Issn 2308-0590 Индекс 74661 редакциялық кеңес мағауин Мұхтар Қазақстанның халық жазушысы Ғарифолла Есім
жүктеу/скачать 2,46 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АЛАШТАНУ 2014 №2 (23)
- АЛАШТАНУ 2014 №2 (23) 57 Резюме Resume
- ҚЫЗЫЛ ҚЫРҒЫН ҚҰРБАНДАРЫ
- Тірек сөздер
- 2014 №2 (23) АЛАШТАНУ
2014 №2 (23) 54 Наглядным примером этого может быть кисса Шади Джангирова «Хикаят Орка-Кулше» которая является интересным фактом проникновения таджикской классической литературы в казахскую. Сравнительный анализ показывает, что в этом дастане Ш.Джангирова многое идет от источников персидско-таджикской классической литературы, в том числе от поэмы «Варка ва Гулшох» Айюки, поэта эпохи Махмуда Газнаевида. Трудно установить точно, какой вариант этой романтической повести лег в основу казахского дастана. Исследователь творчества Ш.Джангирова Н. Келимбетов полагает, что основой этому произведению могли послужить «вариант поэмы «Варка- Гулшох» Ахмада Джами, изданного во второй половине XIX в. в Дели и Лахоре, или же прозаический вариант Абдуллоходжи ибн Миркарима на узбекском языке, изданный в 1908 года в Ташкенте». Но приписываемая Ахмаду Джами поэма «Варка и Гулшох», в действительности является произведением другого Джами. Профессор А.Афсахзод утверждает, что «месневи «Варка и Гулшох» поэта XYII века. Джами Гарми, по причине неоднократного его литографического издания в Индии под именем Ахмада Джами, приписывается ему, но это не верно». Факты из биографии поэта Ш.Джангирова свидетельствуют, что он был хорошо знаком со многими вариантами «Варка и Гулшох», так как в совершенстве владел таджикским языком и пользовался богатыми библиотеками Бухары в годы своей учебы в медресе «Кукелташ». Косвенным свидетельством знания им индийского варианта является его еще не найденная поэма под названием «Ахмад Джами». Известно, что в процессе литературного общения и восприятия своеобразие творческой натуры поэта зачастую оказывается решающим, так как обуславливает субъективные критерии отбора произведения для усвоения. Поэтому Шади Джангиров является не только потребителем, посредником в освоении художественных ценностей таджикской классической литературы, но и своего рода критиком и отбирателем. Следовательно, как мы выше говорили, в следствие национальной адаптации субъективное толкование поэта не всегда находило полное отражение в конкретном художественном воплощении усвоенного, что обусловлено объективным характером самого произведения и творчества Ш. Джангирова. Об этом свидетельствует другой дастан Ш.Джангирова «Назым чахар даруиш» (411) («Стих о четырех странниках»), в котором в отличие от «Орка – Кулше», приблизительно указывается источник, послуживший основой для переложения. В эпилоге книги сказано: Киссанын баршасы хам едi машхур, Бiрнеше нусхаларда айтылыпдур. ... Мен дагы сонан корiп кисса кылдым, Тындаган зерiгер деп кыска кылдым Другим видным автором переложений восточных сюжетов был Жусупбек Шейулисламов, который тоже получил мусульманское образование в Бухарских медресе. Среди множества его произведений выделяются дастаны «Мунлык – Зарлык», «Жусуп – Злиха» которые написаны по популярным сюжетам восточной литературы. На эти произведения оказали определенное влияние произведения поэтов таджикской литературы, возможно и влияние Абдуррахмана Джами. Казахские исследователи признают, что из поэтических переложений наиболее известна поэма «Юсуф и Зулайха» Абдуррахмана Джами, состоящая из 77 глав содержащих четыре тысячи бейтов. «Она широко распространилась среди тюркоязычных народов». Но сравнительным анализом, еще не установлено какие именно версии легли в основу «Жусуп-Зылиха» Шейхулисламова. Несомненно, это дело будущих исследований. Не имея возможности рассмотреть каждый дастан на восточную тему, мы ограничиваемся некоторыми своими наблюдениями в аспекте характера статьи. Здесь можно упомянуть то, что переводы и заимствования из иной литературы были обусловлены неустойчивыми литературными нормами на этом этапе истории казахской литературы. Это было связано с недостаточно АЛАШТАНУ 2014 №2 (23) 55 интенсивным развитием казахской литературы и некоторыми кризисными явлениями в ее поэтике. Поиски соответствующих стимулов в таджикском и казахском литературном развитии 1900-1930 гг. становятся особенно актуальными, что могли бы активизировать переводческую деятельность. Переложенная литература органически включалась в процесс развития казахской литературы, в определенной степени восполняя недостаток отечественного художественного потенциала. Таким образом, этот процесс послужил связующим звеном между двумя литературами. В развитии связей казахской литературы с литературами других народов роль Шакарима Кудайбердиева велика, так как благодаря его переводам казахская литература обогатилась произведениями литератур других народов. «Он был на уровне интеллектуального развития своей эпохи, знал в совершенстве арабский, таджикской (фарси), русский» (11,14) и ряд тюркских языков, что дало ему возможность, глубоко вникая в эти литературы, выбирать из духовного наследия разных народов, на его взгляд, важное и нужное и прекрасными переложениями на казахский язык сделать их достоянием своего народа. Среди них особое место занимают переводы и переложения из персидско-таджикской литературы в адаптированном варианте. Примером таких прекрасных переводов - переложений являются его переводы из газелей Хафиза, содержащие элементы вольного обращения переводчика к оригиналу. Вот наглядный пример знаменитой газели Хафиза «Когда та милая турчанка…» Шакарим: Егер сүйiктi ол бала Көңілiмдi алса мен үшiн,- Самарқан мен Бұхара, Бердiм қара мен үшiн. Қалған қымызды әкел сен, Бер, аяқшы, кесемен. Гүлдi жемiс, талды өзен Табылмайды бейiстен (12,16) Хафиз:
Агар он турки шерози ба даст орад дили моро, Ба холи хиндуяш бахшам Самарканду Бухороро. Бидех соки, маи боки ки дар чаннат нахохи ёфт Канори оби Рукнободу гулгашти Мусаллоро (13,33) Переложения Шакарима из творчества Саади выполнены в стихах и прозе, и оба варианта называются «Байшешек бакшасы» («Подснежниковый сад») в подражание «Гулистану» («Розовый сад») Саади. В начале своего поэтического переложения Шакарим кратко излагает свою цель в поэтической форме, близкой к содержанию предисловия «Гулистана». Это обычный случай перевода прозаического произведения средствами поэзии, в результате которого происходит намеренное изменение структуры произведения, приспособление его к отечественным литературным нормам и вкусам. Поэтому он переводит не все, а отбирает необходимое именно на его взгляд. Очевидно, у переводчика возникла мысль создать собственный вариант на темы и притч «Гулистана». Тем самым его адаптированное, видоизмененное переложение нередко перекрещивается с вариацией. Агар зи боғи раийят малик хўрад себе. Бароваранд гуломони ў дарахт аз бех. Ба панль байза, ки султон ситам раво дорад, Зананд лашкариёнаш ңазор мурғ ба сих (14,51) Басшы алса бiр алманы бага бермей, Косшы куртар алманын туп тамырымен. Мен алсам елдiн жалгыз жумырткасын. Кесерсiн мын тауыктын сендер басын (12,149)
В данном случае налицо использование этических ценностей «Гулистана» в духе социальных запросов тогдашнего казахского общества. И в этом творческом переложении мы наблюдаем неизбежные сдвиги относительно оригинала, обусловленные определенным замыслом Ш.Кудайбердиева. Таким образом, текстуальное сравнение свидетельствует, что
творчество Ш.Кудайбердиева выразительно демонстрирует позицию переводчика-автора. Если при анализе творчества Т.Изтилеуова в предыдущей главе речь шла об одном литературном жанре
56 – поэтическом переводе поэм «Шахнаме», то Шакарим выступал в роли переводчика, автора, интерпретатора сюжетов мировой литературы почти во всех сферах своей творческой деятельности. В этом смысле он представляет собой своеобразное явление в истории казахской национальной литературе. Связь с восточной, в том числе персидско-таджикской классической литературой, у Шакарима настолько органична, что порою бывает трудно определить подлинно оригинальные произведения от переводов и различных вариаций на чужие темы. До сих пор этот вопрос не решен исследователями его творчества. Даже несколько выявленных нами переводных произведений Шакарима у многих казахских исследователей литературы считаются
оригинальными его произведениями, так как сам поэт не указывал на источник переводов и переложений. Тем не менее в истории казахской литературы творчество Шакарима и вся его литературная деятельность имеют неоспоримое значение. Как продолжатель творчества великого Абая он был верен традициям интерпретации восточных сюжетов в казахском национальном духе.
Резюмируя сказанное, можно отметить, множество выявленных сходств и близких моментов в творчестве казахских поэтов- книжников и произведениями персидско- таджикской классической литературы свидетельствуют, что многие переводные произведения становятся и оригинальными творениями. Анализированные нами тексты показывают, что подавляющее большинство произведений казахских поэтов конца XIX и начала ХХ в.в. не являются переводами в прямом смысле этого слова и в большинстве случаев являются новыми произведениями, даже при наличии точности в передаче некоторых сюжетов и идейно-эстетических, гуманистических принципов инонациональной литературы. При всем этом, несомненно, одно, что на формирование и развитие казахской письменной литературы этого периода огромное влияние оказала персидско- таджикская классическая литература. Сравнительное изучение творчества многочисленных казахских поэтов конца XIX века,
несомненно, является еще малоизученным аспектом таджикско-казахских литературных связей.
Углубленное исследование этой темы, несомненно, выявить еще более тесные связи таджикской и казахской литератур и вероятность проникновения инонациональной литературы в казахскую в исследуемый период преимущественно через таджикскую литературу.
1. Гейне Г. История религии и философии в Германии. - Спб.,1904 2. Конрад Н. И. Запад и Восток. Москва, 1972. 3. Каратаев М. Сөз зергерлерi. Алматы, 1966. 4. Азибаева Б.У. Казахские народные романтические дастаны. Алматы, 1990. 5. Кумисбаев У. Проблемы таджикско- персидских, арабских и казахских литературных связей (XIX-ХХ вв.). Автореф.докт.дисс. Алматы, 1989. 6. Гегель Г.Ф. Соч., т. XIII. Лекции по эстетике, кн.2. Москва, 1940. 7. Горский И.К. Исторический роман Сенкевича. Москва, 1966. 8. Ровда К.И. Чехи и русские в их литературных взаимосвязях. Москва, 1976. 9. Белинский В. Г. Полн. сбор.соч.,т.10. Москва, 1956. 10. Афсахзод А. Назира //энциклопедия и адабиёт ва санъати толик. ч.2. Душанбе, 1989. 11. Субханбердина У. Предисловие// Гашык-наме. Алматы, 1986 12. Шакарим
Кудайбердиев. Шығармалары. Алматы, 1988. 13. Хафиз Шерози. Куллиёт. Душанбе, 1983.
14. Саади Шерози. Гулистон. Душанбе, 1988.
15. Байдилдаев М. Ақындар
творчествосы. Алматы, 1959. 16. Мухтар Ауэзов. Соч. в 20-и томах, т., 20
57 Резюме Resume АЛАШТАНУ 2014 №2 (23) Article is devoted to neglected aspects of the Tajik-Kazakh literary connections. Мақала тәжік-қазақ әдеби байланыстарына арналған. 58 ҚЫЗЫЛ ҚЫРҒЫН ҚҰРБАНДАРЫ 1988 жылдың күзінде «Казахстанская правда» газетіне «Қоғамтанушылар нені тани алмаған?» деген ғылыми мақала дайындалды. Ондағы мақсат ұлттық республиканың шыққан тегіне балта шапқан Қазақстандағы қаралы кезеңнің қасіретін орыс тілді оқырмандарға жеткізу еді. Бірақ мұның орнына 1989 жылдың 14-17 қаңтары аралығында екі республикалық газеттің бетінде ресми түрде сірескен тақырып партия тарихшыларының үлкен мақалалары жарияланды. Онда Голощекиннің қасақана ұйымдастырған ашаршылығы кезінде құрбан болғандардың санын әдейі екі еседей азайтып көрсетті. Былайша айтқанда, бұл орталық партократия зұлымының қазақ халқының алдындағы кешірілмес күнәсін баяғы зымияндық әдетіне салып, екі еседен артық жеңілдетті деген сөз. Кейінгі
кезде тарихшы-
зерттеушілеріміздің (Ә. Ғалиев, Т. Омарбеков, М. Қойгелдиев, Қ. Атабаев) арқасында көптеген архив деректері табылды. Сөйтіп, біздің бұрынғы таза ғылыми демографиялық талдауларымыз расқа шықты. Мысалы, 1927 жылғы республикалық ЦУНХУ-дің болжамы бойынша 1932 жылы Қазақстандағы ауыл халқының саны ғана 4.2 млн адам болуға тиіс еді. Ал 1933 жылдың ортасында жүргізген ресми санаққа қанша адам қосып жазуға тырысып бақса да, көзбояушы шенеуніктер өлгендердің санын қанша азайтқысы келгенімен, ауылдық жерде тірі қалған адамдардың санын 1.5 млн-нан асыра алмады. Жоғарыда жасалған қылмыстың кесірінен есепші-зерттеуші сымақтарымыз құрбан болғандардың саны 1.1-1.2 млн адам деп анықтаманы төмендетіп берді. Өкінішке орай, олар осы деректердің өзін бастапқыда жасырып келді де, кейіннен «темір сандыққа» салып тастады. Қазақстанда ашаршылықтан 2.5 млн адам өлді деген дерек шындыққа жанаспайды. Өйткені, бұл деректер зұлматтың беті ашылып, қателік зардаптарын тез арада түзету керек деген ақ ниет жеңген кезде жиналды. 1926 жылғы халық санағынан кейін құрбан болған адамдарының санын 1937 жылға дейін қалпына келтіре алмаған қазақстандық төрт ұлт туралы мынадай ресми деректер келтіруге болады. Мысалы, 1926-1937 жылдар аралығында қазақтар – 3,627,6 мыңнан 2,181,5 мыңға дейін, украиндар – 860,2 мыңнан 549,6 мыңға дейін, ұйғырлар – 63,4 мыңнан 33,4 мыңға дейін, өзбектер – 129,4 мыңнан 110,0 мыңға дейін кеміп кетті. Олар осы он жыл аралығында барлығы 1,816,2 мың адамын жоғалтқан екен. Голощекиннің құрығынан құрбан болған жазықсыз жандардың бейнесін мәңгілікке есте тұту мүмкіндігі енді ғана туды.
ӘОЖ 94:323. 28 (574) А.НҰРҚАСЫМОВА, шетел филологиясының магистрі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті Автор мақалада қазақ тарихындағы жаппай қуғын-сүргін құрбандары жайлы қарастырады. Соның ішінде есімдері сирек аталатын репрессия құрбаны болған ардақты азаматтар турасында сөз қозғайды. Тірек сөздер: репрессия, алаш арыстары, қоғам, қазақ халқы. АЛАШТАНУ 59 Алты алаштың арыстары Әлихан Нұрмұхамедұлы
Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынов, Тұрар Рысқұлов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов, Сәкен Сейфуллин туралы деректер тарих ғылымында мыңдап асады. Мен өзімнің баяндамамда есімдері аз аталатын алаш арыстары жайлы деректер ұсынғым келеді. Алты алаштың ардақты азаматы Смағұл Сәдуақасов 1900 жылы Ақмола губерниясының, Омбы уезі Қорған болысында дүниеге келген. Полтавка поселкесіндегі екі жылдық бастауыш мектепте оқып, орысша сауат ашқан. 1915 жылы Омбының ауыл шаруашылық мектебіне қабылданған. 1920 жылы Батыс Сібір кооперация одағында қызмет атқарып, бұратана халықтар арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізеді. Бүкіл қазақстандық кеңестердің бірінші съезіне делегат болып сайланады. «Жастарға жаңа жол» атты кітабын жазады. «Еңбекші қазақ» газетінің редакторы, республика Халық ағарту комиссары қызметтерін атқарады. Ол – Қазақстандағы жоғары оқу орнын тұңғыш ұйымдастырушысы және ҚазПИ-дің алғашқы ректорларының бірі. Смағұл Сәдуақасов – әдебиеттанушы, қазақтың тұңғыш ұлттық театрын ұйымдастырушысы. 25 жасында мемлекеттік ірі істерге белсене араласқан өжет, тура сөйлейтін, ойы терең, сөзі салмақты, айтқанынан қайтпайтын Смағұлды республика басшылығының тізгінін ұстаған Голощекин ұнатпаған. С. Сәдуақасов Сталиннің Қазақстандағы қолшоқпары, «Кіші қазанды» бастап, қазақ жеріне зобалаң, зұлмат әкелген Голощекинді сынап, пікірлерінің, іс- әрекеттерінің терістігін көзіне, көпшілік алдында айтқан. Оның шовинистік астамшылығына тежеу салуға тырысқан. Қазақтың тілін, қазақ кадрларын, білімді азаматтарын қорғап, соған қамқорлық жасағаны да әумесер басшының қанын қайнатқан. Сонысы үшін қызметтен алынып, қудалау көрген, Мәскеуге кеткен. 1928 жылы транспорт инженерлерін дайындайтын институтқа түсіп, оны бітірген соң С.Сәдуақасұлы Москва-Донбасс темір жолында бас инженер қызметін атқарады. Сонда жүріп қатты сырқаттанып, 1933 жылы желтоқсанда Кремль ауруханасында дүние салды. Оны «халық жауы» атанудан ажал «арашалап» қалса да, қасіретті қара таңба оның жетпістен асқан әкесі Сәдуақас ақсақалға таңылды. Ол кісі айдауда көз жұмады, ал қарындасы Орынбасар қуғын-сүргінді көп көреді. Ғабдұлхакім Бөкейханов 1896 жылы 15 көкекте сол кездегі Астрахан губерниясына қарасты Бөкей Ордасында дүниеге келіпті. Әкесі малшы болған екен. Баласын оқытуға дәулеті жетерлік болса керек. Сауатын үйде қазақша аштырыпты. Одан ауылдағы бір кластық орыс- қазақ мектебіне беріпті. Алайда әкесі ерте дүние салады. 12 жасар бала Хан Ордасындағы интернатта жатып, төрт кластық қалалық училищеде оқиды. Оны 1912 жылы бітіреді де, өз бетінше дайындалып, 1914 жылы Оралдағы реальді училищеге түседі. 1917 жылы Мәскеудегі ауыл шаруашылық академиясына қабылданады. Мұнда ол бір-ақ жыл оқиды... 1928 жылы қаңтардан Қарақалпақ Автономиялық облысында облжоспар төрағасы және облатком төрағасының орынбасары болып істеді. Қарақалпақстаннан Ғ. Нұрмұхамедұлы 1932 жылы Алматыға шақырылады. Астанада бір жылдай қазақ мақта комитетінің төрағасы болды, 1933 жылы Шымкентке мақта-трактор орталығын басқаруға жіберіледі. 1937 жылы 30 шілдеде Оңтүстік Қазақстан облыстық ішкі істер бөлімінің бастығы Кальнинч дегенге «ағынан жарылған» өтініш түседі: «Мен, Бөкейханов Ғ. Н. Бүгінгі күннен бастап контрреволюциялық зиянкес ұйыммен барлық байланысымды үземін. Мен, Бөкейханов, өзім құрамында болған осы ұйымда өткізген уақыттарымның аралығынан жиренемін. Ұйым
туралы қосымша
көрсетулерді егжей-тегжейлі жазып беремін. Ойымды жинақтауға мүмкіндік беруді өтінемін». Оның ойын жинақтауға мүмкіндік беру жолы Алматыда ойластырылып қойылған: «... тергеу мен соттан жалтарып кету тәсілдеріне тыйым салу шарасы ретінде Оңтүстік Қазақстан ішкі істер басқармасының ішкі түрмесінде қамап ұстау таңдап алынсын» - деп лейтенант Катаков, капитан Брайловский дейтін НКВД-нің 2014 №2 (23) АЛАШТАНУ 60 екі бірдей бөлім бастықтары қаулы шығарып Шымкентке жіберіпті, онда мұны кіші лейтенант Полюдов 31 шілдеде өз қаулысын шығару арқылы жүзеге асырады. Алдында, 29 шілдеде үйіне тінту жүргізіпті. Тұтқынға да сол күні алса керек... Ертеңіне «мойындау», жеке өтініш білдіру. Бөкейханов қылмыстарын мойындайды. Ісі 1934 жылы 1 желтоқсан заңына сәйкес КСРО Жоғарғы Соты әскери коллегиясының қарауына берілмек болады. Липень мен Гитлин 1937 жылы 28 желтоқсанда айыптау қорытындысына қол қояды. КСРО Жоғарғы Соты Әскери коллегиясының төрағасы диввоенюрист Горячев, мүшелері – бригадвоенюристтер Г.А.Алексеев, А.Н. Микляев, хатшысы – 3 рангілі военюрист Шапошников 1938 жылы 24 ақпанда дайындық мәжілісін өткізіп, Бөкейхановты көшпелі сессияның жабық сотында айыпталушылар мен қорғаушыларды қатыстырмай, куәлерді шақырмай соттау жайында хаттама жасайды. Ертеңіне сағат 17- де осы құрам сотталушының соңғы сөзін тыңдайды, кеңесуге кетеді, қайтып келеді. Сөйтіп, сағат 17-ден 20 минут өткенде Бөкейхановты ату жазасына кескені туралы үкімін оқиды. Үкім табан астында орындалады. «Алаш» партиясының көрнекті қайраткерлері болмаса, басқа мүшелерінің көбінің аты-жөні, тағдыры белгісіз. Сондай тарихтан аты өшіп, ұмыт болып бара жатқан алаш азаматының бірі – Имам Әлімбеков. Ол Қарқаралының тумасы, сондағы орысша- қазақша оқытатын мектепті аяқтағаннан кейін Семейдегі мұғалімдер даярлайтын семинарияда қазақтың көптеген алдыңғы қатарлы жастарымен бірге, соның ішінде Қаныштың ағасы Әбікей Сәтбаевпен бірге оқыған. Семинарияны бітірген соң Семейде қалып, гимназияларда қызмет атқарады, зиялы қауымның басын құраған «Алаш» партиясын ұйымдастырушылар, халқымыздың біртуар ұлдары Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, Ә.Ермековтермен серіктес болып, халық қамы үшін бірге күрес жүргізген азамат.... И. Әлімбеков 1937 жылы 17 наурызда мектепте «халық жауы» ретінде ұсталады. УНКВД үштігінің 1937 жылы 17 қырқүйектегі қаулысымен «контрреволюциялық ұйымға қатысқаны» үшін ең жоғарғы жаза – ату жазасына кесіледі. Қазақ ССР Жоғарғы Сотының қылмысты істер жөніндегі коллегиясы 1988 жылы 4 қараша күнгі мәжілісінде 1930 жылы сәуірде сталиндік репрессия құрбаны болған 14 зиялы азаматтарымызды ақтады. Солардың бірі – Ғазымбек Бірімжанов. Москвадағы Бутырка түрмесінде жатқан М. Дулатовты 1929 жылы 3 тамызда сұраққа алған жендет одан: «Бірімжанов туралы не айтасыз?» деп сұрапты. Сонда ол: «Бірімжанов Орынбордағы реальді училищені бітірген. Бізбен бірге Алаш Ордада істеген, Ташкенттегі университеттің дәрігерлік факультетінде оқыған.
Кейін «Ақ
жол» газеті
ұйымдастырылғанда редакцияға ауысып, сонда істеді. «Шеген» деген үлкен атасының атымен жазып тұрды. Онан соң Германияға оқуға кеткен. Бұл 1922 жылдың күзінде болатын», – деп жауап берген. Ғазымбек Германияда 6 жылдай оқып, агроном мамандығын алып қайтқан. «Енді еліме еңбек етем» деп келгенде, 1928 жылдың күзінде Москвада «халық жауы» деп танылып, тұтқынға алынған, 1930 жылы атуға бұйырылып, артынан ол үкім бұзылған. Он жыл айдауға жіберіліп, сол кеткеннен оралмаған. Бұл деректерден Ғазымбектің қоғам қайраткері, қаламгер, дәрігер, агроном, ағартушы адам болғаны аңғарылады. Ол негізінен осы ғасыр басындағы қазақ сахарасында күн тәртібіне қатты қойылған қоғамдық-әлеуметтік мәселелерді жалғастыра жырлаушы журналист, елді оқу-ағарту, әйелдерді езгіден азат ету жөнінде А.Байтұрсынов, М.Дулатовтардың шәкірті, ізбасары болған, солармен үндес, пікірлес болған өрелі өрен. Бұл алаш азаматтарының атылған жерлері Алматының іргесінде. Сталиндік сыңаржақ саясаттың қанды шеңгеліне ілініп, 37-нің зұлматты жылдары құрбан болған қазақтың маңдай алды азаматтарының жамбасы жерге тиген жер бүгінгі күні белгілі болып жатыр. Ол – Талғар ауданына қарасты Әли елді мекенінің
жүктеу/скачать 2,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|