» , «Ойыніиытдпар», «Жылмезгілдері», «Қазақстан —

Осы тақырыптарға орай аптаның бір күнінде төрбиенің бір 
сал асы н а баса көң іл бөлініп, қ а л ғ а н төрбие т ү р л е р і 
а л гаш қ ы м е н с а б а қ т ас , б ір ік т ір е ж ү р г ізіл іп , іс к е р л ік
дағдыларды меңгерту, қайталау, бекіту жүмыстары серуенге 
ш ы қ қ а н ға дейін ж е к е ж ө н е ш ағы н топпен ж ү р г із іл іп , 
тиянақталады да, күн төртібі кезінде өтілетін сол күнгі төрбие 
жүмыстары мақсатына, мазмүньша сай — бейнелеу, санау, 
имандылық-инабаттылық, өуенді қимыл-қозғалыс кездерінде 
берілетін біліммен байланысты жүргізіледі.
Барлы к төрбие сөттерінде баланың тілін дамыту, өдеби- 
музыкальщ шығармалар пайдалану ойлануға, тапқырлыққа, 
сан ауға үй рету, бейнелеу, мүсіндеу өнерінің қар ап ай ы м
төсілдерін меңгерту, мөнерлеу қүралдары туралы үғымдарын 
қалыптастыру сияқты сан-алуан төрбие тағылымдары, ойын 
әдістері логикалық-төжірибелік жаттыгулар аркылы жүзеге 
асырылады.
М ектепке д ей ін гі тө р б и ен і кеш ен д і ү й ы м д асты р у
нөтижесінде ж ан -ж ақты ж етілген түлғаны қалы птасты ру 
негізі қаланады. Баланың денсаулыгын ныгайту, дене мүсінінің 
сьшбатын жетілдіру, өуенді қимыл-қозғалыс жасату арқылы 
талғампаздыққа төрбиелеуге жағдай жасалады.
Бағдарлама бойынпза бір-бірімен сабақтас өтілетін төрбие 
жүмысында баланың ой-өрісін, дүние танымын, сөйлеу тілін 
дамытуға баса көңіл бөлінді. Бүл мөселені кешенді төрбие 
жүмыстарының барлық саласьшда үзіліссіз жүзеге асырып 
отыру көзделіп, бағдарламада «Тіл — хал ы қ қазьгаасы» деген 
тақырыппен берілді. Балалардьщ сөздік қорын, ауызша сөйлеу 
тілін дамыту жүмыстары осы тақырып төщрегінде бір топтан 
екінпгі топқа өткен сайьш сатылап күрделіленіп отырады.
Баланың тілін дамыту мөселесі өрбір топ бағдарламасының 
мазмүньш айқындайтын тақырыптарға сөйкес жүзеге асады. 
Тақырыпқа қатысты ж аңа сөздерді үйретіп, сөз мөнісін айта 
білуге, оны күнделікті өмірде қарым-қатынас, дербес іс-өрекет 
кезінде орынды пайдалана білуге үйретіледі.
«Балбөбек» бағдарламасын ж асау барысында баланы ң 
құқығын қорғау мөселесі төрбиелеу жөне білім беру бағытында 
жүзеге асыратын білім мазмүнында сабақтастыра қозғалады. 
Төлім-төрбиені ізгілендіру, демократиялық бағытта жүргізуді 
ескере отырып: баланың еркімен санасу, оның талап-тілегіне 
назар аударып, бағыт беріп отыру, дербес өрекетін дамыту, 
д ен саул ы ғы н
с а қ т а у , 
ш ы н ы қ ты р у , 
ж ек е 
т ү л ғ а н ы
қ ал ы п тасты р у, б алаб ақш адағы күн төртібін бүл ж ы тп ай
7

оры ндау, баланы ң м үқтаж д ы ғы н өтеу си яқты м өселелер 
бағдарлама мазмүньгада қамтылады. Сондықтан оны ж еке 
тақырып ретінде үсынуды кажетсіз деп табылды. Себебі, бүл 
б а ғд а р л а м а н ы іске а с ы р у та қ ы р ы п т ар ы н д а ө рі қ а р а й
нақтыланады.
Қ а з ір г і ж а ң а ө л е у м е т т ік -э к о н о м и к а л ы қ ж а ғ д а й д а
мектепке дейінгі кезеңдегі жүйеде жүмыс төсілдерінің ж аңа 
т ү р л е р ін таб у , б а л а л а р д ы ең б екке тө р б и ел еп б а у л у д а
нарықтьщ қатынас ж ағдайы на бейімдеу талап етіліп отыр. 
Осыған орай, б алал ар мен үлкендер арасы ндағы қары м - 
қ а т ы н а с т а а қ ы л -о й м ін д е тте р ін ш еш у үш ін , өр т ү р л і 
та н ы м д ы қ ү рд істерд і д ам ы ту үш ін ойын өдіс-төсіл д ері 
неғүрлым кең қолданылуы керек.
Қ азақ халқында «баланы ойьш өсіреді* деген даналық сөз 
бар. Бала ойнап жүріп ойланады, жүйкесі тьшығады, көңілі 
өсіп, ойы сергиді, денесі шымырланады. Ойын арқылы түрмыс- 
салт, өдет-ғүрып, үлттық ерекшелік, дөстүр ж айлы танымы, 
түйсігі қалыптасады.
Заман өзгерген сайын адам баласының басынан өткендері 
балаларды ң ойынында көрініс табады. Ең бастысы, ойын 
барысында жан-жақты ойлануға, өзгелердің пікірімен санасуға, 
о р т а қ тіл таб ы суға, тез а р а д а ш еш ім қ а б ы л д ау ға ту р а
келетіндіктен, ойын -*■ бала төрбиесіндегі үлы қүбылыс.
Ойьш — өлеуметтік іс болғандықтан, қоғам қүрылысына 
қ а р а й оның м өн-м азмүны өзгеріп, түрленіп оты рады , ол 
балаларды еңбекке баулу, өзірлеу бағдарында тиісті ж үйе 
б ой ы н ш а ж ү з е г е а с ы р ы л а д ы . Соңғы кездерде б а л а л а р
ойынының негізгі тақырыбы — ж аңа оқиғаларға толы, базар, 
нарық болуда. Ойынның басқа түрлерімен бірге ересектер мен 
м ек теп ке д а я р л ы қ топ тары н д а б алаларды ау ы л ш а р у а- 
ш ы л ы қ , ө н д ірістік, к о м м е р ц и я л ы қ с а л а л а р ғ а а р н а л ғ а н
сюжетті-рөлді экономикалык ойьшдарға бейімдеу қаж ет.
С ю ж е ттік -р ө л д і э к о н о м и к а л ы қ о й ы н д ард а б а л а л а р
негізінен «Базар* ойыньш ойнайды. Балалар «Базар» ойынында 
«сатушы* жөне «сатып алушы» болып, бөлініп ойнайды. Ал 
«Менеджер* атты экономикальщ ойында балалар несие алуды, 
банкротқа үшырауды, жеке меншікке дүкен, мейрамхана, театр 
сатып алуды игеріп, нарықтық қатъшасқа түседі, экономикалық 
ойьшдар үрдісінде нарьщ туралы түсінік алады.
Әлем хальщтарыньщ, ТМД елдерінің, Ңазақстанда түратын 
өр түрлі үлттарды ң мөдениеті, өдебиеті, өнері, білім беру 
саласындағы жаңальщтарын қолдану;
8

— жергілікті жердід аймақтьщ ерекшеліктеріне;
— ата-аналардың талап-тілектеріне;
— 
м ек те п к е
д е й ін гі 
м екем е 
қ ы зм е т к е р л е р ін ің
шығармашылық еңбегінің нөтижесіне байланысты болмақ.
Б а ғд а р л а м а б а л аб ақ ш ад ағы төл ім -тө р б и е ж ұм ы сы н
үйымдастыруға бағыт-бағдар беретін мемлекеттік құж ат болып 
табылады. Бағдарлама мазмұнын терең түсініп, жүмыс істей 
білуге өрбір төрбиепгі міндетті.
АПТАЛЫ Қ КЕСТЕ
А лта күні
Төрбиелеу мен 
білім беру 
тақ ы р ы п т ар ы
Тарбиелеу мен білім 
беру бағыттары
И нтегративті төрбие 
элем енттері
Дүйсенбі
«Тіл—халык казынасы» 
Айналамен таныстыру.
Тіл дамыту, сауат ашу, 
өнер, өн, дене тәрбиесі
Математика, бейнелеу, 
инабатгылық тарбиеа.
Сейсенбі
«Ойнадаойлан» 
Сезім төрбиесі.
Математика, 
өнер, өн, дене төрбиесі,
Тіл дамыту, бейнелеу, 
инабатпалык тәрбиеа
Сөрсенбі
Өуенді кимыл- 
к о зт ы с , музыка
Өн, дене тәрбиесі, 
ойындар, (ойын-сауыктар, 
ертещіліктер).
Тіл дамыту, математика, 
өн, дене төрбиесі, 
инабатілык тербиесі
Бейсенбі
«Өнер көзі—халыкта»
Бейнелеу өнері, сурет салу 
мүсіндеу, жапсыру, 
кол еңбегі
Тіл дамыту, математика, 
өн,дене тәрбиесі, 
инабатгылык тәрбиесі.
Ж үм а
Имандылык-инабатты-
льщтөрбиесі
Инабапылык тәрбщ 
көркем өдебиет, экология- 
лык төрбие, сахнальщ 
көрініс, отбасы мен бала- 
баіаиаарасындағы 
сабактастык.
Тіл дамыту, математика, 
бейнелеу өнері, өн, дене 
төрбиеа
Ескерту: Төрбиелеу мен білім беру жүмыстарының негізгі 
бағыттарын басш ы лы ққа ала отырып, интегративті төрбие 
элементтерінің бір немесе екі элементтерін сабақтасты ру 
козделеді
А п т а л ы қ ж ү к т е м е б ази стік оқу ж о с п а р ы н а сөйкес 
жүргізіледі.
Б А Л А Н Ы Ң Ж А С Ш АМ АСЫ НА САЙ ДАМУ 
Е Р Е К Ш Е Л ІК Т Е Р І
Х алқы м ы з ғасы рлар бойы үрпақ төрбиесінің үзіліссіз 
үлгісін жасады. Б ірақ ол қағаз бетіне түспеген. Сондықтан 
қазіргі уақытта көптеп ашылып ж атқан қазақ бөбек-жайлары 
мен б а л а б а қ ш а л а р ы н ан ү л тты қ п си х ол о ги я мен х ал ы қ
2—676
9

педагогикасы н ескеріп ж асал ы н ған оку кү р ал д ары н табу 
қиын. Ү лттық дөстүрлерді дөріптеуге ж ібермеген бүрынғы 
замана ықпалының өеерінен төрбие жүйесінің формасы мен 
м азмүнында да көптеген к арам а-қай ш ы л ы қтар бар. Үнемі 
елштеушілікке негізделген төрбиенің өсерімен өскен үрпақтан 
өзішпе ойлауды, хальщтың табиғатына лайы қ рухани жетілуді 
күту мүмкін емес. Сондықтан бала төрбиесінің өр кезеңдерін 
ж еке-ж еке карастьф уда ж азуш ы -ғалы м Советхан Ғаббастың 
«Халық педагогикасының негіздері» атты еңбегін басшыльщқа 
алу үсынылады.
Өз х а л қ ы н ы ң д а м ы ға н елдер қ а т а р ы н д а ө ркен д еуін
армандаған үлттык педагогика мен психология негізін салушы 
п е д а г о г -ғ а л ы м д а р А . Б а й т ү р с ы н о в , Ж . А й м а у ы т о в , 
М .Ж үмабаевтар қай еңбектерінде де нөресте төрбиесін бірінші 
к е зе к те сөз етеді. Б а л а психологиясы ны ң дамып, ж е тіл у
ерекшелігі туралы М ағжан Жүмабаев былай дейді: «Бастапқы 
кезде жөпш енді білінбейтін баланың жан-дүниесі ол өскен 
сайын бірте-бірте біліне бастайды. Сондыктан баланың дене 
төрбиесі мен ж ан төрбиесін катар альш бару каж ет. Қатар 
алы п бару емес, бала өскен сайын төрбиеші күш інің көбін 
баланың ж ан төрбиесіне жүмсай беруге міндетті. Тегінде берік 
үғу керек, адамның қымбат нөрсесі де, ж үм бак нөрсесі де сол 
жан. Қиын төрбие тілейтін де сол жан. Ж анды төрбиелей білу 
ү ш ін ж ан н ы ң ж а й ы н баяндай ты н ғы лы м м ен таны с болу 
керек»1.
Е К І Ж А С А Р Б А Л А Н Ы Ң Т Ә Р Б И Е С І
Өсуі. Бала екі ж асқа тола бастағанда дене бітімі балғадай 
болып, өте ы қш ам да сергек күй ге ауысады . Оның ойлау 
қ аб іл еті ерекш е күш ейіп, ты ным таппай серуенде ж үр іп , 
айналасындағы адамдармен сөйлесуді, табиғатпен тілдесуді 
жаксы көреді. Оньщ бүл кезде еркін кимыл-қозғалыс жасайтын 
у а қ ы т ы да (5 сағ.) көбейеді. Өзінің іс-өрекетін өз еркін е 
багындьфа алатын халге жетеді, түлабойында өткен айлармен 
епгқандай салыстьфуға келмейтін ғажайьш өзгерістер болады. 
Дене күрылысы мен психологиялык түйсік, танымдарындағы 
күрделілік ерекше байқалады. Сөбидід бір жастағы кезіндей 
дене салм ағы мен түркы ж ы лдам өспесе де, аяқ-қолдары
с ү ң ғак тан ы п , кеуде ку ы сы н ы ң а у қ ы м д ал у ы м е н к ө к ір е к
к е ң іс т іг і к е м е л д е н е тү с е д і. Д е н е с ін ің т ү р қ ы — бір 
жастагысынан 12—14 см үзарып, салмағы — 2—3 кг, бойы 93— 
94 см өседі. Баланың бүл түстағы ерекш елігі — оның үздіксіз

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: