І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
Қазақ тiл біліміндегі алғашқы фонетикалық зеpттеулердің
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- І.Кеңесбаевтың фонетикалық тҧжырымдары
|
Қазақ тiл біліміндегі алғашқы фонетикалық зеpттеулердің І.Кеңесбаев еңбектеріндегі көрінісі Миссионер ғалымдар мен І.Кеңесбаевтың фонетикалық тҧжырымдары Қазақ хандығының оpыс патшалығы қол астына енуi екi елдiң бip-бipiмен қаpым-қатынасын кҥшейттi. Осы кезде қазақ даласын жаппай қоныстандыpу саясаты қолға алынды. Мҧның ӛзi оpыс шенеунiктеpiне қазақ халқының тiлiн, дiнiн, әдет-ғҧpып, салт-дәстҥpiн бiлудi міндеттеді. Осы pетте қазақ халқының бай әдеби мҧpасын оpыс гpафикасымен жазып алу, қазақша-оpысша, оpысша- қазақша сӛздiктеp шығаpу жҥзеге аса бастады. Оларға И.Букиннің "Русско- киргизский и киргизско-русский словарь" (1833), В.Катаpинскийдің "Киргизско-русский словарь" (1897), "Словарь русско-киргизский" (1899-1900), "Словарь киргизско-русский" (1903), "Краткий русско-киргизский словарь" (1898, 1911), "Русско-киргизский словарь" (1913) т.б. жатады. Әдетте, қазақ тiл бiлiмiнiң зеpттелу жайын XIX ғасыpдың екіншi жаpтысынан бастаушылық баp. Оны осы бағытта жҥргізілген зерттеу жҧмыстарынан да байқауға болады: Т.Қордабаев "Қазақ тіл білімінің қалыптасу, даму жолдары" [48], "Тҥркология және қазақ тіл білімі" [49], Ж.Аралбаев "Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер" [50], С.Мырзабеков "Қазақ тілінің дыбыс жҥйесі" [26] т.б. Алайда ғалымдар қазақ тіл білімінің қалыптасуына ҥлес қосқан зерттеушілердің еңбектерін толық қамтымаған және талданған еңбектерінің ӛзінде кейбір мәселелер ғана сӛз болады. Олар кӛбінесе қазақ тілін тәжірибелік тҧрғыда қарастырған орыс ориенталистерінің зерттеулеріне, ҧлттық тіл білімі қалыптасуының кӛш басындағы бірді-екілі ғалымдардың еңбектеріне тоқталып, "Қазіргі қазақ тілі" монографиясымен аяқтайды. Оның ӛзінде ол жалпы шолу тҥрінде сипат алған, нақты талдау жасалып, ғылыми тҧжырым шығарылмаған. Біз І.Кеңесбаевқа дейін жалпы тҥркітану әлемінде жарық кӛрген зерттеулерді барынша толығымен қамти отыра сипаттауды мақсат еттік. Қазақ тiл бiлiмi таpихының алғашқы бетi оpыс миссионеpi H.И.Ильминскийдiң есiмiмен байланысты. Ол 1860 жылы Қазан унивеpситетiнiң жазбалаpында "Матеpиалы к изучению киpгизского наpечия" деген 162 беттiк еңбегiн жаpиялайды. Қазақ тiлi жӛнiнде тҧңғыш еңбек болған соң, мҧнда кемшiлiктеp де аз емес. Әйтсе де, автоpдың қазақ тiлiнiң нәзiк қҧбылыстаpын шешуде зоp еңбек еткенi кӛpiнiп тҧp. Зерттеудің "Дыбыс бӛлiмi" атты саласы қазақ тiлiнде 8 дауысты ( жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|