Часть видов деятельности подлежит лицензиро-
ванию, поэтому Вы должны еще получать лицензии
на осуществление видов частного предприниматель-
ства, подлежащих лицензированию, в соответствии с
Законом Республики Казахстан от 11 января
2007 года «О лицензировании» (список видов
деятельности, подлежащих лицензированию,
указан в Приложении 3).
САЛЫҚТЫҚ ЕСЕПКЕ ҚОЮ НЫСАНДАРЫ
ФОРМЫ ПОСТАНОВКИ НА НАЛОГОВЫЙ УЧЕТ
Салықтық есепте тұруға міндетті
Должны состоять на налоговом учете
Жалдамалы жұмысшылары бар
Имеют наемных работников
Жылдық табысы 12 минималды жалақы
мөлшерінен аспайды
Имеют годовой доход более 12 минимальных
заработных плат
Салықтық есепте тұруға міндетті емес
Не должны состоять на налоговом учете
Жалдамалы жұмысшылары жоқ
Не имеют наемных работников
Табысы төлем көзінен алынады
Доход которых облагается
у источника выплаты
Мүліктік табысы бар
Которые имеют имущественный доход
12 минималды жалақы мөлшерінен кем емес
жылдық табысы бар
Имеют годовой доход менее
12 минимальных заработных плат
Біржолғы талоны бар
(2013 жылдың 1 қаңтарына дейін)
Имеющие разовый талон
(до 1 января 2013 года)
Сурет 2. Салықтық есепке қою нысаны бойынша жеке кәсіпкерлердің түрлері
Рисунок 2. Виды индивидуальных предпринимателей по форме постановки на налоговый учет
6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
55
КАКИЕ ФОРМЫ БИЗНЕСА СУЩЕСТВУЮТ?
Вам, как будущему предпринимателю, необходимо
определиться каким образом Вы будете вести свой биз-
нес. От этого будет зависеть многое: особенности реги-
страции и ведения бизнеса; бухгалтерская отчетность;
объем финансовых рисков; налоги; прибыль; правовая
ответственность.
Многие бизнесмены начинали свой предпринима-
тельский путь с такой формы как индивидуальное пред-
принимательство (ИП), и далее, по мере развития биз-
неса, создавали компании, например, товарищества с
ограниченной ответственностью (ТОО).
КТО ТАКИЕ ИНДИВИДУАЛЬНЫЕ
ПРЕДПРИНИМАТЕЛИ?
Индивидуальное предпринимательство — это
инициативная деятельность физических лиц, направ-
ленная на получение дохода, основанная на собствен-
ности граждан и осуществляемая от имени граждан за
их риск и под их ответственность (имуществом). Ин-
дивидуальный предприниматель имеет право
(но не обязан) использовать персональные блан-
ки деловой документации, печать, штампы.
Государственная регистрация индивидуальных
предпринимателей носит явочный характер и заклю-
чается в постановке на учет, в качестве индивидуаль-
ного предпринимателя, в территориальном налоговом
органе по месту нахождения, заявленному при госу-
дарственной регистрации в качестве индивидуального
предпринимателя.
Если Вы должны состоять на налоговом учете, со-
гласно законодательству, но этого не делаете, то Ваша
деятельность является запрещенной. За это предусмо-
трена ответственность. Так, согласно Статьи 190 Уго-
ловного кодекса Республики Казахстан от 16 июля
1997 года № 167-I «Осуществление предприниматель-
ской деятельности без регистрации, … а также в слу-
чаях, когда такое разрешение (лицензия) обязатель-
но…, если эти деяния» сопряжены с извлечением дохода
в размере 10.000 месячных расчетных показателей,
наказываются штрафом в размере от пятисот до одной
тысячи месячных расчетных показателей либо при-
влечением к общественным работам на срок от ста вось-
мидесяти до двухсот сорока часов, либо лишением свобо-
ды на срок до двух лет со штрафом в размере до пятиде-
сяти месячных расчетных показателей либо без такового.
А если доход составил двадцать тысяч месячных рас-
четных показателей и более, то наказываются штрафом в
размере от одной тысячи до полутора тысяч месячных
расчетных показателей либо лишением свободы на
срок до пяти лет с конфискацией имущества или без тако-
вой. Поэтому в данном случае лучше не рисковать.
Индивидуальными предпринимателями (ИП)
могут быть только граждане Республики Казах-
стан и оралманы. Иностранные граждане и лица
без гражданства, даже из близлежащих стран,
не могут быть ИП, за исключением граждан
БИЗНЕСТІҢ ҚАНДАЙ НЫСАНДАРЫ БАР?
Сізге, келешек кәсіпкер ретінде бизнестің нысанын
белгілеп алу керек. Сіздің бизнестің қандай нысанын
таңдап алғаныңызға көп нәрсе байланысты болмақ:
бизнесті тіркеу мен жүргізудің ерекшеліктері; қаржылық
тәуекелдердің көлемі; салықтар; пайда; заңдық
жауапкершілік.
Көптеген бизнесмендер өзінің кәсіпкерлік жолын
жеке кәсіпкерлік (ЖК) нысанынан бастап, кейін
бизнестің дамуына қарай Жауапкершілігі шектеулі
серіктестік (ЖШС) нысанына көшіп отырған.
ЖЕКЕ КӘСІПКЕРЛЕР ДЕГЕН КІМДЕР?
Жеке кәсіпкерлік дегеніміз — бұл жеке
тұлғалардың азаматтардың өзінің меншігіне негізделген
және азаматтардың атынан соларды тәуекелге баруы-
мен және солардың (мүліктік) жауапкершілігімен жүзеге
асырылатын, табыс табуға бағытталған бастамашыл
қызметі. Жеке кәсіпкердің іскери құжаттардың
жеке бланкісін, мөрлерді, мөртабандарды
пайдалануға құғығы бар (бірақ міндетті емес).
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеу келуіне қарай
жүзеге асырылады және жеке кәсіпкерді мемлекеттік
тіркеу кезінде белгілеген тұрғылықты орны бойынша
аумақтық салық органында жеке кәсіпкер ретінде есеп-
ке қою арқылы жасалады.
Егер Сіз заңнамаға сәйкес салық есебінде тұрсаңыз,
бірақ оны сақтамасаңыз, Сіздің қызметіңіз тыйым салын-
ған болып табылады. Бұл үшін жауапкершілікке тарты-
ласыз. Мысалы, 1997 жылғы 16 шілдедегі № 167-I Қазақ-
стан Республикасы Қылмыстық кодексінің 190-бабына
сәйкес, «Кәсiпкерлiк қызметтi тiркеуден өтпей не рұқсат
(лицензия) алу мiндеттi болған жағдайларда ....... жүзеге
асыру, егер қызмет 10.000 айлық есептік көрсеткіші
мөлшерінде табыс табуға байланысты болса, бес жүзден
мың айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде
айыппұл салынады немесе жүз сексеннен екi жүз қырық
сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға тартыла-
ды, не елу айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде
айыппұл салына отырып не онсыз екi жылға дейiнгi
мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Ал егер табыс жиырма мың айлық есептік көрсетікішін
және одан жоғарғыны құраса, мыңнан бір жарым мың
айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде айыппұл
салынады немесе мүлікін тәркілеу не онсыз бес жылға
дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазалана-
ды. Сондықтан бұл жағдайда тәуекел етпеген дұрыс.
Тек қана Қазақстан Республикасы азамат-
тары мен оралмандар жеке кәсіпкер (ЖК) бола
алады. Шетел азаматтары және азаматтығы жоқ
тұлғалар, таяу маңдағы елдердің азаматтары,
тек Қырғыз, Ресей және Беларусия азаматта-
рынан басқасы ЖК бола алмайды, 1998 жылғы
28 сәуірде Қырғыз Республикасы, Беларусь Ре-
спубликасы, Қазақстан Республикасы және Ресей
Федерациясы арасында жасалған «Басқа меме-
6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
56
Киргизии, России и Беларуси, так как согласно
международному Договору «О правовом статусе
граждан одного государства, постоянно прожи-
вающих на территории другого государства»
от 28 апреля 1998 года, заключенного между
Республикой Беларусь, Республикой Казахстан,
Кыргызской Республикой и Российской Федера-
цией (ратифицированного Законом Республики
Казахстан от 30 декабря 1999 года № 20-II) пред-
усмотрено, что постоянный житель пользуется такими
же правами и свободами и несет такие же обязанно-
сти, что и граждане Стороны проживания с изъятиями,
установленными настоящим Договором и Конституция-
ми Сторон. Следовательно, граждане Киргизии, России
и Беларуси, имеющие вид на жительство в Казахстане
имеют право быть тоже индивидуальными предприни-
мателями (в случае, если возникнут недопонимания по
этому вопросу с налоговыми органами, можно сослать-
ся на Письмо Генеральной прокуратуры Республики Ка-
захстан от 22 июля 2010 года № 7-21/1809).
ИП несут ответственность по своим обязательствам
всем своим имуществом, за исключением имущества,
на которое взыскание не может быть обращено в со-
ответствии с законами Республики Казахстан. И, сразу
подчеркнем, именно это является самым большим ри-
ском индивидуального предпринимателя, ведь за неис-
полнение обязательств можно потерять свое личное
имущество.
Индивидуальные предприниматели имеют право:
1. делать все, что не запрещено законами;
2. устанавливать свои цены на товары (работы,
услуги) (за некоторым исключением, товаров, свя-
занных с ограничением конкуренции);
3. работать как внутри Казахстана, так и за рубежом
(внешнеэкономическая деятельность);
4. объединяться в различные объединения для
защиты и представления своих интересов;
5. быть экспертами (участвовать в работе эксперт-
ных советов) при подготовке законопроектов
через аккредитованные объединения субъектов
частного предпринимательства;
6. обращаться в правоохранительные, судебные и
другие государственные органы за защитой своих прав;
7. вносить свои предложения об устранении причин
и условий, способствующих неисполнению или на-
рушению законодательства по всем вопросам пред-
принимательства;
8. если предприниматели работают по упрощенной
налоговой декларации (вид налогового учета), то
они имеют право принимать на работу работников;
9. применять в своей деятельности меры
социальной ответственности бизнеса путем
реализации или участия в реализации проек-
тов в социальной, экономической и экологи-
ческой сферах.
ИП, субъекты малого бизнеса, имеют пра-
во также на передачи им в доверительное управление
или аренду не используемых более одного года объектов
государственной собственности. А по истечении года,
лекеттің аумағында тұрақты тұратын бір мем-
лекеттің азаматтарының құқықтық мәртебесі
туралы» халықаралық шартында (1999 жылғы
30 желтоқсандағы №20-II Қазақстан Республикасы
заңымен бекітілген) тұру Тарабының азаматтары
сияқты тұрақты тұрғындар да осындай құқықтар мен
еркiндiктердi пайдаланады, осы Шартпен және Тарап-
тардың Конституцияларымен белгiленген осындай мiндет-
терді көтередi. Яғни, Қазақстан Республикасында мекен-
деу қағазы бар Қырғыз, Ресей және Беларусь азаматтары
жеке кәсіпкер болу құқығына ие (Егер осы мәселе бойынша
салық органдарымен келіспеушілік туындаса, 2010 жылғы
22 шілдедегі № 7-21/1809 Қазақ-стан Республикасы Бас
прокуратурасының хатын басшылыққа алуға болады).
ЖК Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
өзіне өтелім қолданылмайтын мүлікті санамағанда,
өзінің міндеттемелері бойынша өзінің барлық мүлкімен
жауапкершілікте болады. Және, бірден айтып кетейік —
жеке кәсіпкердің ең үлкен тәуекеліне дәл осы жатады,
себебі ол міндеттемелерін орындамағаны үшін өзінің
жеке мүлкінен айырылуы мүмкін.
Жеке кәсіпкерлер мынадай құқықтарға ие:
1. заңмен тыйым салынбаған нәрсенің барлығын
жасауға;
2. тауарларға (жұмыстарға, қызметтерге) арнап өз
бағаларын белгілеп отыруға (бәсекелестікті шек-
теумен байланысты болып келетін тауарларды
санамағанда);
3. Қазақстанның ішінде, сондай- ақ шетелде (сыртқы
экономикалық қызмет) жұмыс істеп отыруға;
4. өз мүдделерін қорғау мен ұсыну үшін түрлі
бірлестіктерге бірігіп отыруға;
5. жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген
бірлестіктері арқылы заң жобаларын әзірлеу кезінде
сарапшы болып отыруға (сарапшылық кеңестердің
жұмысына қатысуға);
6. құқық қорғау, сот және өзге де мемлекет органда-
рына өз құқықтарын қорғау үшін арызданып отыруға;
7. кәсіпкерліктің барлық мәселелері бойынша
заңдардың орындалмауына немесе бұзылуына
ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою туралы
өз ұсыныстарын енгізіп отыруға;
8. егер кәсіпкерлер оңайлатылған салықтық декла-
рация (салықтық есепке алудың түрі) бойынша
жұмыс істеп отырса, онда олар жұмысқа
қызметкерлерді алуға;
9. өз қызметінде әлеуметтік, экономикалық
және экологиялық жобаларды жүзеге асыру
неге оған қатысу жолымен бизнестің
әлеуметтік жауапкершілігін қолдануға құқылы.
ЖК, шағын бизнес субъектілерінің бір жыл-
дан артық мерзімде пайдаланылмаған мемлекеттік
меншіктерді сенімгерлік құқығымен беру немесе жалға
беруге құқығы бар. Шарт жасаған кезден бастап бір
жыл мерзімі аяқталған соң (қарастырылған шарт та-
лаптары орындалған жағдайда) бұл нысандардың
меншік құқығын өндірістік қызметті ұйымдастыру және
тұрғындарға арналған қызмет салаларын дамыту үшін
ақысыз алуға құқылы!!! Шындығында, бұл құқық сауда-
6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
57
с момента заключения этих договоров (в случае вы-
полнения предусмотренных им условий договоров),
имеют право на безвозмездное получение права соб-
ственности этих объектов для организации производ-
ственной деятельности и развития сферы услуг на-
селению. Правда это право не относится к субъек-
там малого предпринимательства, осуществляющих
торгово-посредническую деятельность.
ИП обязаны:
1) соблюдать законодательство Республики Казахстан;
2) соблюдать права и охраняемые законом интересы
физических и юридических лиц, в частности, права
потребителей;
3) обеспечивать соответствие производимой про-
дукции (работ, услуг) требованиям законодательства
Республики Казахстан (стандарты, сертификации и т.д.);
4) получать лицензии на осуществление видов
частного предпринимательства, подлежащих ли-
цензированию, в соответствии с законом Республи-
ки Казахстан о лицензировании;
5) осуществлять обязательное страхование граж-
данско-правовой ответственности в соответствии с
законами Республики Казахстан (владельцев объек-
тов, деятельность которых связана с опасностью
причинения вреда третьим лицам, туроператора и
турагента, владельцев транспортных средств, пере-
возчика перед пассажирами, и т.д.).
Индивидуальное предпринимательство осуществля-
ется без образования юридического лица одним граж-
данином (личное предпринимательство) либо группой
граждан (совместное предпринимательство).
В ЧЕМ ОСОБЕННОСТИ СОВМЕСТНОГО
ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА?
Индивидуальное предпринимательство может осу-
ществляться, как самим предпринимателем самостоя-
тельно, так и группой граждан (предпринимателей) со-
вместно.
При совместном бизнесе все сделки, связанные с
частным предпринимательством, совершаются, а права
и обязанности приобретаются и осуществляются от име-
ни всех участников совместного предпринимательства.
Существует три основных вида совместного пред-
принимательства (таблица 14).
Предпринимательство супругов
Имущество, нажитое супругами во время брака,
является их совместной собственностью, если дого-
вором между ними не предусмотрено, что это имуще-
ство является долевой собственностью супругов либо
принадлежит одному из них, или в соответствующих
частях каждому из супругов на праве собственности.
Имущество каждого из супругов может быть призна-
но их совместной собственностью, если будет установ-
лено, что в течение брака за счет общего имущества
супругов были произведены вложения, значительно
увеличившие стоимость этого имущества (капитальный
ремонт, реконструкция, переоборудование и т.п.).
Имущество, принадлежавшее супругам до вступле-
делдалдық қызметті жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік
субъектілеріне жатады.
Жеке кәсіпкерлер:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасын сақ-
тауға;
2) жеке және заңды тұлғалардың, соның ішінде
тұтынушылардың
құқықтарын
және
заңмен
қорғалатын мүдделерін сақтауға;
3) өндірілетін өнімнің (жұмыстардың, көрсетілетін
қызметтердің) Қазақстан Республикасы заңна-
масының (стандарттар, сертификаттар және т.б.)
талаптарына сәйкестігін қамтамасыз етуге;
4) Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы
заңына сәйкес лицензиялануға жататын жеке
кәсіпкерлік түрлерін жүзеге асыруға лицензиялар
алуға;
5) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
азаматтық-құқықтық жауапкершілікті (үшінші тұлға-
ларға зиян келтіру қаупімен байланысты нысан
иелері, туроператорлар және турагенттер, жола-
ушы тасымалдайтын көлік құралдарының иелері
және т.б.) міндетті сақтандыруды жүзеге асыруға
міндетті.
Жеке кәсіпкерлік заңды тұлға құрмай-ақ, бір аза-
матпен (жеке кәсіпкерлік) немесе азаматтар тобымен
(біріккен кәсіпкерлік) жүзеге асырылады.
БІРІККЕН КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
НЕДЕ?
Жеке кәсіпкерлікті кәсіпкердің жеке өзі немесе аза-
маттар тобы (кәсіпкерлер) бірлесіп жүзеге асыра ала-
ды.
Біріккен бизнес кезінде жекеменшік кәсіпкерлікпен бай-
ланысты мәмілелердің барлығы біріккен кәсіпкерлікке
барлық қатысушылардың атынан жасалып, ал құқықтар
мен міндеттерге солардың барлығы ие болып және
барлығының атынан жүзеге асырылады.
Бірлескен кәсіпкерліктің негізгі үш түрі бар (кесте 14)
Ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі
Ерлі-зайыптылардың некеде болу кезінде жинаған
мүлкі, егер солардың өзара жасасқан келісімшартында
сол мүліктің ерлі-зайыптылардың үлестік меншігі бо-
лып табылатыны немесе олардың біреуіне немесе тиісті
бөліктермен солардың әрқайсысына меншік құқығы
негізінде тиесілі болып табылатыны ескерілмесе,
олардың бірлескен меншік мүлкі болып табыла ды.
Ерлі-зайыптылардың әрқайсысының мүлкі егер неке-
де болу кезінде ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкініің
есебінен сол мүліктің құнын едәуір мөлшерде арттырған
салымдаулардың жүргізілгені анықталса (күрделі
жөндеу, қайта салу, қайта жабдықтау және т.б.),
солардың бірлескен меншік мүлкі деп танылуы мүмкін.
Ерлі-зайыптылардың некеге отыруына дейін олардың
6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
58
ния в брак, а также полученное ими во время брака
в дар или в порядке наследования, является собствен-
ностью каждого из них.
Вещи индивидуального пользования (одежда, обувь
и т.п.), за исключением драгоценностей и других пред-
метов роскоши, хотя и приобретенные во время брака
за счет общих средств супругов, признаются собствен-
ностью того супруга, который ими пользовался.
По обязательствам одного из супругов взыскание мо-
жет быть обращено лишь на имущество, находящееся в
его собственности, а также на его долю в общем имуще-
стве супругов, которая причиталась бы ему при разделе
этого имущества. Особенности права общей совместной
собственности супругов определяются законодатель-
ством о браке и семье Республики Казахстан.
Однако, при осуществлении личного предпринима-
тельства физическим лицом, состоящим в браке, без
упоминания другого супруга в качестве Предпринима-
теля, согласия этого супруга на осуществление пред-
принимательской деятельности не требуется.
Но, если для осуществления личного предпринима-
тельства ИП использует общее имущество супругов, то
тогда необходимо согласие другого супруга на такое ис-
пользование, если другое не предусмотрено законами
или соглашением между супругами.
При предпринимательстве супругов от имени су-
пругов выступает один из супругов с нотариально заве-
ренного согласия другого супруга. Если такого согласия
нет, то предполагается, что супруг, выступающий в де-
ловом обороте, осуществляет ИП лично. В этом случае
на имущество супруга — не предпринимателя — не мо-
жет быть обращено взыскание по долгам другого супру-
га, осуществляющего личное предпринимательство.
әрқайсысына тиесілі болған мүлкі, сондай-ақ некеге от-
ыру кезінде сый ретінде немесе мұра ретінде алынған
мүлкі солардың әрқайсысының меншігі болып табылады.
Жеке пайдаланудағы заттар (киім-кешек, аяқ киім
және т.б.), бағалы заттар мен өзге де сәнді бұйымдар,
ерлі-зайыптылардың ортақ қаражатының есебінен не-
кеде болу кезінде сатылып алынғанымен, соларды
пайдаланған жұбайының меншігі болып танылады.
Жұбайлардың біреуінің міндеттемелері бойынша
өтеу соның меншігінде жататын мүлікке ғана, сондай-
ақ соның ерлі-зайыптылардың ортақ мүлігіндегі сол
мүлікті бөлген жағдайда соған тиесілі болатын үлесіне
арнап қолданылуы мүмкін. Ерлі-зайыптылардың ортақ
бірлескен меншіктену құқығының ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының неке мен отбасы туралы
заңдарымен белгіленеді.
Некеде тұратын жеке тұлғамен жеке кәсіпкерлік
жүзеге асырылу барысында кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыру үшін кәсіпкер ретінде өзінің жұбайынан келісім
алу талап етілмейді.
Дегенмен, жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыру бары-
сында ЖК жұбайлардың ортақ мүлігін пайдаланса, яғни
заң немесе жұбайлар арасындағы келісім бойынша
басқалар қарастырылмаған болса, жұбайының келісім
беру қажет.
Ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі кезінде жұбай-
лардың атын екінші жұбайының нотариалдық куәлан-
дыруымен бір жұбайы танытады. Егер мұндай келісім
болмаса, іскери айналымға түсетін жұбайы ЖК жеке
жүзеге асырады. Бұл жағдайда кәсіпкерлікпен айналы-
спайтын жұбайының мүлігіне кәсіпкерлікті жеке жүзеге
асырған екінші жұбайының қарыз бойынша жазалары
қолданылмайды.
Достарыңызбен бөлісу: |