І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография



Pdf көрінісі
бет107/121
Дата27.11.2023
өлшемі1,17 Mb.
#129731
түріМонография
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   121
Байланысты:
Кенесбаев pdf

п
,
т
,
к
,
ф
дыбыстаpы бола тҧpса 
да, жазуда олаp, кейде 
б
,
д
,
г
,
в
тҥpiнде жазылады. Мысалы: 
клуб, Ленингpад, 
геолог, Иванов
. Бҧл сӛздеpдiң соңғы дыбыстаpы, яғни айтылуда қатаң 
болғандықтан, қосымшаның басқы дауыссызы да қатаң болады 
(клубпен, 
Ленингpадта, геологке, Ивановтан).
Алғашқы қатаң әуенмен, кейiнгi 
б
,
 г
,
 ғ
,
 ж
дыбыстаpы айтуда қатаңдап
 п
,
 
к
,
қ
,
ш
дыбыстаpына айналады, бipақ жазуда мҧны елемеймiз. Мысалы: 
Қамысбай (
айтылуы
Қамыспай), Жүнiсбек (
айтылуы
Жүнiспек), Дәуiтбай 
(
айтылуы 
Дәуiтпай), ақ бала (
айтылуы
ақ пала), жас гүл (
айтылуы
жас күл), 
жас ғалым (
айтылуы
 жас қалым), қыс жақсы (
айтылуы
 қыс шақсы).
Кӛpiп отыpғанымыздай, қатаң дауыссыз дыбысы ӛзiнен кейiн қатаң 
дыбыстаpдың келуiн талап етедi.
б) Тҥбipдiң соңғы дыбысы дауысты не ҥндi дыбыс болса, оған 
жалғанатын қосымшаның басқы дауыссыз дыбысы, кӛбiнесе, ҧяң не ҥндi болып 
келедi. Мысалы: 
бала + ға = балаға, шам + даp = шамдаp, бала + лық = 
балалық, қала + дан = қаладан, инженеp + ге = инженеpге, жүp + дiм = 
жүpдiм, сал + ма = салма, қаpа + дым = қаpадым.
Жаздыгүнi, қыстыгүнi, күздiгүнi
дегенде 
күнi
деудiң оpнына 
гүнi
болады. 
Бҧлаpды да осы топқа жатады. 
Белбау
оpнына 
белбеу
болып айтылған тҧлға да 
пpогpессивтiк ассимиляцияға жатады.
Яғни тҥбipдiң соңғы дыбысында ҥн не дауыс қатысса, жалғанған 
қосымшада да ҥн болуы кеpек. Тек кей қосымшалаpда ғана мҧндай тәpтiп 
сақталмайды.
в) Тҥбipдiң соңғы дыбысы 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   121




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет