Ислам дәуіріндегі әдеби ескерткіштердің зерттелуі. Түркі халықтары әдебиеті тарихында ислам дәуірі (X-XII ғасырлар) ерекше орын алады. «Ислам дәуірі әдебиеті»
жүктеу/скачать 303,2 Kb.
|
хандықт
- Бұл бет үшін навигация:
- Риторикалық сұрақ
- 85. Бұқар жыраудың Абылайға арналған толғауын жатқа айтып, талдаңыз. Ай, Абылай,// Абылай, 7 Сені// мен көргенде, Тұрымтайдай // ұл едің, 7
- Өлең құрылысына талдау Шумақ саны: 1 Тармақ саны: 63 Бунақ саны
85. Бұқар жыраудың Абылайға арналған толғауын жатқа айтып, талдаңыз. Ай, Абылай,// Абылай, 7 Сені// мен көргенде, Тұрымтайдай // ұл едің, 7 Түркістанда // жүр едің, 7 Әбілмәмбет патшаға 7 Қызметкер болып // тұр едің. 8 Қалтақтап жүріп // күнелтіп, 8 Үйсін:// Төле билердің – 7 Түйесін баққан// құл едің! 8 Сен// жиырма жасқа //жеткен соң, 9 Алтын тұғыр// үстінде 7 Ақ сұңқар// кұстай түледің. 8 Дәулет құс// қонды басыңа, 8 Қыдыр// келді қасыңа, 7 Бақ үйіне //түнедің! 7 Алыстан //тоят тіледің, 8 Қылышыңды //тасқа біледің! 9 Алмаған // жауың қоймадың, 8 Алғанменен тоймадың! 7 Несібеңді// жаттан тіледің! 9 Уа, сен// Қанжығалы: 6 Бөгенбай,//Тақымың кеппес //ұры едің, 12 Түн қатып //жаңа (және) жүр едің. 8 Қабанбайдан //бұрын найзаңды 9 Қай жерде// жауға тіредің?! 8 Абылай-ау,//Абылай, 7 Момынға келіп //бек болдың, 8 Атаңды білмес //құл едің. 8 Атаң// тегін сұрасаң, 7 Арқар ұранды //жат едің, 8 Қай жеріңде // төре едің?! 8 Қарсы менен// Ғұзарда 7 Жалаң аяқ // жар кешіп, 7 Бөз тоқыған// сарт едің. 7 Шешеңді және сұрасаң, 8 Қай алтынның// буы еді?! 7 Оны да мен// білуші ем, 8 Түрікпеннің //төрінде 7 Қашып жүріп// күнелткен 7 Мәскеудің қара // күңі еді.9 Жұлдызың туды-ау// оңыңнан, 9 Жан біткен еріп// соңыңнан. 8 Он сан// Алаш баласын 7 Аузыңа Құдай // қаратып, 8 Жусатып тағы// өргізіп, 8 Жұмсап бір // тұрсың қолыңнан! 8 Ақтан болды-ау //күніңіз, 8 Ғаршы менен //Күрсіге 7 Дау таласты //үніңіз! 8 Өзің болған күніңде 7 Бір-бір// көшеге сыймайды 8 Азаткер де// құлыңыз! 7 Ашуланба,//Абылай, 7 Ашуланба,// Абылай, 7 Көтерермін,//көмермін. 8 Көтеріп, қазға //салармын. 8 Өкпеңменен //қабынба, 7 Өтіңменен //жарылма! 7 Басына мұнша// көтерген 8 Жұртыңа жаулық//сағынба! 7 Күнінде мендей //жырлайтын 8 Тоқсан үште //қария 7 Енді саған//табылмас! 7 Авторы: Бұқар Қалқаманұлы Толғаудың аты: Әй, Абылай, Абылай! Тақырыбы: Тарихи кезеңмен астасқан жағдайдың әлеуметтік сипатын көрсету. Идеясы: Жаугершілік заманның бейнесін суреттеу. Шығу тарихы: Абылай өз мақсатын орындау жолында бірталай табысқа жетеді. Ол 1771 жылы Түркістанда «үш алашқа хан көтеріледі». Жоңғар біржола талқандалады; Орта Азия хандықтарымен соғыстар сәтті аяқталып, Түркістан, Сайрам, Шымкент, т. б. қалалар қайтадан қазақтардың қолына өтеді, ал Ташкент алым төлеп түратын болады. Алайда Абылай тұсында қазақтар арыдағы Қасым, Есімдерді былай қойғанда, берідегі Тәуке заманындағы күш-құдіретінің өзіне ие бола алған жоқ. «Сен Есім ханның бір түстігіне де жарамайсың», - дейді екен Абылайға Бүқар. Жырау Абылай хандығының осал, әлсіз жақтарын түгел көрді. Сондықтан да оның ханға арнаған мадақ сөздерінің өзі бас үрудан, жөнсіз дәріптеуден аулақ. Мемлекет істерінде өзіндік беті болған Бүқар хан тая соқты деп есептесе, өз айтқанын орындатуға тырысады. Кеңесін тыңдамаса, өткір тілмен шенеп, ақылына келтіріп, дегеніне көндіріп отырады. Хан тасыса, жырау оны басып, билікке бірден ие бола кетпегенін, жас кезінде талай қиыншылықтар көре келіп, бұл күнге қарашыларының арқасында жеткенін есіне салады. Аяз бидің тәубадан жаңылмау үшін бұрынғы шоқпыт киімдерін есікке шегелеп қойғаны сияқты, Бұқар да Абылайдың өткенін ұмыт- тырғысы келмейді. Өлең құрылысына талдау Шумақ саны: 1 Тармақ саны: 63 Бунақ саны: 2-3 бунақты Буын саны: 7-8 буынды Ұйқас түрі: Аралас ұйқас Арқар ұранды жат едің, а Қай жеріңде төре едің?! А Қарсы менен Ғұзарда б Жалаң аяқ жар кешіп, в Бөз тоқыған сарт едің. А Егіз ұйқас Дәулет құс қонды басыңа,а Қыдыр келді қасыңа, а Бақ үйіне түнедің! б Алыстан тоят тіледің,б жүктеу/скачать 303,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|