Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге арналған КӘсіпкерліктің жедел курсы экспресс-курс предпринимательства для начинающих предпринимателей

1. КӘСІПКЕРЛІККЕ КІРІСПЕ / ВВЕДЕНИЕ В ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО 
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
9
В ЧЕМ ОСОБЕННОСТИ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА?
 
Частное  предпринимательство  —  есть  форма  осу- 
ществления экономической активности от имени пред-
приятия (если оно зарегистрировано в качестве такового) 
или  предпринимателя  (действующего  без  образования 
юридического лица).
 
Вознаграждением является полученная в результате 
предпринимательской деятельности прибыль и чувство 
удовлетворения, которое предприниматель испытывает 
от занятия свободным предпринимательством. Но, на-
ряду с этим, он должен принять на себя весь риск по-
терь в случае банкротства его предприятия.
 
Субъект  предпринимательской  деятельности  —  это  
такой субъект гражданского права (индивидуальный пред-
приниматель,  ассоциация,  государственная  организа-
ция, товарищество, фермерское хозяйство, акционерное 
общество  и  т.д.),  который,  на  свой  риск,  осуществляет 
самостоятельную  деятельность,  направленную  на  си-
стематическое  извлечение  прибыли  от  пользования 
имуществом,  продажи  товара,  выполнения  работ  или 
оказания услуг, и который зарегистрирован в этом ка-
честве в установленном законом порядке.
 
Предпринимательство,  как  форма  инициативной 
деятельности,  направленной  на  извлечение  прибыли 
(предпринимательского дохода), предполагает:
 
1)  осуществление  непосредственных  производи- 
 
тельных  функций,  т.  е.  производство  товара  (про- 
 
дукта) или оказание услуги;
 
2)  осуществление  посреднических  функций,  т.  е.  
 
оказание услуг, связанных с продвижением товара  
 
на  рынок,  и  его  передачей  в  надлежащем  (обще- 
 
ственно  приемлемом)  виде  от  непосредственного  
 
производителя такого товара его потребителю.
 
Экономическая  природа  предпринимательства  ха-
рактеризуется  через  его  признаки:  инициативу,  ком-
мерческий  риск  и  ответственность,  комбинирование 
факторов производства, новаторство.
 
Предпринимательство  —  инициативная  деятель-
ность.  Предприниматель  постоянно  ищет  новые  воз-
можности и новые идеи для извлечения выгоды.
 
ПОЧЕМУ ВОЗМОЖНА ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬ- 
 
СКАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ?
 
Может показаться странным, что предприниматель-
ство, в принципе, возможно. Ведь существуют крупные 
компании, которые обладают значительными ресурсами 
(капиталом, землей, зданиями и сооружениями, рабочей 
силой).  Крупные  компании  действительно  занимаются 
предпринимательством.  Но  у  индивидуального  пред-
принимателя или малого предприятия есть свои преи-
мущества перед крупным бизнесом:
•  Крупные  предприятия,  в  силу  своего  размера,  на- 
 
строены  на  большой  объем  производства.  Такой  
 
объем требует больших инвестиций для переосна- 
 
щения, если потребности рынков изменились. Кроме 
 
того,  переоснащение  требует  у  них  большого  вре- 
 
мени.  Индивидуальные  предприниматели  в  этом  
 
КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ НЕДЕ?
 
Жеке  кәсіпкерлік  кәсіпорын  (егер  ол  дәл  солай 
тіркелген болса) немесе кәсіпкер (заңды тұлға құрамай 
әрекет  ететін)  атынан  экономикалық  белсенділікті 
жүзеге асыру нысаны.
Кәсіпкерлік  қызметтің  нәтижесінде  алынған  табыс  пен 
еркін  кәсіпкерлікпен  айналысу  барысында  сезінетін 
қанағаттану  сезімі  сыйақы  болып  табылады.  Соны-
мен қатар ол кәсіпорын банкротқа ұшыраған жағдайда 
барлық тәуекелдерді өзіне қабылдайды. 
Кәсіпкерлік  қызметтің  субъектісі  азаматтық  құқық 
субъектісі  сияқты  тәуекелді  өзіне  қабылдап,  жүйелі 
түрде заңды тәртіпте тіркелген мүлікті пайдалану, тау-
арды сату, жұмыстарды орындау немесе қызмет көрсету 
арқылы  пайда  табуға  бағытталған  қызметті  дербес 
жүзеге асырады. 
Пайда  табуға  (кәсіпкерлік  кіріс)  бағытталған  бастама-
шыл қызмет нысанындағы  кәсіпкерлікке төмендегілер 
жатады:  
 
1) өндірістік қызметті, яғни тауарды өндіру (өнімді)  
 
немесе қызмет көрсетуді тікелей жүзеге асыру;
 
2) делдалдық қызметті, яғни тауарды нарыққа өткізу  
 
және тауарды өндірушіден тұтынушыға дейін тиісті  
 
түрде  (қоғамдық  жағынан  қолайлы)  тапсыруға  
 
қатысты қызметті жүзеге асыру.
 
Кәсіпкерліктің  экономикалық  табиғаты  оның  белгі-
лері  арқылы  сипатталады:  бастама,  коммерциялық 
тәуекел және жауапкершілік, өндіріс, жаңашылдық фак-
торларын құрамдастыру.
 
Кәсіпкерлік  —  бастамашыл  қызмет.  Əрдайым  жаңа 
пайда табу мүмкіндігін іздейтін жаңа тауарларды өндіру 
немесе жаңа нарықты бағындыру сияқты жаңалықтарды 
табуға ұмтылу — кәсіпкердің ерекше белгісі. Кәсіпкерлік 
бастама дегеніміз — қатысушылардың өзара пайда та-
буына  ықпал  ететін  нарықтық  айырбас  барысында 
ұсынылған мүмкіндіктерді жүзеге асыруға тырысу. 
 
ҚАЙ КЕЗДЕ КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТПЕН  
 
 
АЙНАЛЫСУҒА БОЛАДЫ? 
 
Сізге  қызық  көрінуі  де  мүмкін,  бірақ  кәсіпкерлік 
қызметпен  айналысуға  болады.  Маңызды  ресурстары 
(капитал,  жер,  ғимараттар  және  құрылыстар,  жұмыс 
күші)  жағынан  қуатты  жұмыс  істеуші  ірі  компаниялар 
бар.  Ірі  компаниялар  шындығында  да,  кәсіпкерлікпен, 
яғни  жоғарыда  көрсетілген  қызмет  түрімен  ай-
налысады.  Дегенмен,  жеке  кәсіпкерлердің  неме-
се  шағын  кәсіпорындардың  ірі  бизнеске  қарағанда 
артықшылықтары да бар.  Олар:
•  Ірі  кәсіпорындар  өз  мөлшеріне  қарай  көлемі  үлкен 
   өндіріс  құруға  ниеттенеді.  Яғни,  нарық  қажеттілігі 
 
өзгерген  жағдайда,  кәсіпорынды  қайта  жабдықтау 
 
үшін  ірі  көлемде  қаржы  салу  талап  етіледі. 
 
Сонымен қатар, қайта жабдықтауға көп уақыт кетеді. 

1. КӘСІПКЕРЛІККЕ КІРІСПЕ / ВВЕДЕНИЕ В ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО 
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
10
 
отношении  гораздо  гибче,  они  лучше  учитывают  
 
потребности небольших рынков, быстрее изменяются.
•  Крупные  предприятия  управляются  менеджерами, 
 
которые  часто  являются  наемными  сотрудниками. 
 
Они хотят сохранить свои должности и заработные 
 
платы,  т.е.  не  готовы  принимать  риски.  Индивиду- 
 
альный  предприниматель  или  владелец  малого  
 
предприятия  рискует  собственным  имуществом.  
 
Но  законы  экономики  говорят  о  том,  что  большую  
 
прибыль можно получить чаще всего там, где боль- 
 
шие риски. И предприниматель идет на такие риски.  
•  Так как государство помогает развитию предприни- 
 
мательства,  то  возможна  существенная  разница  
 
между налогами, которыми обременен крупный биз- 
 
нес и индивидуальный предприниматель или малое  
 
предприятие.  Это  делает  себестоимость  услуг  или  
 
продукции предпринимателя ниже, чем у крупного 
 
бизнеса,  и  делает  бизнес  предпринимателя  конку- 
 
рентоспособным. 
•  Предприниматели,  в  силу  того,  что  они  находятся 
 
на  местах,  ближе  к  рынкам,  могут  увидеть  
 
возможности,  которые  не  видит  крупный  бизнес, 
   и воспользоваться этими возможностями.
•  Предприниматели,  в  силу  того,  что  являются  вла- 
 
дельцами  своего  бизнеса,  лично  заинтересованы  
 
в  том,  чтобы  бизнес  процветал  и  развивался. 
 
Это делает их бизнес более эффективным и гибким 
   по сравнению с тем бизнесом, который управляется 
 
наемным менеджментом. 
•  Предприниматели,  в  силу  того,  что  они  меньше,  
 
ближе  к  рынкам,  лично  заинтересованы  в  успехе,  
 
поэтому  они    более  инновационные  и  творческие.  
 
Это позволяет им придумывать новые товары и услуги,  
 
до которых еще «не дошли руки» у крупного бизнеса. 
 
ЗАЧЕМ ВАМ БЫТЬ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЕМ?
 
Предпринимательская деятельность направлена на 
удовлетворение общественных потребностей. 
 
Предприниматель принимает на себя имущественный 
риск.  Материальный  интерес  —  побудительный  мотив 
предпринимательской деятельности. 
 
Следует, правда, иметь в виду, что не всякий доход 
есть результат предпринимательства. Он выступает тако- 
вым лишь в том случае, когда представляется результа-
том лучшего использования факторов производства.
 
Если взять за основу этапы карьеры менеджера, как 
их описывают Травин В. и Дятлов В., то мотивы занятия 
предпринимательской  деятельностью  можно  квалифи-
цировать с учетом возраста и потребностей (таблица 1). 
Конечно, такое разделение мотивов на группы достаточно 
условно.  Во  многих  случаях  мотивом  начала  занятия 
предпринимательской деятельностью в любом возрасте 
является недостаток в самом необходимом (нужда). Же-
лание получить какое-либо благо (еду, одежду, жилье и 
т.п.) или избежать чего-то нежелательного (опасности, 
одиночества, позора и т.п.) заставляет человека пред-
принимать  какие-либо  действия,  позволяющие  полу-
 
Жеке  кәсіпкерлердің  жағдайы  алдыңғыға  қарағанда 
 
қолайлы,  себебі  олар  шағын  нарық  қажеттілігін 
 
басшылыққа алады, жылдам өзгереді.  
•  Ірі кәсіпорындарды жалдамалы қызметкерлер болып 
 
табылатын  менеджерлер  басқарады.  Олар  өз  лау- 
 
азымдарын және еңбекақыларын ғана сақтап қалғысы  
 
келеді,  яғни  тәуекелді  қабылдай  алмайды.  Жеке  
 
кәсіпкер  немесе  шағын  кәсіпорынның  иесі  жеке- 
 
меншік  мүлігін  кепілге  қойып,  тәуекелге  барады.  
 
Бірақ  экономикалық  заңдылыққа  сәйкес  тәуекел 
 
көлемі  неғұрлым  жоғары  болса,  пайда  көлемі  де 
 
соғұрлым  жоғары  болады  делінеді.  Сондықтан  да 
 
кәсіпкерлер тәуекел етеді.  
•  Мемлекет  кәсіпкерліктің  дамуына  көмек  көрсетеді,  
 
сондықтан ірі бизнеске және жеке кәсіпкерге не месе 
   шағын  кәсіпорынға  салынған  салық  көлемінде  
 
айтардықтай  айырмашылық  болуы  мүмкін.  Бұл  ірі 
 
бизнестің  қызметі  мен  өнімінің  құнына  қарағанда  
 
жеке  кәсіпкердің  қызметі  немесе  өнімінің  өзіндік  
 
құнын төмен деңгейде ұстауға мүмкіндік береді және 
 
жеке кәсіпкердің бизнесін бәсекеге қабілетті етеді. 
•  Сондай-ақ  кәсіпкерлер  нарыққа  жақын  орындарда 
 
орналасады,  ірі  бизнес  субъектілері  көрмейтін  
 
мүмкіндіктерді  көріп,  оны  пайдалана  алады. 
•  Кәсіпкерлер  өз  бизнестерінің  жеке  иелері  болып  
 
саналады,  олар  бизнестің  дамуына  және  табысты 
 
болуына  тікелей  мүдделі.  Бұл  жалдамалы  менед- 
 
жмент 
басқарған 
бизнеспен 
салыстырғанда 
 
олардың бизнесін тиімді етеді. 
•  Кәсіпкерлер 
көлемі 
жағынан 
шағын 
және  
 
нарыққа  бір  табан  жақын  болғандықтан,  табысқа  
 
жетуге  мүдделілік  танытады,  сондықтан  олар  
 
жаңашылдыққа  және  шығармашылыққа  жақын.  
 
Яғни, кәсіпкерлердің ірі бизнестің «қолы тимеген» жаңа  
 
тауарлар мен қызмет түрлерін шығаруға мүмкіндігі бар.
 
СІЗ НЕ ҮШІН КӘСІПКЕР БОЛҒЫҢЫЗ КЕЛЕДІ?  
 
Кәсіпкерлік  қызмет  қоғамдық  қажеттілікті  қанағат-
тандыруға бағытталған. 
 
Дегенмен,  кәсіпкер  мүліктік  тәуекелді  мойнына 
алады.  Материалдық  мүдде  —  кәсіпкерлік  қызметтің 
қозғаушы күші. 
 
Барлық табыстарды кәсіпкерлік қызметтің нәтижесі деп 
айтуға  болмайды.  Өндіріс  факторларын  тиімді  пайдалану 
нәтижесінде алынған болса ғана пайда болып саналады. 
 
В.Травин  және  В.Дятлов  сипаттаған  менеджер  қыз- 
метінің өсу кезеңдерін негізге ала отырып, кәсіпкерлікпен 
айналысу  себептерін  жас  ерекшеліктері  мен  қажеттілік 
деңгейіне қарай жіктеуге болады (1-кесте). Əрине, төмендегі 
кесте шартты. Көп жағдайда кәсіпкерлік қызметті бастауға 
кез  келген  жаста  қажеттілік  (мұқтаждық)  себеп  болады. 
Бір игілікке қол жеткізуге (тамақ, киім, үй және т.б.) неме-
се  жағымсыз  нәрседен  (қауіп,  жалғыздық,  ұят  және  т.б.) 
қашуға  деген  талпыныс  адамды  бір  шешім  қабылдауға, 
одан  тиісті  нәтиже  алуға  жетелейді.  Оған  жеке  жұмыс 
уақытын  ұйымдастыру  кезіндегі  ой  еркіндігі  және  еңбек, 
уақыт,  шығармашылық  пен  ынта  арқылы  кіріс  мөлшерін 
бақылау (арттыру немесе азайту) басты себеп болады. Со-

1. КӘСІПКЕРЛІККЕ КІРІСПЕ / ВВЕДЕНИЕ В ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО 
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
11
чить желаемый результат. Важными мотивами являются: 
личная свобода при организации собственного времени, 
возможность  контролировать  (увеличивать  или  умень-
шать)  размер  личных  доходов  через  вложение  личного 
труда, времени, творчества и инициативы. А такие моти-
вы, как стремление бороться и побеждать, добиваться 
определенных  результатов  и  избегать  неудачи,  удо-
влетворяют  потребности  человека  в  самоуважении  и 
общественном  признании.  Предпринимательство  — 
способ самореализации человека в жизни.
ҚЫЗМЕТТІК ӨСУ 
КЕЗЕҢДЕРІ 
Этап карьеры
ЖАС 
ШАМАСЫ
Возраст
(лет)
КЕЗЕҢНІҢ МӘНІ
Содержание этапа
КЕЗЕҢДЕГІ РУХАНИ 
ҚАЖЕТТІЛІК
Моральные потребности на 
этапе
КЕЗЕҢДЕГІ 
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ 
ЖӘНЕ МАТЕРИАЛДЫҚ 
ҚАЖЕТТІЛІК 
Физиологические и материаль-
ные потребности на этапе
Бастау
Қалыптасу 
Предварительный
Становление
25 дейін
30 дейін
До 25
До 30
Оқу, әртүрлі қызмет 
түрлерінде өзін-өзі сынау. 
Жұмысты меңгеру, 
дағыларды дамыту, 
кәсіпкердің, білікті 
маманның немесе 
басшының қалыптасуы
Учеба, испытания себя в раз-
ных видах деятельности.
Освоение работы, развитие 
навыков, формирование пред-
принимателя, квалифициро-
ванного специалиста или ру-
ководителя.
Өзін-өзі танытуды бастау 
Өзін-өзі таныту, еркіндікке 
жету, өзін-өзі тану.
Начало самоутверждения, са-
моутверждение, 
начало достижения независи-
мости, самоутверждение.
Тіршілік қауіпсіздігі, 
денсаулық, табыстың 
жоғарғы деңгейі 
Безопасность существования, 
здоровье, хороший уровень 
доходов.
Даму
Продвижение
45 дейін
До 45
Әлеуметтік даму, жаңа 
дағдылар мен тәжірибе 
жинау, кәсіпкерлік 
біліктілікті дамыту 
Социальное продвижение, 
приобретение новых навыков 
и опыта, рост предпринима-
тельской квалификации.
Өзін-өзі танытуды 
жетілдіру, еркін болу, өз 
ойын білдіруді бастау
Рост самоутверждения, дости-
жение большей независимости, 
 начало самовыражения
Денсаулық, табыстың 
жоғарғы деңгейі
Здоровье, высокий уровень 
доходов.
Сақтау 
Сохранение
60 дейін 
До 60
Кәсіпкер немесе басшы 
біліктілігін жетілдіру 
шыңы. Біліктілігін артты-
ру. Жастарды оқыту.  
Пик совершенст-вования ква-
лификации предпринимателя 
или руководителя. Повышение 
квалификации. 
Обучение молодежи.
Еркіндікті тұрақтандыру, 
дамыту, өзін-өзі таныту, 
өзін-өзі сыйлау 
Стабилизация независимости, 
рост самовы-ражения, самоу-
важение.
Табыс деңгейін арттыру, 
басқа да кіріс көздеріне 
қызығушылық таныту
Рост доходов, интерес к дру-
гим источникам дохода.
Аяқтау 
Завершение
60 дейін 
После 60
Зейнетке шығуға дайында-
лу,  зейнеткерлік кезіндегі 
жаңа қызмет түріне ауы-
стыру 
Подготовка к уходу на пенсию, 
смены и к новому виду дея-
тельности на пенсии.
Өзін-өзі тануды 
тұрақтандыру, өзін-өзі 
сыйлауды дамыту 
Стабилизация самовыражения, 
рост самоуважения.
Аз күш жұмсап, табыс 
деңгейін сақтау 
Сохранение уровня доходов  
при минимальных личных уси-
лиях.
Зейнеткерлік 
Пенсионный
65 дейін 
После 65
Жаңа қызмет түрімен  
айналысу 
Занятие новым видом деятель-
ности.
Жаңа қызмет саласында 
өзін-өзі таныту, 
сыйластықты орнықтыру 
Самовыражение в новой сфе-
ре деятельности, стабилиза-
ция уважения.
Табыс деңгейін арттыру, 
басқа да кіріс көздеріне 
қызығушылық таныту, 
денсаулық 
Стабилизация доходов, другие 
источники дохода, здоровье.
нымен қатар, күресе білу және жеңіске, белгілі нәтижеге 
жету, сәтсіздіктен қашу адамның өзін-өзі құрметтеу және 
өзін көпшілікке мойындату сияқты қасиеттерін дамытады. 
Кәсіпкерлік — адамның өмірде өзін-өзі қалыптастыру тәсілі.
 
Кесте 1 -  Әр жастағы кәсіпкерлік қызметпен айналысу себебі 
 
Таблица 1.  Мотивы занятия предпринимательской деятельностью в разном возрасте.

1. КӘСІПКЕРЛІККЕ КІРІСПЕ / ВВЕДЕНИЕ В ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО 
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
12
 
НУЖЕН ЛИ СТАРТОВЫЙ КАПИТАЛ ДЛЯ 
 
ОТКРЫТИЯ СВОЕГО ДЕЛА?
 
Многие считают, что для организации собственно-
го бизнеса необходим стартовый капитал. Только надо 
определить, что такое капитал. Нужно помнить, что это 
не только деньги. А часто для открытия бизнеса деньги 
бывают не нужны, правда,  желательны. 
 
Итак, стартовый капитал — это те ресурсы и сред-
ства, которые предприниматель может вложить для от-
крытия собственного дела.
 
Такими ресурсами могут быть:  личный труд и время 
предпринимателя, труд и время родственников и дру-
зей, если они готовы поработать некоторое время без 
оплаты. 
 
Средством  для открытия бизнеса может стать ин-
теллектуальный капитал. Это знания, идеи самого пред-
принимателя  или  чужие  идеи,  почерпнутые  у  друзей, 
родственников, в литературе или из личных наблюде-
ний за другими  предпринимателями и их бизнесом. 
 
Личные или привлеченные (не обязательно за оплату 
или немедленную оплату) материальные ресурсы тоже 
являются  капиталом  и  могут  использоваться  для  от-
крытия  бизнеса.    Например,    можно  использовать  то-
варный кредит от поставщиков с оплатой этих товаров  
после продажи. 
 
Связи  тоже  являются  ресурсом  предпринимателя. 
Друзья, родственники, одноклассники, однокурсники и 
т.п. могут посоветовать, чем заняться, обеспечить кон-
тактами с заинтересованными в тех или иных продуктах 
или услугах людьми или компаниями, помочь  матери-
альными или финансовыми ресурсами безвозмездно. 
 
Безусловно, финансовый ресурс является очень важ-
ным для открытия и поддержания собственного бизнеса. 
Источниками финансовых ресурсов могут стать:
•  Личные  средства  предпринимателя,  накопленные 
 
или  вырученные  от  продажи  личного  имущества;
•  Заемные  средства  (деньги  можно  взять  взаймы  
 
у  родственников,  друзей,  банка  в  виде  кредита);
•  Венчурное  финансирование  (вид  финансирования, 
 
когда  Вы  получаете  деньги  за  долю  в  бизнесе 
 
или  за  долю  в  его  будущих  прибылях).
 
Однако,  как  было  указано  выше,    деньги  не  явля-
ются обязательным условием для начала бизнеса. Если 
денег нет, то их можно заменить личным трудом и дру-
гими  средствами,  перечисленными  выше.  Правда,  в 
этом случае с большей вероятностью начинать придет-
ся с услуг. Многие услуги не требуют вообще или требу-
ют минимального вложения материального ресурса или 
денег. Они требуют личного труда предпринимателя. 

жүктеу/скачать 3,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: