Институты
'М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы, «Ана тілі», 1993, 86—88-беттер
жүктеу/скачать 7,32 Mb. Pdf көрінісі
|
| 'М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы, «Ана тілі», 1993, 86—88-беттер.
12 И н а б а т т ы л ы қ қ а ц м т ы лу. Б а л а екі ж а с т а н бастап жайсыз істеріне үялатын болады. Ол жағымды жөне жағымсыз қы лы қтарды аж ы р ата бастайды. Өзін барынш а ж ағы м ды жағдайда үстауға тырысады. Бүл оның инабаттылығының іштей оянып, өзінің істеген істеріне жауапкерпзілікпен қарай бастауының ал ғаш қы саты лары . Сондықтан да ол өзінен үлкендермен де, балалармен де ж ақсы қатынастар ж асауға үмтылады. Ол осы сөттен бастап, үлкеннің тілін алу, кішіге мейірім көрсету сияқты инабаттыльщ-этикалық қатынастарды меңгере бастайды. Өзімен ойнап ж үрген қүрбыластарымен есептесіп, олардың айтқандарын тыңдап, өзінің де өтініштерін орындатып, бір-бірімен сы йласты қ қар ы м -қ аты н астары н жасауға тьфысады. Кейде олар қолындағыларын бір-біріне өз ықтиярымен үсынып, одан үлкен қуаныір сезімдеріне кенеледі. Сөйтіл, өзара алыс-беріс жасай білудің ж ақсы қатьшаста болу үшін қаж ет екендігін үғьшады. Әитсе де еркін сөйлесе алмайтындықтан екі жастағы балалар арасында көбінесе ойын ойнау, ойынш ы қ алм асуда келіспеуш ілік өрекеттері ж и і б айқалады . А лайда олар осы ш атақтасу ар қы л ы да көп нөрселерді түсінеді. Мүндай сөттерді үлкендердің р ен ітін де, өзі ренжіткен баланың жылағанын да көріп, өз қылығы өзіне де үн ам ай ты н д ы ғы сонш а, тіп ті қ о сы л а ж ы л а п , қ а т т ы күйзелетіні жиі кездеседі. Алғаш рет бала өзінің қуыршағын немесе мысық пен күигік сияқты ойыншықтарьш аялап, қолынан жерге түсіп кетсе оны жүбатып, мейірімін білдіреді. Бүл оньщ ж үрек төрбиесінен пзыққан этикалық төлімінің алғашқы көріністері екені анық. Мүндай сөтті байқап қалған төрбиешісі міндетті түрде, басқа балаларға айтып, көңіл бөлуі аса қаж ет Ңайырымдылықты айғаласы на еліктеумен ж асаса да, ол артынш а өзінің ішкі көщл-күйішц де жақсы екенін түсіне бастайды. Түсінген сайьш мейірімділікті саналы түрде бір-біріне жасауға тырысады. Бүл өсіп келе ж атқан сөби тіршілігшдегі ерекше белес екені рас. Мүны одан өрі жетілдіре беру басты міндет... Еңбекке баулу. Екі жастағы балалар біраз нөрсені өздері ж а с ау ға ж а р а п қ ал ады . М өселен, азды -көпті өзі киініп- ш еш ін уге, та м а ғы н д ү р ы стап , тө к п ей -ш аш п ай іш уге, о й ы н ш ы қтар ы н ж и н а у ға , қолы н ж у у ғ а ж а т т ы ғ а бастағандықтарын байқатады . Тіпті олардың ата-анасы на көмектеспекші болған талаптары да күннен-күнге молая береді. Үлкендер жағы тек баланың осы өрекеттерін үнемі жетілдіре түсуге ықпал етулері қажет. 13 С у л у л ы ц (эст ет и к а ) сезімдері. Б ала осы кезеңдерден бастап ж ы лтыраған нэрселерге ерекше мен бере бастайды. О йы нш ьщ тары ны ң тү р л і-тү сті болғаны на қ атты қуан ы п , ерекше мөз болады. Тілті олар үстіндегі киімдерінің де аш ық та ж арқы н түсті болғанын үнатады. Көйлегіне сальшған түрлі- тү с т і гүлд ерд і ш үқы п, қы зы қтай ты н сөттері м ол-ақ. Ол төрбиешінің «өйбат», «жаксы», «сүлу» дегендерін қайталап, бір- бірлеріне айтуды да үмытпайды. Осы кезден бастап суреті мол кітаптарға қүмартады. Б ала екі жасында шағын-шағын тақпақ айтуға, өн-күй тыңцауға еліктей бастайды. Музыканың өуені мен ырғағьша өзшше қимыл-өрекеттерімен қосылуға тырысады. Қысқа-қысқа түсінікті сөздерден күралған ырғақты үйқастарды қайталауға үмтылады. Баланың осы кездегі талаптарын ж ақсы түсінген халы қты қ педагогика ежелден келе ж атқан «Санамақ» немесе ж а н у а р л ар төлдерімен байланысты аса ж еңіл үйқастарды ойлап тапқан. Баланың тәуліктік тіршілігі мен үйқысы, тазалығы мен тамақтануы Б ал а үш ін екі ж ас аралы ғындағы кезең өзінің аса бір күрделілігімен ерекше көңіл аударуды талап етеді. Бала екі ж а с аралы ғы нда төул іктік тірш ілігінің екі түрлі реж ім ін сақтайды. Алғашқы жартысында, яғни, бір жарым ж асқа дейін оның үйқысьшың көлемі мольфақ, серуендеуі аз, ал екінші жартысында — керісінше үйқысыз, сергек өткізетін уақыты 1— 1,5 сағаттай үзарады. Бала таңғы асын оянғаннан кейін бірер с ағатты ң ар асы н да іш ер болса, кеш кі там ағы н ү й ы қ та р алдында бірер сағаттай бүрынырақ ішкені жөн. Сонда ғана оның түнгі үйқысы ж айлы болады. Баланың таза ауада болуы ж а з айларында мөлшермен сағат он бірге дейін десек, түскі асының мерзімі — он бір жарым мен он екіггің аралығында өтеді. Міне, осындай әрекеттердің үстінде бір жарым жастағылардың беті-қолдарын жуып, тазалауды негізінен тәрбиеші атқарса, ал е кі ж а с та ғы л а р т а за л ы к тағы лы м дары н өздері а т қ а р у ғ а тьфысады. Тіпті қыс айларында бірінші топ немесе бір жарым ж астағылар далаға шықпайтын болса, екі жасқа тола бастаған топ міндетті түрде бір мезгіл серуендеп келеді. Бірінші топты үйіне келгеннен кейін ата-анасы серуендететін болады. Өйткені, о лар қы скы киім дерім ен қорбаңдап, өз беттерінш е ж ү р е ал м ай д ы . Ж а з а й л ар ы н д а бірін ш і ж өн е е к ін ш і топ ты ң балалары серуендерін де, үйқысын да таза ауада өткізеді. 14 Б а л а л а р д ы ң ұ й қ ы д а н , серуеннен, ж у ы н у д а н ар ты л ға н уақы ттары өр тү р л і ойын-ермектер өткізуге ж үм салады . Ж алпы осы айтылған төуліктік режімдер еш кыспақсыз, өз еріктерімен ауысып ж атуға тиісті. Не істесе де балалар өз еркімен өрекет ж асаса өлдеқайда пайдалы болатындығы түсінікті. Там ақт анды ру: 2 жөне 3 ж асар балаларды ң там ағы жөнінде М. Жүмабаев: «Екі ж асар баланың денесі өжептөуір берік болады. Сондықтан бүл жаста балаға бірте-бірте ет, нан сықылды күшті ас беруге болады. Ет бергенде жеңілінен бастау керек. Ешкі, сиыр, қой еті. Ж ылқы еті ауыр. Оны 2—3 жасар балаға бермеген дүрыс болады. Б алан ы ң а с қ аза н ы н а лай ы қты нан — бидай үнынан пісірілген нан. Балаға шай ішкізу жүктеу/скачать 7,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|