247
Жалпы түріктік геосаяси байланыстардың ырғақты даму жүйелері
тырысады. Түрік зерттеушісі Назми Чора атап өткендей: «Бүгінгі әлемде ұлттық
үкіметтерінің мүдделерін қорғай отыра, мемлекеттер халықаралық аренада
топтасу жолы арқылы Әлемдік саясатта салмақты рөль ойнауға тырысады...»
(101.138 бет). Интеграцияның табиғи және қажетті осынау уәжі бүгінгі заманғы
мемлекеттер одағы саясатының тұғырында тұр. Олар қаншалықты күшті болса
да, жеке өздерінің одақтас елдермен бәсекеде жеңе алмайтынын жақсы біледі.
Сондықтан да батыс өркениетіндегі мемлекеттер өздерінің геосаяси салаларында
өздеріне керекті одақтастық тіректі құрады. Осындай қажеттіліктен Солтүстік
атлантикалық альянс /НАТО/ пен Еуропалық Одақ /ЕУРОО/ құрылған болатын.
Егер, АҚШ пен Еуропа елдері секілді аса күшті
дамыған мемлекеттердің
өздері де одақтастыққа мұқтаж болса, геояси қарым-қатынастар аса күрделі
де шиеленіскен жағдайдағы аймақтардағы одан әрі дамуға қажетті егемендікті
сақтауға керекті одақтастық маңызға ие бола түсері анық. Сондай-ақ, үлкен
әскери-саяси мүдделер қақтығысқан Еуразия аймағында да жағдай осындай. Бұл
жердегі, яғни түркі геосаяси аймағында жас та егемен ұлттық субьектілердің
одақтасуы олардың өмір сүру қажеттіктерінен туындауда. Мұндағы геосаяси
байланыстардың үш сатылы ырғақты жүйесі (ұлттық, жалпы түркілік, әлемдік)
тәуелсіз мемлекеттердің халықаралық бірлікке бағытталған интеграциялық
қатынастарын, түркі ұлттық мемлекеттерінің жалпы түріктік
одағын құруды
(бірінші деңгей), жалпы түркілік одақты жасауды (екінші деңгей), халықаралық
қауымдастыққа кірігу мұраттарын (үшінші деңгей) дамыта түсуде.
Енді Еуроодақтың мысалында тәуелсіз еуропалық мемлекетер мен Еуро-
одақтың халықаралық ынтымақтастықтағы халықаралық істерге қатысуларын
талдайық. Демек, түркі геосаяси аймағының өзгеруі қаншалықты заңды деген
сауалға жауап іздеп көрелік. Ал түркі геосаяси жүйесінің – Түркі Мемлекетері
Одағының заңдылығы соншалық, оның үш деңгейлі даму жүйесі (ұлттық,
жалпы түркілік және әлемдік) халықаралық саяси жүйені нығайтудың құрамдас
бөлігі ретінде қарастырылады да, осынау диалектикалық
заңдылықта ұлттық
деген ұғым геосаяси аймақта жаңа мазмұнды иеленеді. Еуропалықтар еуропа
геосаяси аймағында, ал түріктер түркі геосаяси аймағында ұлттық деген
ұғымды аса кең ауқымда түсінеді. Мысалға, Қырғызстан Проезиденті Алмазбек
Атамбаевтың Әзербайжан Республикасына ресми сапармен келгендегі
сөзін келтіре кетелік: «Біздің елдерімізді тарихи тамырлар біріктіріп тұр.
Біздер, түріктер (59) осы тұрғыдан қабылдануымыз керек. Қырғыз (болмаса,
кез келген түркі тілдес елдің өкілі) өзін түрікпін
деп таныстыратын болса,
ол өз болмысынан түркі дүниесін көріп тұрса, ол осынау әмбебаптығын
таныта алады. Туысқандық тамырлары ортақ ұлттар нақты айтқанда, (Түркі
мемлекеттерінің одағы)
өз одақтарын құрса, ұлттық одақтардың арасындағы
біртектектілік мына мемлекеттердің (түрік, әзербайжан, түрікмен, қазақ, өзбек,
қырғыз) шекараларын қамтып, жалпытүркілік ұлттың ортақ болмысын қалар
еді...» Түркі мемлекеттерінің одағын құру үрдістері кезінде ұлттық түркілік