу жолы, яғни грамматикалық тұлғалардың 
(формалардың) үстелуі арқылы грамматикалық мағынаның 
берілуі, префикс қосылу жолы, яғни сөзге префикс (приставка) 
қосылу арқылы ғрамматикалық мағынаның берілуі; ішкі флек- 
сия жолы, яғни сөздің ішкі кейбір дыбыстарының өзгеруі, алма- 
суы, қосылуы арқылы грамматикалық мағынаның берілуі; екпін 
арқылы, яғни екпіннің өзгеруімен грамматикалық магынаның 
берілуі, супплетивті жол, яғни грамматикалық мағынаның 
жеке-жеке сөздер арқылы берілуі. Үшінші - аналитикалық 
тәсіл. Аналитикалық тәсілдің бірнеше түрі, жолы бар. Олар: 
негізгі сөздердің тіркесуі арқылы грамматикалық магынаның 
берілуі (мысалы, алтын сағат, темір күрек, ағаш үй, шәкірт бала 
сияқты тіркестерде алғашқы зат атаулары алтын, темір, ағаш,
шәкірт екінші зат атауын оілдіретш создермен тіркесу арқылы 
заттық мағынада емес, қатыстық; сындық мәнде қолданылған) 
негізгі сөз бен көмекші сөздің (комекші етістік, шылау, т.б.) 
тіркесуі арқылы грамматикалық мағынаның берілуі, сөздердің 
қосарлануы арқылы грамматикалық мағынаның берілуі,
создердің орын тәртіоі арқылы грамматикалық мағынаның 
берілуі, дауыс ырғағы, интонация арқылы грамматикалық 
мағынаның берілуі. Сондай-ақ аралас тәсілдер де болуы мүмкін
яғни грамматикалық мағынаның оерілуінде оір емес, оірнеше 
тәсілдің элементі болуы мүмкін.
Сұрақ. Грамматикалық мағынаны берудің осы көрсетілген 
тәсілдері мен жолдары барлық тілдерге де тән бе? Бүл жағынан 
қазақ тілінің ерекшелігі бар ма?
Жауап. Грамматикалық мағынаны білдірудің бүл көрсетілген 
тәсілдері мен жолдары бір тілде толық кездесе бермеуі мүмкін. 
Бір тілде олардың кейбіреулері ғана қолданылуы мүмкін. Қазақ
тшінде оұл тәсілдердің кездесетіндері мыналар:

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: