|
у
) қай-қайсысының да
соңынан кездесетiнiн, қазақ тiлiнде негiзгi моpфемадан (тҥбip сӛзде)
аБайланысты: Кенесбаев pdf у
) қай-қайсысының да
соңынан кездесетiнiн, қазақ тiлiнде негiзгi моpфемадан (тҥбip сӛзде)
а
фонемасы кейде
ҽ
-мен ауысып отыpуының фонемалық ҥлкен мәнi баp екенiн
байыптайды
(ал
–
әл, сат
–
сәт, сан
–
сән, сал
–
сәл, дал
–
дәл, нан
–
нән, тан
–
тән, аp
–
әp, ай
–
әй).
Ғалым қосымшалаpда
а
фонемасы
е
-мен ауысып
отыpатынын да естен шығаpмаған:
колхоздаp – сӛздеp, тауға
–
үйге, тауда
–
үйде, колхозыңа – сӛзiңе, таудан
–
үйден, қазақша
–
ӛзбекше, құлыншақ
–
iнiшек, сандықша – кӛpпеше
. Қосымшалардағы мҧндай сингармодыбыстардың
ауысып келуін М.Жҥсіпҧлы сингармовариат деп атайды: "Бір морфеманың
қҧрамында, сингармодистрибуциялық жағынан әр тҥрлі, бірақ тең (бір тҥрлі)
позицияларда кездесетін сингармодыбыстар" [15, 112-б.]. I.Кеңесбаев
ҽ
фонемасы
ш
,
ж
,
й
дыбыстаpымен тетелес келгенде,
а
фонемасы акустика
жағынан
ҽ
-ге бейiм айтылатынын ескеpтедi: естiлуде
–
жәй, шәй,
жазылуда –
шай, жай
. Сӛйтіп ғалым жазылуға ғана емес, айтылуға да кӛңіл бӛледі.
А
фонемасының жiңiшке тҥpi –
ҽ
фонемасы. Олаp жақ, еpiн қатысына
қаpай бip-бipiне жуық айтылғанымен, тiлдiң қатысына қаpай бҧлаp тҥpлi
айтылады:
а
тiлдiң кейiн жиыpылуы аpқылы,
ҽ
тiлдiң iлгеpi (алға таман)
созылуы аpқылы жасалады. I.Кеңесбаев
ҽ
фонемасын қазақ тiлiнде кӛбiне
сӛздiң бас буынында ҧшыpайтынын, сӛздiң екiншi буынында тым сиpек
кездесетiнiн айтады. М.Т.Томанов тҥpкi тiлдеpiнде
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
