Осылайша, 603 ж. Шығыс және Батыс қағанаттарына бөлінді. Батыс – Суяб, Мыңбұлақ қалалары.
Саяси құрлысы- қаған, жабғы, шад, елтебер қаған әулетінен шыққандарға берілді. Сот қызметтерін бұйрықтар мен тархандар атқарды. Негізгі еңбекші халық – “қара бұдын” (қара халық) деп аталды.
Жегуй қаған (610-618 жж.)Түн-жабғы қаған (618-630 жж.) билеген кезде территория Тохарстан, Ауғанстан, Үндістан жеріне дейін жетті.
Шығыс түрік қағанаты(603-744)
Территориясы:Орталық Азия, Шығыс Түркістан, Оң Сібір жерлері.
Қағандары – Құтылық, Қапаған, Білге, Күлтегін.
Даңқты қол басшысы – Тоныкөк ескерткіші(6ғ) 313 өлең жолдарынан тұрады. Түркілер тарихы, ерліктері баяндалған.
Тан империясымен қарым-қатынас:
618 ж. Шығыс түркілер Суй әулетін жеңіп, билікке “Тан” әулеті келді.(Ли Юанем) 742 ж. Қытаймен сауда қарым-қатынас орнатты.
Тан империясы(табғаштар) түркілерге ұйғыр, теле, байырқы тайпаларын қарсы қойып әлсіретті.
686-687 жж. Түркілер Синьчжоуыны жаулап алды.
Білге, Құтылық, Тоныкөк бастаған көптеген шайқастар болды. 716 ж. Тоғыз-оғыз, табғаштар, татар т.б үнемі ішкі бүліктер жасап отырды.
Территориясы: Орта Азияның оңтүстік- шығысында Шаш (Ташкент) қаласынан Шығыс Түркістандағы Бесбалық, Турфан аралығын қамтыды.
Этникалық құрамы: сары және қара түргеш;
Орталығы екі қала: Суяб және Іле бойында Күнгіт.
Сақал қаған (706-711 жж.) тұсында сары және қара түргеш арасында талас-тартыс басталды. Және батыстан арабтар, оңтүстіктен Таң империясы, шығыстан Орталық Азия түріктері қауіп төндірді.
Ішкі тартыстан қара түргештердің көсемі Сұлу-қаған (715-738 ж.ж.) билікке келеді, мемлекеттің астанасы Талас (Тараз) қаласына ауысады.
