Информационное письмо

Оқу ситуацияларында балалар жұмыстың түрлі типтерін іс әрекетінде құралады. 
Олардың арасында оқу әрекеттері ерекше орын алады. Сол арқылы оқушылар міндеттерді 
шешудің жалпы әрекетінің үлгілерін және оларды қолдану шарттарын анықтауға жалпы 
тәсілдерді жалпы жаңғыртып, игереді. Бұл әрекеттер пәндік те, ақыл-ой шеберлігінде 
орындалады. Кейбір оқу іс әрекетіне кез-келген оқу материалдарын игеру, екіншілеріне 
берілген оқу материалдарының көлемінде жұмыс істеу, үшіншілеріне жекелеген кейбір 
үлгілерді қайта жаңғырту тән. 
Сан ұғымдарын игеруде бала оқу әрекетерінің бірқатар, ал олардың ішінде 
мыналарды:заттық әрекетті, ауызша әрекетті, ақыл-ой әрекетін. Сабақ беру процесінде 
мұғалім де жеке де оқу әрекетерінің бәрінің жиынтығын білуі қажет, оларды орындауда 
белгілі бір ұғымды немесе есепті шешу жолдарын, оқу тараудың белгілі бірін толық 
меңгереді. Бастауыш сынып оқушыларына талап етілетін оқу әрекетінің жүйесін арнайы 
және қалыптастыру қажет. Оларсыз материалды игеру оқу ісінің шеберлігінен тыс өтеді, 
ал немқұрайлы таза ауызша сипаттамаларын немесе есептерді шешу жолдарын жаттау 
жолымен жүреді. 
Оқу ситуацияларының ерекшеліктері. Оқу ситуациялары бір қатар ерекшеліктермен 
сипатталады. Біріншіден, мұнда оқушылар ұғымдардың қасиеттерін бөліп алудың немесе 
нақтылы-практикалық міндеттердің кейбір кластарын шешудің жалпы тәсілдерін игереді. 
(ұғымсдардың қасиеттерін бөліп алу нақытыл міндеттерді шешу жайлы ғана сөз болады). 
Екіншіден, осы тәсілдердің бейнелерін қайта жасау оқу жұмысының негізгі мақсаты 
ретінде көрінеді. Нақтылы-практикалық міндеттердің тікелей өмірлік мазмұны болады 
және олардың шешімі соншалықты өмірлік мәнді нәтижелерге жеткізеді. Мұндвай 
міндеттерге оқып жаздыратын жазу (жазу орфографиялық жағынан дұрыс болуын талап 
тетеді), математикалық тексттік есептерге жауап іздеу (өндірістің қандайда бір 
ситуацияларына сай келетін қажетті есептеулер), қағаздан ұсақ-түйек жасау (елка 
ойыншықтары үшін қорапша керек) т.б. жатады. Осы сияқты әр алуан міндеттерді 
қайсыбір саланың (грамматикалық, математикалық, практикалық) әрбір жекелеген 
міндетін орындаудың ұзақ тәжірибесін жинақтау жолымен шешіп үйренуге болады. Оның 
үстіне біртіндеп мұндай міндеттер жағдайында бағдар алу тәсілдері туралы түсінік 
жинақтала бастайды. Алайда ішкі ситуацияларында нақтылы-практикалық міндеттерді 
шеше білу басқаша игеріледі. Мұғалім алдымен бастауыш сынып оқушысын сол 
сыныптағы барлық нақтылы-практикалық міндеттерді шешудің ортақ тәсілін іздеу қажет 
болатын жағдаймен бетпе бет қояды. Одан кейін мұғалімнің басшылығымен балалар бұл 
әдісті тауып, қалыптастырады. Оның жекелеген операцияларын қайта жасау және осы 
әдісті қолдану жөніндегі шарттар жүйесін игеру – оқушылар жұмысының келесі кезеңі. 
Соңынан тиісті нақтылы-практилық міндеттерге кездесе отырып, оларды шешудің 
игерілген жалпы әдісін бірден қолданып, оқу ситуациясы жағдайына алдын ала 
қалыптасқан іскерлікті байқайды. 
Адамның логикалық ойлауы - Бұл нақты және айқын тұжырымдамалармен жұмыс 
істейтін ақыл-ой белсенділігінің операциялық процесі. Мүгедектің бұл түрі шешім 
қабылдағаны үшін, тұжырымдар жасай отырып, бұрын алынған тәжірибені немесе білімді 
қолдану керек және бұрын алынған ақпаратты талдау үшін қажет. Адамдар қисынды 
ойлауды көптеген мәселелерге жауаптар, дәлелдер мен шешімдерді табу үшін 
пайдаланады, мысалы, қалаған мақсатқа немесе бизнес-жобаны әзірлеу процесінде қысқа 
және оңтайлы жолды таңдағанда. Логикалық тұрғыдан маңызды нәрселерді маңызды емес 
заттардан бөлу, объектілердің өзара байланысын іздестіру және тәуелділікті табу, 
нәтижелерді алу. 
Логикалық ойлау көптеген құбылыстар мен оқиғаларды негіздеуге көмектеседі, 
бағалауды саналы түрде ашуға көмектеседі, шындық, шешім шығаруға көмектеседі. 
Дегенмен, адамның логикалық ойлауы, сондай-ақ кез-келген басқа қабілет үнемі жаттығу 
керек. Ал ерте жастағы жас кезеңінде оңтайлы түрде бастаңыз. Көптеген жағдайларда 
логикалық ойлаудың қалыптасуы ойлауға әкелетін мәселелерді шешуге байланысты. 
Ауызша-логикалық ойлау 

Бүгінгі таңда зерттеудің көп бөлігі сөйлеу мен ойлау қарым-қатынастарында 
бұзылған тұлғаларға бағытталған. Адамдардың психикалық белсенділігі адам сөзімен 
тығыз байланысты. Себебі ойдан шықпайды, ағыл-тегіл және сөзден тыс болуы мүмкін 
емес. Адамдар өздері айтқан сөздермен немесе дауыстап дауыстап ойлайды. Басқаша 
айтқанда, ойлау процестері сөйлеу түрінде өтеді. Әр ойды неғұрлым мұқият ойластырған 
және терең ойластыратын болса, ол ауызша формаларда анық және айқынырақ болады. 
Сондай-ақ, керісінше, белгілі бір ойдың ауызша тұжырымдарын жетілдіріп, оны 
жетілдіргенде, ойдың өзі айқын әрі анық болады. 
Ақыл-ой функциясы әлеуметтік тұрғыдан анықталады, сөйлеу үлгілерімен ажырамас 
байланыста, жаңа нәрселерді іздестіру мен өндірумен сипатталатын психикалық құбылыс. 
Бұл талдаудың және синтездің көмегімен шындықтың жанама және жалпылама ұсынылу 
феномені. Зияндық операция сенсорлы түсіну арқылы тәжірибелік қызметтің негізі болып 
туады. 
Ауызша логикалық ойлау функциясы ұғымдарды қолдану мен логикалық 
құрылымдарды қолдану арқылы сипатталатын ойлаудың өзгеруінің бірі болып табылады. 
Ол лингвистикалық құралдардың негізін қалайды және тарихи дамудың кейінгі кезеңін 
және психикалық белсенділіктің онтогенетикалық қалыптасуын бейнелейді. Вербальды-
логикалық ойлау құрылымында жалпылаудың әр түрлі түрлері әзірленіп, жұмыс істейді. 
Ауызша-логикалық ойлау қызметі - ұғымдардың логикалық әрекеті арқылы жүзеге 
асырылатын ойлаудың түрі. Бұл қызметтің түрі кейде тікелей бейнелі өрнек (мысалы, 
құндылық, мақтаныш, адалдық) болмайтын түсініктерді, логика құрылымдарын қолдану 
арқылы сипатталады. Нақтырақ айтқанда, субъект жалпы түсініктерді табуға, қоғам мен 
табиғат процестерінің қалыптасуын болжауға, әртүрлі көрнекі ақпаратты жинақтауға 
мүмкіндік беретін ауызша-логикалық операцияның арқасында. Дегенмен, тіпті ең дерексіз 
ойлау қызметі тіпті көзбен-сенсорлық тәжірибеден толықтай ажыратылмайды. Әрбір 
дерексіз тұжырымдаманың тұжырымдаманың барлық жетілдірілуін көрсете алмайтын 
өзінің нақты-сезімтал негізі бар, бірақ ол оны шындықтан арылуға мүмкіндік бермейді. 
Вербальды-логикалық қызметтің негізі - бұл сөздік формаларды кешенді 
құрылымдарға біріктіретін құрылыс материалдарының лингвистикалық нормалары, олар 
зерттеудің субъектілердің логикалық инференциялық операцияларды жүзеге асыруға 
мүмкіндік беретін кешенді логикалық жүйелерге айналуына мүмкіндік береді. 
Тіл жүйелерінің негізгі элементі - оқиғаларды немесе құбылыстарды талдау 
мүмкіндігін беретін, олардағы маңызды ерекшеліктерді бөліп көрсетуге, белгілі бір 
сыныптың объектілерін жіктеуге мүмкіндік беретін сөз. Ауызша нысалар, абстракцияның 
құралы және қорыту құралы, сыртқы әлем объектілерінің артында тұрған терең өзара 
байланыстар мен өзара әрекеттерді көрсетеді. 
Логикалық ойлауды қалыптастыру бірте-бірте жүреді. Оқу үдерісі, болашақта және 
оқу, ақыл-ой жұмысының әдістерін игеру, «ақыл-ойдың» іс-әрекеттерін орындау қабілеті 
және өздерінің ой-пікірін қалыптастыру үдерісін талдау мүмкіндігі жасалады. 

жүктеу/скачать 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: