Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы
жүктеу/скачать 42,43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- MİR CƏLAL YARADICILIĞINDA SEVGİ MOTIVİ
- Açar Sözlər
- Anahtar Kelimeler
KAYNAKÇA Abdulla Şaiq (1954). “Gelecek Sizindir!”, Azerbaycan Gencleri Qezéti, Azerbaycan’ın Birleşmiş Qézet- Jurnal Neşr., 3 Yanvar Bakı. Abdulla Şaiq (1968). Eserleri II (Haz: Kamal Talıbzade), Azer Neşr., Bakı. Abdulla Şaiq (1972). Eserleri III (Haz: Kamal Talıbzade), Azer Neşr.,Bakı. Abdulla Şaiq (1977). Eserleri IV ( Haz: Kamal Talıbzade), Azer Neşr., Bakı. Acaroğlu, Türker (1970). Çocuk Edebiyatımızın Tarihçesi, Türk Dili, No: 231.Ankara. Enginün, İnci (1985). Çocuk Edebiyatına Toplu Bir Bakış, Türk Dili, Ocak, No:400.Ankara. Erol, Ali (2006). “Tevfik Fikret ve Mehemmed Hadi'nin Şiirleri Üzerinde Mukayeseli Bir Değerlendirme”, Medeniyyet Dünyası S.XI Bakı. s. 371-380 Erol Ali (2016). “Azerbaycan Eğitim Sisteminde, Aile Terbiyesi ve Halk Kültürü Kaynaklarından Yararlanma Düşüncesinin Edebî Sahadaki Yansımaları”,Halk Kültüründe Aile Uluslararası Sempozyumu, 25-26-27 Mart –Edirne. Eronat, Kamuran(2007). “Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Çocuk ve Gençlik”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 9, Diyarbakır, s.33-43. Tevfik Fikret (1985). Rubab-ı Şikeste ve Diğer Eserleri, (Haz:Fahri Uzun) İnkılap, İstanbul. Tevfik Fikret (2004). Bütün Şiirleri, (Haz: Prof.Dr. İsmail Parlatır, Doç. Dr. Nurullah Çetin), Ankara: TDK. Kaplan, Mehmet (1998). Tevfik Fikret(Devir-Şahsiyet-Eser), İstanbul: Dergâh Yayınları. Vahabzade, Bextiyar (1981) “Hemişe Yaz Olar”, (Şaiqane Yad Ét-Kamal Talıbzade, Genclik, Bakı.)
94 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
MİR CƏLAL YARADICILIĞINDA SEVGİ MOTIVİ Ayşən Ə. SADIQLI
hekayəsi və “Açıq kitab” romanı əsasında ədibin yaradıcılığında sevgi motivindən bəhs edilir. Hər iki əsər ətraflı şəkildə təhlil edilir. Açar Sözlər: Mir Cəlal, hekayə, yalan, sevgi The Motive of Love in the Creativity of Mir Jalal Abstract: This aticle is about the motive of love in the creativity of an outstanding representative of Azerbaijani literature Mir Jalal. “Open book” and “Who is to blame” novels are analyzed in detail. Keywords: Mir Jalal, novel, a lie, love XX əsrin ustad sənətkarlarından olan Mir Cəlal Azərbaycan ədəbiyyatına həm böyük nasir, həm böyük tədqiqatçı-alim, həm görkəmli müəllim, həm də böyük sosioloq, ictimai xadim kimi daxil olmuşdur. O, 300-ə qədər hekayənin müəllifidir. Mir Cəlal yaradıcılığının Azərbaycan ədəbiyyatı və ədəbiyyatşünaslığına gətirdiyi ən ilkin nümunəvi məziyyətlərindən biri ədəbiyyatın formasına və məzmununa gətirdiyi yeniliklər olmuşdur. Mir Cəlal bütün ədəbi irsi ilə müasir sənətkardır. O, klassik hekayəçilik ənənələrini yaradıcı şəkildə davam və inkişaf etdirərək XX əsr hekayəçilik məktəbinin əsaslarını və prinsiplərini müəyyənləşdirmişdir. İlk dəfə olaraq hekayənin novella janrının nümunələrini yaratmışdır. Mir Cəlalın hekayə yaradıcılığı müasir təbliği təsir gücü ilə yanaşı, dərin ictimai-siyasi məzmunu və bədii gülüşü ilə səciyyələnir. Yazıçının hekayələrində həyati əhəmiyyətli məsələlərdən bəhs edilir. Bu hekayələrdə fantastik, uydurma, tamamilə təxəyyül məhsulu olan hadisələrə rast gəlmək mümkün deyil. Mir Cəlal hekayələri real həyat həqiqətlərinə söykənir. Ədibin bir-birindən dəyərli hekayələrini oxuyan hər bir oxucu özü üçün müəyyən mətləblər aşkar edir, bəlkə də edə biləcəyi səhvlərdən, yanlışlıqlardan çəkinir. Bir sözlə, Mir Cəlal hekayələri oxucuları düz yola istiqamətləndirir. Müxtəlif illərdə yazılmış hekayələrdə bu günümüz üçün də çox aktuallıq kəsb edən məsələlər haqqında danışılır. Mir Cəlalın hekayələri əsasən satirikdir. Lakin ədibin hekayələri içində sevgiyə həsr edilənləri də vardır. Yazıçının sevgiyə, iki gənc arasındakı münasibətlərə öz yanaşması vardır. Mir Cəlalın sevgiyə həsr olunmuş hekayələrindən “Günah kimdədir” əsəri diqqəti cəlb edir. Hekayə 1969-cu ildə yazılmışdır. İlk növbədə hekayənin adı oxucuda maraq oyadır. Hekayəni sona qədər oxuyub, həqiqətən məsələnin nə yerdə olduğunu, kimin günahkar olduğunu öyrənmək istəyirsən. Hekayədə bütün dövrlər üçün aktual məsələdən – sevgi-məhəbbətdən danışılır. Dahi şairlərimiz Nizamidə, M.Füzulidə gördüyümüz məhəbbət macərası, sevənlərin ayrılıq səbəbi dövrlə, zamanla bağlı idisə, burada iki sevənin qovuşa bilməməsinin səbəbi yalandır – illərdir hər iki gəncdən gizlədilən həqiqətdir. Bəlkə də zamanında hər şey olduğu kimi deyilsə idi, məsələ bu həddə çatmazdı. “Günah kimdədir” ədibin digər hekayələri kimi gözəl, saf, təmiz ana dilində, anlaşıqlı şəkildə yazılmışdır. Bu hekayədə hər kəs üçün örnək alınası bir hadisədən danışılır. Hekayənin əvvəlində bir oxucu Mir Cəlala sualla müraciət edir: “Mən ədəbiyyatın, şəxsən sizin oxucularınızdanam. Yaxşı bilirəm ki, siz tanınmış, hörmət sahibi, müasir mədəniyyət xadimisiniz. Gözünüzün önündə köhnə, cəhalət timsalı bir şəxsiyyətin cinayəti tüğyan edirsə, buna etinasız, biganə münasibət bəsləyə bilərsinizmi? Belə bir vəziyyətə necə qiymət verər, nə ad qoya bilərsiniz? Xahiş edirəm, deyəsiniz!..”(Mir Cəlal 2013: 233) Təbii ki, yazıçı birdən-birə bu sualı eşitdiyinə görə təəccüb edir və oxucusuna bir sinif otağında oturub arxayın danışmağı təklif edir. Oxucu sualını bir az daha konkretləşdirir və deyir: “Gümandayam ki, siz mənə mümkün köməyinizi əsirgəməzsiniz! Bu kömək mənim xahişimdirsə, sizin də borcunuzdur; mədəniyyət borcu, vətəndaşlıq borcu!” Yazıçı ilə oxucu iki düşmən təsiri bağışlayır, sanki onların arasında kəskin bir ixtilaf vardır. Yazıçı sualı cavablandırmağa çalışır: “İndi mütərəqqi cəmiyyət, əlbət ki, mürəkkəbdir, əlvandır. Arzuladığına nail olmaq üçün, Qorki demişkən, mübarizə lazımdır. Bunsuz heç bir şey əldə etmək olmur”.
Bakı Dövlət Universiteti Filologiya Fakültəsi, II kurs doktorant, ayshan_bdu@mail.ru 96 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Rəşid əsl məsələni açıqlayır. Məlum olur ki, onun sevdiyi qızı – əmisi qızını ona vermək istəmirlər, gənclərə kömək etmək əvəzinə, qarşılarına sədd çəkirlər. Rəşidlə söhbətdən aydın olur ki, onların birləşməsinə izn verilmədiyi təqdirdə uzaq bir yerə gedib, orada yaşayacaqlar. Yazıçı gənclərin ata- anaları ilə danışıb, onlara yola gətirməyə çalışacağını söyləyir. “...Həkimlər ürəkləri təzələdiyi bir əsrdə məhəbbətə zəncir vurmaq olarmı?” Yazıçı Səadətin atasını təmir emalatxanasında görür, onu yola gətirməyə çalışsa da, atası əsl səbəbi danışa bilməyəcəyini və bu işin əsla baş tutmayacağını bildirir. Yazıçı Rəşidə nə deyəcəyini bilmir. 15-20 gündən sonra yazıçı Qutqaşın rayonunda Rəşidə rast gəlir. Məlum olur ki, Rəşidlə Səadət valideynləri narazı olduğu üçün birlikdə buraya gəliblər. Rəşid İnşaat İnstitutunu bitirmiş, yol mühəndisi olduğu üçün uyğun bir iş tapacağını düşünür; yazıçı ilə eyni mehmanxanada qalırlar. Yazıçı mehmanxanaya qayıdarkən Səadətin atasına rast gəlir, onun qapıda olduğunu görür. Atası gənclərin qaçmağında yazıçının əli olduğunu zənn edir. Təbii ki, vəziyyət heç də belə deyildi. Yazıçı Səadətin atasına belə deyir: “İndi ayrı zəmanədir. Cavanlar valideyn məsləhətilə yox, qəlbin səmimi çağırışı, şəxsi iradələrinin hökmü ilə hərəkət edirlər. Burada bir qanunsuzluq da görmürəm...”. Qızın atası cavabında deyir: “Elə deməyin, el yaxşı deyib: Birini bilirsən, birini bilmirsən”. (Mir Cəlal 2013: 239) Yazıçı Bakıya qayıdır, sonradan bu məhəbbətin təfsilatını öyrənir. Beləliklə, Rəşidin atası onları Bakıya qaytarmağa nail olur. Şəhərdə bu əhvalatdan çoxunun xəbəri var idi. Əslində Rəşidlə Səadət doğma bacı-qardaşdırlar. Hər ikisi radiotexnikin uşaqlarıdır. Texnikin kiçik qardaşı Mübarəkin övladı olmadığına görə kimsəyə bildirmədən Rəşidi lap körpə vaxtından qardaşına verir. Bir müddət sonra texnikin dörd oğul atası texnikin Səadət adlı qız övladı dünyaya gəlir. Həm Rəşid, həm də Səadət şad, firavan, naz-nemətlər içərisində böyüyürlər. Uşaqların hər ikisi eyni məktəbdə oxuyur, böyüyür, gündən- günə bir-birinə bağlanırlar. Qızın 15, oğlanın 18 yaşı olanda aralarındakı ünsiyyət, səmimiləşməyə, “ürək sirdaşlığı”na çevrilməyə başlayır. Rəşid ali məktəbi qurtarmamış, bir ixtisas qazanmamış evlənmək istəmirdi. Lakin Səadəti dərin məhəbbətlə sevir, heç kimə deməsə də yalnız Səadət haqqında düşünür. Rəşid nədənsə həmişə bu kədərli mahnını oxuyurdu: “Bu dünyada daş daşıdım, gəmim dolmadı, Gənc yaşımda bir qız sevdim, mənim olmadı!..” Həqiqət xanım hər vasitə ilə Rəşidin diqqətini Səadətdən yayındırmaq istəyirdi. Rəşidin bir fikri vardı: “Ya Səadətdir, ya heç kəs!” Rəşidə də, Səadətə də eşitdirirdilər ki, əmiqızını almaq olmaz, nəsil korlanar, günahdır. Heç kəs Rəşidi fikrindən döndərə bilmir. Valideynlər hər vasitəyə əl atsalar da, əsl həqiqəti açıb deyə bilmirlər. Həqiqət xanım Rəşidi inadından döndərməyə çalışır. “Ulu sözünə baxmayan ulaya-ulaya qalar” deyir. Rəşid isə yalnız Səadət “yox” deyəcəyi təqdirdə təslim ola biləcəyini deyir. Həqiqət xanım çarəni bu əhvalatı Rəşidin də, Səadətin də müəllimi Azad müəllimə deməkdə görür. Azad müəllim gənclərin sevgisi haqqında az da olsa eşitmişdi, lakin hadisəni təfərrüatı ilə bilmirdi. Bayram məclislərinin birində Həqiqət xanım Azad müəllimlə danışır, bu məsələ ilə bağlı danışmaq üçün münasib vaxtı öyrənir. Nəhayət, Azad müəllimin yanında bir məsləhət məclisi qurulur. Azad müəllim valideynlərə müraciətlə deyir ki, cavanları həqiqət, doğruluqla böyüdüb, tərbiyə etməliyik. Belə bir yalan kimə, nəyə lazımdır? Bilirsiniz ki, bizə yalan yaramaz! Cavanlar böyüyəndə yalan əsasında sevgi yoluna düşəndə, qeyri-qanuni izdivac yolunu tutanda ayılıb başınıza döyürsünüz! Rəşid öz doğma atasını oğlu kimi sonsuz əmisinin övladlığına keçə bilərdi. Səadətlə də belə qeyri-qanuni, qəribə məhəbbət yoluna düşməzdi. Bacı- qardaş məhəbbəti belə faciəli bir mənzərə ilə nəticələnməzdi. Gec də olsa, həqiqəti açıb demək, cavanları başa salmaq lazımdır!”. Müəllimin bu sözlərini Rəşid də, Səadət də eşidir. Mir Cəlalın “Xatirə hekayələri”ndən olan “Yalan ayaq tutar, yeriməz” hekayəsində də yalan danışmaq pislənilir. Hekayədə Bəşir adlı bir uşağın həyatda qarşılaşdığı hadisələrdən danışılır. Bir gün Heybət xala evin qapısını döyür, anası evdə ola-ola uşağa məcbur etdi ki, yalan danışsın, onun evdə olmadığını desin. Çox sadə görünən bu vəziyyət sonradan uşaq böyüyüb iş başına keçəndən sonra nəinki Bəşirin, onun işçilərinin də həyatında bir fəlakətə səbəb olur. Getdikcə anasının daha çox yalan danışdığını görən Bəşir özü də yalan danışmağa başlayır. Bəşir böyüyür, böyük bir idarənin rəisi olur. Nə soruşsalar, yalan deyir. Sonda Bəşiri məhkəməyə çağırırlar. Bəşir “Binanın üstünü çadırla örtəcəyəm, mənim əlimdə işə yarayan vəsiqə, xasiyyətnamə, 10 illik iş stajım var” (Mir Cəlal 2013: 335),- deyir. “Yalan açılanda üstünü heç çadır da örtə bilməz” cavabını alır. Kiçik bir yalan gələcəkdə daha böyük, daha təhlükəli yalanların başlanğıcı olur. Bir zamanlar dəhşətli faciə kimi təsir bağışlayan yalan Bəşirdə adət halını alır. Beləliklə, hər bir ananın övladına verdiyi tərbiyədən çox şey asılıdır. “Yalan insanları pisliklərə, pisliklər isə cəhənnəmə sövq edər”; “Düz danışmaq ədalətlə qardaşdır” kimi hikmətli sözlər əbəs yerə deyilməyib.
97 Ayşən Ə. SADIQLI /Mir Celal Yaradıcılığında Sevgi Motivi “Günah kimdədir” hekayəsindəki adlar ədəbiyyatımıza müasir hekayə janrını gətirən yazıçı İsmayıl bəy Qutqaşınlının “Rəşid bəy və Səadət xanım” əsərini xatırladır. Fransız dilində yazılmış əsərdə iki zadəgan ailəsinə məxsus gənclərin sevgisindən danışılır. Bu iki hekayə arasında oxşarlıq yalnız gənclərin adlarındadır. İsmayıl bəy Qutqaşınlının hekayəsində Rəşid bəy və Səadət xanım ayrı-ayrı yerlərdə yaşayırlar, bir-birini sevirlər. Səadəti başqasına ərə vermək istəsələr də, bu iki gəncin ülvi məhəbbəti hər şeyə qalib gəlir və sonda sevgililər qovuşurlar. Bu hekayədə isə Rəşid bəy və Səadət xanım bir-birini sevir, bacı-qardaş olduqlarını bilmədən kiçik yaşlarından bir yerdə böyüyür və bir-birini sevirlər. Bu gənclərin qovuşmama səbəbi hər ikisinin valideynlərinin yalan danışmasıdır. Onlar həqiqətən də əmioğlu- əmiqızı olsa idilər, bəlkə də valideynləri onların ailə qurmasına razı olardı.
Mir Cəlalın sevgi məsələsinə toxunduğu əsərlərdən biri də “Açıq kitab” romanıdır. Əsər 1944-cü ildə “Vətən uğrunda” jurnalının 2,3,4 və 5-ci nömrələrində dərc edilmişdir. Romanda əsas hadisələr Vahid, Kərim Gəldiyev və Rübabənin ətrafında baş verir. İnstitutda Rübabə adlı bir qız oxuyur, Kərim Gəldiyev onu sevir, qız isə Gəldiyevi deyil, Vahidi sevirdi. Rübabənin onun briqadasından Vahidin briqadasında keçməsi Gəldiyevi əsəbləşdirir və o, Vahidin sənədlərini araşdırmaq qərarına gəlir. Gəldiyev haqsız olaraq iclas çağırır və Vahidin atasının arıçılıqla məşğul olduğunu bəhanə gətirərək onu institutdan qovdurur.Vahidin qovulmasını eşidən Rübabə çox pis olur və onu axtarmağa qərar verir. Vahid çox vaxt kitabxanada olur və Rübabəyə deyirdi ki, “hər dəqiqə bir kitab lazım olur, oxuduqca da başqasına ehtiyac duyursan. Hər adam bir ömür yaşayır, oxuyan isə bir çox alimin də həyatını yaşayır”. Fikrimcə, Vahidin bəzi xüsusiyyətlərini Mir Cəlal müəllimə də aid etmək olar. Çünki o da çox mütaliə edən, mərd, sadə, doğruluq tərəfdarı, sözünün sahibi bir insan, gözəl şəxsiyyət olmuşdur. İkinci fəsildə Kərim Gəldiyev haqqında məlumat verilir, oxucu onun iç üzünü görür. Onun Zoya adlı bir qıza vurulduğu, onun namusunu ləkələdiyi və bütün bunlardan sonra şəhərə qaçdığı təsvir olunmuşdur. Lakin məncə, insan haraya gedirsə-getsin, öz vicdanından qaça bilməz. Lamartinin bu barədə gözəl bir fikri var: “Vicdan Allahın daxilimizdəki səsidir”. Bu əsərdəki hadisələrin müəyyən qismini də olsa, Mir Cəlal həyatda öz gözləri ilə görmüşdür. Düzdür, müəllifin öz təxəyyülünün məhsulunu da danmaq olmaz. Bunların hər ikisi birləşərək gözəl, oxunaqlı, hər zaman öz aktuallığını qoruya biləcək bir əsər yaranmışdır. “Açıq kitab” romanının ikinci hissəsinin birinci fəslində, nəhayət ki, romanın adının mənası açıqlanır. Zəhmətkeş insan olan Vahid “Yeni Bakı şəhərinin plan layihəsini çəkmək üçün müsabiqə” elanını görür və iştirak edir. Onun “Açıq kitab” adlı layihəsi bir çox çətinliklərdən sonra qalib gəlir. Üçüncü fəsil çox ibrətamiz əhəmiyyətə malikdir. Ağca xanımın oğlu İzzət xəstələnir, həkim gəlir və deyir ki, uşaq quru sətəlcəm olub. Radioda verilən sevgi hekayəsi Ağcanı çox təsirləndirir. Hekayədə deyilir ki, bir qız oğlanın sevgisinə inanmır, “qəlbimi almaq istəyirsənsə, ananın qəlbini verməlisən”,-deyir. Ürəyi qıza aparanda oğlanın ayağı ilişir, ürək əlindən çıxıb daşa dəyir və ürəkdən səs gəlir: “Oğul, ayağın incimədi ki?” Vahid və Rübabənin toyunda Səttarzadə əlində kitabla otağa daxil olur, Rübabənin və Vahidin alnından öpür və deyir: “Balalarım! Füzuli kimi sevin! Onun kimi böyüyün!” (Mir Cəlal 2005: 340) Səttarzadə bir ata kimi nə isə başqa bir hədiyyə – üzük, gül, yaylıq hədiyyə edə bilərdi. Lakin o, qızına kitab, özü də Füzulinin kitabını hədiyyə edir. Bu, Mir Cəlalın Füzuliyə olan böyük hörmətindən, onun yaradıcılığına dərin sevgisindən irəli gəlir, məncə. Təsadüfi deyil ki, 1934-cü ildə Mir Cəlalın “Füzuli sənətkarlığı” monoqrafiyası çap edilmiş (Mir Cəlal, 1958), 1940-cı ildə “Füzulinin poetik xüsusiyyətləri” tədqiqatına görə filologiya elmləri namizədi adını almışdır .
Gəldiyev bir neçə dəfə Vahidə sui-qəsd hazırlayır, onu qılıncla öldürmək istəyir, bununla da Rübabəyə əziyyət verməyi istəyirdi. Əsərin bu hissəsini mən Ordubadinin “Qılınc və qələm” romanı ilə müqayisə etmək istərdim. Bu romanda da Əmir İnancın qızı Qətibə Nizamini sevir, şair isə onun sevgisini cavabsız qoyur, öz sevdiyi kəndli qızı Rənaya sadiq qalır. Kərimin Vahidə qarşı hazırladığı hər iki cəhdi də boşa çıxır. Sədi Şirazinin sözləri ilə desək, “Bədbəxt insan başqalarının ağrı-acısı ilə rahatlıq tapan şəxsdir”. Maraqlıdır ki, Mir Cəlal hər dəfə Vahidin 6 yaşlı bacısı Nəzirənin özü də bilmədən bu qəsdə mane olduğunu göstərir. Bu da uşaqların saflıq, təmizlik, məsumluq rəmzi kimi göstərilməsidir. Romanın son onuncu fəslində Gəldiyevin yoldaşlarından birinin işdən qovulduğu, birinin isə külli miqdarda pulu götürüb qaçdığı haqqında məlumat verilir. Ən axırda məlum olur ki, Kərimin söhbət etdiyi kişi vaxtilə onun uşağıyla birlikdə atıb-getdiyi Zoyanın əridir və ona öz övladından da yaxşı baxır. Kərim Zoya ilə görüşdüyü yerə gəlir, cavan nar ağacına baxır və “Bir də göyərsəydim”,- deyir. Təbii ki, artıq gec 98 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu idi. İş işdən keçmişdi. Həyat insana bir dəfə verilir. Nikolay Ostrovskinin “Polad necə bərkidi” əsərində məşhur bir aforizm var: “Həyat insana bir dəfə verilir. Gərək elə yaşayasan ki, sonda boş və mənasız keçirdiyin günlər üçün heyfslənməyəsən”.
Mir Cəlal (1958). Füzuli sənətkarlığı.- B.: ADU-nun nəşri, 276 s. Mir Cəlal (2013). Seçilmiş əsərləri. 5 cilddə. IV cild. Bakı, “Adiloğlu” nəşriyyatı, 468 s. Mir Cəlal (2005). Seçilmiş əsərləri. Bakı, Şərq-Qərb, 384 s. MOLLA NASREDDİN EDEBÎ MEKTEBİ ÜYELERİNDEN ALİ NAZMÎ’NİN ESERLERİNDE TENKİT VE HİCİV Yrd. Doç. Dr. Ayvaz MORKOÇ
ve hiciv içerikli şiirlerini “Meşedi Sijimqulu”, “Kefsiz” gibi gizli imzalarla yayımlamıştır. Molla Nasreddin edebi mektebi şairleri içinde kendine mahsus bir yeri bulunan Ali Nazmi, Mirza Aliekber Sabir (1862- 1911)’in açtığı edebiyat çığırından yürümeyi ısrarla sürdürmüştür. Azerbaycan edebiyatında şairliği ile tanınan ve Molla Nasreddin’in esas müelliflerinden olan Ali Nazmi’nin derginin ilk yıllarında daha çok mensur satirik yazıları yayımlanmıştır. 1907 yılından sonra gerek Molla Nasreddin, gerekse diğer mizah dergilerinde manzum felyetonları ile de şöhret kazandığı görülür. Ali Nazmi, hiciv yönü ağır basan eserleri vasıtasıyla cemiyetin sağlam temeller üzerinde yükselmesi gerektiğini tebliğ etmiştir. Bununla birlikte halka zulmeden yöneticileri, çıkarcı din adamlarını, kadınlara değer verilmemesini, cahillik ve fanatizmi keskin bir dille tenkit etmiştir. Ali Nazmi’nin fikirlerini cesurca dile getirmesini üstün bir nitelik olarak değerlendiren Celil Memmedquluzade (1866-1932), onu “İkinci Sabirimiz” olarak adlandırmıştır. Yaptığımız çalışmada Ali Nazmi’nin cehalet, gericilik, istismar, sınıflar arası çatışma üzerine kurulan köhne cemiyet yapısına karşı edebi eserleri ile mücadele ettiğini gördük. Bilhassa Azerbaycan kadınının cemiyetteki kötü durumunu zengin içerikli satirik ve lirik şiirlerle dile getirdiğini tespit ettik. Onun tenkit ve hiciv unsurlarını başarıyla kullanarak gaflet uykusunda bulunan halkı, samimiyetle uyandırmaya çalıştığını söyleyebiliriz. Çalışmamızda Ali Nazmi’nin eserlerinde yer alan tenkit ve hiciv meselesi ele alınmış, edibin Azerbaycan cemiyetindeki türlü bozukluk ve aksaklıkları nasıl dile getirdiği örnekler vasıtasıyla gösterilmiştir.
literature published his poems “Meşedi Sijimqulu”, “Kefsiz” themed criticism and irony with secret signatures. Ali Nazmi, who has a special place in the literary school poets of Molla Nasreddin, continued to step from the literary movement which Mirza Aliekber Sabir has opened (1862-1911).
In the first years of the journal of Ali Nazmi who is the main editor of Molla Nasreddin and who is known by the poetry in the Azerbaijan literature published more prose Works. It is seen that he has gained reputation with prose felyetons both in Molla Nasreddin and in homour magazines after the year 1907.
Ali Nazmi accentuated perseveringly that the society has risen above the durable foundations by the Works which dominates the irony aspect. However, he criticizes that the directors who oppresses the public, self- seeker clergymen, not to give the women the value, ignorance and fanaticism. Celil Memmedquluzade (1866-1932) who evaluates that uttering the ideas of Ali Nazmi bravely as a superior quality has named it as “The second Sabir”
In the work we have made, we have seen that he has struggled with his literary Works against the society structure based on ignorance, misuse, class conflict. Especially, we have determined that Azerbaijan woman uttered the predicament of the society with the poems themed satiric and lyric. We can say that his criticism and irony element tried to waken the society who is in sleep of inattention intimately.
In our work, the question of criticism and irony fact in Ali Nazmi’s Works has been dealt with, it was shown by the examples that how the literary man names failures and malfunctions in society. жүктеу/скачать 42,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|