2) Эпентеза – заңсыз қатар тұрған (тіркескен) екі дауыссыз дыбыстың арасына қысаңдардың бірінің қыстырылып айтылуы: бақыт (<бахт), метір (<метр), литір (<литр), тырамбай (<трамвай), тырактыр (<трактор) т.б. 2) Эпентеза – заңсыз қатар тұрған (тіркескен) екі дауыссыз дыбыстың арасына қысаңдардың бірінің қыстырылып айтылуы: бақыт (<бахт), метір (<метр), литір (<литр), тырамбай (<трамвай), тырактыр (<трактор) т.б. 3) Бұған керісінше «заңсыз» қатар тұрған (тіркескен) екі дауысты дыбыстың арасына дауыссыздардың бірі қыстырылатын сәттер де болады. Мысалы: бала+ы > баласы, әке+і > әкесі т.б. Мұндайлар тіл білімінде дәнекер дыбыс деп аталады. 4) Эпитеза – сөз соңына (аяғына) қысаңдардың бірінің қосылып айтылуы және жазылуы: бланк+і, диск+і, киоск+і, танк+і, Омск+і т.б. 4) Эпитеза – сөз соңына (аяғына) қысаңдардың бірінің қосылып айтылуы және жазылуы: бланк+і, диск+і, киоск+і, танк+і, Омск+і т.б. 5) Қазақ тіліндегі «тұп-тура» дегеннің тұпа-тура, «тап тал түсте» дегеннің тапа тал түсте немесе «саза» дегеннің сазай, «мүлде» дегеннің мүлдем, болмаса кінәшіл дегеннің кінә[м]шіл, арырақ дегеннің ар[ағ]ырақ, иелен дегеннің ие[мд]ен, тарау дегеннің тарқау болып қолданылуларын да осы топтың қатарына жатқызуға болады. Дыбыстардың түсіп қалуына байланысты болатын өзгерістер: Дыбыстардың түсіп қалуына байланысты болатын өзгерістер: 1) Редукция – сөз ішіндегі қысаң дауыстылардың сандық, сапалық жағынан әлсіреп, көмескі айтылуы немесе мүлде түсіп қалуы. Осыған орай қазақ тіліндегі редукция құблысы екі түрге бөлінеді: бірі – жартылай редукция, екіншісі – толық редукция. Жартылай редукция деп – сөз ішіндегі белгілі бір дыбыстар тіркесімінің арасындағы (үнді/ұяң немесе ұяң/үнді, үнді/үнді т.б.) қысаң дауыстының әлсіреп, көмескі айтылуын айтамыз. Мысалы: аң[ы]зақ, көб[і]рек, ад[ы]раңдау, құд[ы]рет, бад[ы]рақ, жұд[ы]рық, тәж[і]рибе, и[і]рім, дәр[і]гер, көк[і]рек, түк[і]рік, қас[ы]рет, қат[ы]нас, ұй[ы]тқы т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
