Ақпараттық технологиялардың мазмұны

Технология ұғымы педагогика ғылымына, өндіріс аясына енді. В.Даль: "Технология - наука техники. Техника искусство, знание, умения приемы работы и приложение их к делу"- деп түсіндірді. Ал оның алғашқы мағынасы

өнімді өндіру процесінде шикізаттың қалпын, күйін өзгерту, жаңарту әдістерінің жиынтығы дегенді білдірген. Яғни технология - адамның басқаруымен техникалық құралдарды (станок, машина, т.б.) пайдалану арқылы өнім алу процесі. Мұндағы ең маңызды мәселе-техникалық құралдар.

Технология: tесһnе-өнер, шеберлік және logos-ғылым, яғни "шеберлік туралы ғылым" деген ұғымды білдіретін гректің сөзі.

Технология шеберлікпен өнім алу, нәтижеге жету, белгілі бір жоба, моделмен оқыту дегенге саяды. Осы мағынаны негізге ала отырып, В.П.Беспалько, М.В.Кларин, Б.С.Блум, т.б. ғалымдар оны оқыту білім беру процесіне қатысты педагогикалық аспектіде қарастырып, мынадай анықтамалар береді:

Педагогикалық технология - оқытудың арнайы формаларын, әдістері мен тәсілдерін айқындайтын педагогика-психологиялық нұсқаулардың жиынтығы, педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістемелік аспабы (Б.Т.Лихачев), оқу процесін іске асырудың мазмұндық техникасы, практика жүзінде асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы (В.П.Беспалько), оқыту процесінде жоспарлы нәтижеге жетудің сипаттамасы (И.П. Волков).

Оқыту технологиясының негізгі мақсаты-берілген үлгі бойынша өнім алу, оқытудың тиімділігін, сапасын көтеру. Оқыту технологиясы білім берудің тиімді жолдарын зерттейтін ғылым ретінде, оқыту үрдісінде қолданылатын тәсілдер, принциптер мен регулятивтердің жүйесі ретінде, нақты оқыту процесі ретінде сипатталады.
Оқу бағдарламаларында барлық пән бойынша білім мазмұнының әзірше бірінші элементіне үлкен мән берілуде, яғни ол - білімге. Қазіргі қоғамда жүріп жатқан әлеуметтік терең өзгерістер білім беруді дамытудың жаңа жолдарын, яғни педагогика ғылымының парадигмасы мен әдістемесін өзгертуді талап етеді. Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалімге басшылық рөл берілсе, ал қазіргі оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуі тиіс, оны оқытпайды, ол өздігінен оқуы керек. Қоғамды гуманизациялау,

оқытуды дифференсациялау арқылы оқушылардың өз таңдауына жол ашады. Ал мұғалімнің негізгі көңіл аударатын жайы әрбір оқушының жеке қызығуы

мен мүмкіндіктерін ашуға болады. Оқушының іс-әрекеті көптеген мінез-

құлық параметрлерімен (іс-әрекет сипаты, жеке интеллектуалды дамуы,

сөйлеу мәдениеті, өз бетінше жұмыс істеуі, жауапкершілігі, өз еркімен

ұсыныс тастауы т.б.) бағаланады. Әрбір оқушы басқа оқушымен

салыстырылмайды, керісінше дамуына қарай өзімен-өзі салыстырылады.

Оқушылардың өз нәтижелерін бағалай білуге үйренуі аса маңызды. Сонда баға оның жіберген қатесіне берілген жазалау емес, қайта жеткен жетістігіне

берілген мадақтау, қызығуы мен қажетін көтермелеу құралына айналады.

^ Педагогикалық технологияларды мазмұнына қарай қазіргі кезде төмендегі топтамасы ұсынылып жүр:

2. Оқушылардың іс-әрекетін белсендіру мен тиімділігін арттыру педагогикалық технологиялары (Ъ.Ф.Шаталов, Е,И,Пассов.)

3.Оқыту үрдісін басқарумен ұйымдастыру тиімділігін арттыратын педагогикалық технологиялар.(бағдарламалап дифференциялдап оқыту (Н.К.Гузик, Ж.Қараев, т.б.)

4. Оқу материалының дидактикалық құрлымын әдіснамалық тұрғыдан жетілдіретін әдістемелер. Мысалға дидактикалық біліктерді түрлендіру жөніндегі (Методика укрупления дидактических единиц-УДЕ) П.М.Эрдниев әдістемесі және т.б.

5. Табигатқа сәйкестендіріп, Халық педагогикасы әдістемелері қолданылатын технологиялар. Мысалы, Л.Н.Толстой, Монтессори, Абайдың қара сөздері,т.б.

6.Баламалы технологиялар, Мысалы Р. Штейнердің Вальдорф педагогикасы.

7. Кешенді технологиялар (Бұған көптеген авторлық мектептер кіреді) т.б.

Бірлесіп оқудың басты идеясы - білімді бірлесіп игеру.

Бірлесіп оқудың технологиясын қарастырмас бұрын, басты түсініктерін біліп алған жөн. Көптеген елдердің білім беру жүйесінде қазіргі заманға сай тенденцияларды жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады. Бұл (тенденцияларды жүзеге асыруға) білім саласындағы дүниежүзілік елдердің жаңа ақпараттық технологияларға соның ішінде осы дүниежүзі әлеміне есігін ашатын компьютерлі телекоммуникацияларға қызығушылық танытылуда.

Қазіргі кезде мұндай мүмкіншіліктер қашықтық аралық білім беру, студент пен ұстаздардың қатынасы тек бір институт облыс көлемінде шектелмей одан басқа мемлекеттер мен әлемнің аймақтарымен қатынасы көптеп етек алуда. Жаңа ақпараттық технологиялардың көмегімен тек күндізгі емес, үйден шықпай-ақ қашықтықта білім алуға болады. Интернеттің басты жүйесі әлемнің ғылыми орталықтарының, кітапханаларының ақпараттарына кіру, өздігінен білім алуға ой-өрісінің өсуіне жағдай жасайды. Барлық елдердегі білім саласымен, мұғалімдердің, студенттердің тәжірибе алмасуына мүмкіндік туады. Қандай да болмасын білім беру жүйесі бұл ашық және тұрақты жүйе, сондықтан да мұндай оның компоненттері, білім беру мақсаты мен мазмұны, қаңдай да болмасын білім беру түрінде бір мемлекеттің ішінде және мемлекетте қабылданған білім беру бағдарламасымен белгіленген жүйесіне сәйкес өзгеріссіз қалу керек.

Халықаралық тәжірибеде телекоммуникация деп техникалық құралдар

(телефон, радио, телевидение) көмегімен ақпараттарды белгілі қашықтықта беруді айтады.Жоғарғы оқу орнының тәжірибесінде телекоммуникациялар туралы айтқанда көбінше компьютерлік құралдармен (модем арқылы) ақпаратты беру, қабылдау, дайындау және сақтау туралы айтылады, я болмаса телефондық жүйе дәстүрлі мен я болмаса спутниктің байланыс көмегімен — бұл компьютерлік телекоммуникациялар делінеді. КТК-дағы ақпараттарды өткізу мен қабылдау компьютерден-компьютерге (синхронды байланыс-тікелей және уақыт аралық ЭВМ (асинхронды байланыс) арқылы болуы мүмкін, олар қолданушы сұранысы бойынша оның жеке компьютеріне хабарларды толтырып, таратуына мүмкіндік береді.

Бiлiм берудi ақпараттандыру процесi пән мұғалiмдерiне, әдiскерлерге, бiлiм мекемелерiн басқарушыларға жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне жан-жақты пайдалану саласына үлкен талап қояды.

Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде мамандардың осы сала бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау қарастырылған. Аталған мiндеттердi жүзеге асыру мақсатында мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау бойынша курс тақырыптарының мазмұны өзгертiлiп, жаңаланды. Оның негiзгi мазмұны бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерiнiң кәсiби шеберлiгiн жаңа ақпараттық технологияны пайдалану бойынша жетiлдiруге, басқаша айтқанда, бiлiм берудi ақпараттандыруға сай мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.

Тәжiрибе жүзiнде дәлелденгенiндей, кез келген мұғалiм мен әкiмшiлiктiң өз қызметтерiне компьютердi пайдалануы олардың әлемдiк ақпараттық кеңiстiкке енуде ақпараттық мәдениетiнiң қалыптасатынымен өлшенедi. Сонымен бiрге, бұл жағдайда, инновациялық әдiстер мен құралдарды оқу процесiне пайдалану оқушылардың мектеп пәндерiн игеруде қызығушылықтарын арттыруда. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие процесiне пайдалану оның келесi педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:

• 
  оқушының дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту процесiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану;
  
• 
  оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық-iс-әрекеттiк компьютерлiк ойындар және т.б.);
  
• 
  проблемалық, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану арқылы классикалық әдiстердi жетiлдiру;
  
• 
  жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер, телекоммуникация, виртуальды орта және мультимедиа-технология) пайдалану арқылы оқу процесiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
  

• 
  ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерiнiң мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: информатика, ақпараттық және желiлiк технологиялар саласы бойынша жаңа бiлiмдер алу;
  
• 
  информатика мұғалiмдерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау;
  
• 
  бiлiм беру жүйесiн басқару мамандарын және пән мұғалiмдерiн жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана бiлуге үйрету;
  
• 
  информатика пәнiн оқытудың көкейкестi мәселелерi бойынша информатика мұғалiмдерi үшiн стажировка өткiзу және оны ұйымдастыру;
  
• 
  арақашықтықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
  
• 
  облыстағы бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандырудың ғылыми-әдiстемелiк бағыт бойынша жетекшiлiк ету;
  
• 
  облыстың бiртұтас бiлiмдiк желiсiнiң ақпараттық ресрустарын қалыптастыру;
  
• 
  оқу процесi мен ғылыми-әдiстемелiк жұмыстарға жаңа ақпараттық технологияны қолдану негiзiнде олардың озық тәжiрибелерiн тарату.
  

Педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология негiзiнде дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:

• 
  вариативтiлiк — әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;
  
• 
  болашаққа негiзделген — күтiлетiн нәтиженi анықтайтын кезеңдiк бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға бағытталған курстың жалпылама мақсатын анықтайды;
  
• 
  рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге бағытталуы қажет;
  
• 
  эргономикалық — нақтылы мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi талап етiледi;
  
• 
  iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi, бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн анықтау;
  
• 
  тәжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың тәжiрибесi қолдану идеясы жүзеге асырылады және нақытлы iс-әрекеттер бойынша тыңдаушылардың танымдық процестерiнiң өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;
  
• 
  жекелеген консультация беру - тыңдаушыларға консультация беру ұсынылады. Ол мына бағытта жүргiзiледi: әрбiр тыңдаушының өзiндiк ерекшелiгiн ескере отырып қойылған нәтижелерге жетуге байланысты игерiлетiн мәселелердiң мазмұны мен оған қолданылатын тиiмдi әдiс-тәсiлдер.
  

Жаңа ақпараттық технологиясына дайындау мынадай екi негiзгi модуль бойынша құрастырылған: “Педагогтың ақпараттық құзырлығы” және “Оқытудағы ақпараттық технологиялар”.