Ылым министрлігі
Орташа нақты (абсолюттік) өсім
жүктеу/скачать 1,66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орташа өсу қарқыны.
| Орташа нақты (абсолюттік) өсім. Өсіңкілік қатардың бұл көрсеткіш екі тәсілмен есептеледі.
Бірінші тәсіл. Егер нақты (абсолюттік) өсім тізбектелген тәсілмен есептелген болса, онда олардың орташа дәрежесін табу үшін нақты өсімнің жеке мәндерінің қосындысын олардың санына бөлу керек. Ол мына формуламен есептеледі: н = , мұнда - тізбектелген тәсілмен есептелген нақты (абсолюттік) өсімнің жеке мәндері, n – нақты (абсолюттік) өсімнің саны. Мысалы, 6-кестенің көрсеткіштері бойынша нақты (абсолюттік) өсімнің орташа дәрежесі мынаған тең болады: н = = = = 3,2 млн. т. Екінші тәсіл. Кейде әр жылдың нақты (абсолюттік) өсім есептелуі мүмкін. Ондай жағдайда жұмыс көлемін азайтып, есептеуді жеңілдету үшін және тізбектелген тәсілмен есептелген нақты өсімнің қосындысы тұрақты базалық нақты өсімге тең болады деген анықтамаға сүйене отырып, нақты (абсолюттік) өсімнің орташа дәрежесін мына формуламен табуға болады: н = мұнда У - қатардың соңғы уақыттағы дәрежесі; У - қатардың бастапқы уақыттағы дәрежесі; n – қатардың саны. Енді жоғарыда келтірілген мысал бойынша нақты (абсолюттік) өсімнің орташа мәнін анықтаймыз: н = = = = 3,2 млн. т. Сонымен, 2010-2015 жылдар арасында Қазақстандағы көмір өндіру орта есеппен жылына 3,2 млн. тоннаға өсіп отырған. Орташа өсу қарқыны. Бұл көрсеткіш қоғамдық құбылыстар мен прцестердің орташа жылдық өзгеру жылдамдығын көрсетеді. Сондықтан оның халық шаруашылық салалары үшін бағдарлама жасау мен статистикалық талдауда атқаратын рөлі өте жоғары. Орташа өсу қарқынының өлшемдері коэффициентпен немесе процентпен беріледі және екі тәсілмен есептеледі. Бірінші тәсіл. Егер өсу қарқыны тізбектелген тәсілмен және коэффициентпен берілген болса, орташа өсу қарқынының коэффициенті геометриялық орташаның формуласымен есептеледі. Оны есептеудің жолы төмендегідей: Кө = √ Кө1 * Кө2 * Кө3 *………* Көn мұнда Кө - орташа өсу қарқынының коэффициенті Кө1 , Кө2 , Кө3 ,……… Көn -тізбектелген тәсілмен септелген өсу қарқыны коэффициенттер саны. Екінші тәсіл. Тізбектелген және тұрақты базалық тәсілмен есептелген өсу қарқыны көрсеткіштерінің арасында өзара байланыстылық бар. Өқ = Кө *100 жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|