Москвалықтардың ҧғымдары мен терминдерін модификацияландырып,
сингармонизм заңының принциптерімен синтездендірудің нәтижесінде ғалым
тіл біліміне жаңа аталымдар қосты: сингармотеория, сингармотермин,
сингармофонема,
сингармофонемография,
сингармофонология,
сингармодыбыстип,
сингармофонологиялық позиция, сингармоинвариант,
сингармовариация, сингармовариант, сингармотембр т.б. Оның алғашқы бӛлігі
сингармониялық теорияның аталымынан тҧрса, екінші бӛлігі МФМ-ның
терминін қамтиды [15, 97-98-бб.]. Ғалым М.Жҥсіпҧлы сингармофонологияның
басты
ҧғымдарына
тҥсінік
беріп,
мәнін
ашады:
"инвариант
(сингармоинвариант) – бір фонеманың ғана қҧрамына енетін,
әлді позицияда
кездесетін, басқа дыбыстарға ҧқсамайтын, сӛз мағынасын ӛзгертетін дыбыс
(фонеманың позициялық тҥрі); вариация (сингармовариация) – бір фонеманың
қҧрамына кіретін, әлді (максималды айыру)
позицияда кездесетін, сӛз
мағынасын ӛзгертетін, дыбыстармен байланысу мҥмкіншіліктері мен
максималды тәуелді (әлсіз) позицияда кездесетін дыбыс (фонеманың
позициялық тҥрі); вариант (сингармовариант) – бірнеше фонеманың қҧрамына
енетін, әлсіз (минималды айыру) позицияда кездесетін, сӛздің мағынасын
ӛзгертетін қабілетінен айырылған (бірақ толық емес) дыбыс (фонеманың
позициялық тҥрі)" [15, 57-58-бб.]. Бҧл тҥсініктер фонеманы дыбыстар қорынан
тҧратынын кӛрсетеді. Бір фонеманың қҧрамында дыбыс саны біреу ғана емес,
одан да кӛп болады. Және олар сӛйлеу ҥрдісінде бір-біріне ҧқсамауы да мҥмкін.
Ғалым
қазақ
тіліндегі
дауыссыз
/
Достарыңызбен бөлісу: