І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| о
, ө , е фонемалаpының сӛз басында келу жағдайына тоқталуы; б) дауыстыларды ерін мен жақ қатысына қарай жіктеп, сызбаға тҥсіруі; в) дауыссыздарды дауыс қатысына, айтылу орны мен жолына қарай жіктеуі; г) буынның қос дауыссыздан басталмайтынын айтып, тҥрлері мен қҧрамын кӛрсетуі; ғ) тpанскpипциялауда қолданылатын шартты белгілерді кӛрсете отыра талдауы. І.Кеңесбаев H.А.Баскаковтың тӛмендегідей ой-тҧжырымдарын ӛз тарапынан толықтырып, дамытқан: а) H.А.Баскаков дауыссыздарды айтылу орнына қарай жетіге жіктесе, І.Кеңесбаев кӛмей һ фонемасын қосып, сегізге бӛледі; ә) H.А.Баскаков буын табиғаты жайында жҧтаң мағлҧмат берсе, І.Кеңесбаев Л.В.Щербаның (экспираторлық буын теориясын) идеясын басшылыққа ала отырып, буын мәселесін барынша тҥбегейлі сипаттайды; б) H.А.Баскаков қарақалпақ тіліндегі ерін ҥндестігінің қай буынға дейін жететінін нақты кӛрсету қиын екенін пайымдаса, І.Кеңесбаев қазақ тілінде ерін ҥндестігі ҥш буыннан аспайды деп батыл пікір айтады; в) І.Кеңесбаевтың ритмикалық және логикалық екпіндер жайындағы тҧжырымы да толық. Аталған тармақты жинақтай келе, тҥркі тіл білімі зерттеушілері мен І.Кеңесбаевтың фонетикалық пайымдауларында мынадай ҧқсастықтарды байқауға болады: дыбыстарды дауысты және дауыссыз деп жіктеп, олардың қҧрамын анықтауы; дауыстыларды ашық-жартылай ашық-қысаң, еріндік-езулік, жуан- жіңішке деп жақ, ерін, тіл қатысы мен қалпына қарай саралауы; е , о , ө дауысты фонемалары сӛз басында келгенде дифтонгоид болатындығы; фонетика-фонология саласының басты нысаны – фонема мәселесiнiң зерттелуiнде Л.В.Щерба идеясын басшылыққа алуы; дауыссыз фонемаларды дауыс қатысына, айтылу жолы мен орнына қарай бӛлуі; жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|