Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 110 Нобель сыйлығы 1-бөлім
- 111 Нобель сыйлығы қалай тағайындалды
| 188 сөз, Т.Жұртбаев «Дулыға»
№109 Қожа Ахмет Иассауи сағанасы Ақсақ Темір жеңіске жетіп, көкірегіне жел толып отырған кезде мақтанатын: “Шыңғыс хан да мен тәрізді жаһангср, үлкен қолбасшы. Ол бұзушы, бүлдіруші, жүрген жерін талқандап кеткен адам. Ал мен болсам сол сияқты жаһангермін, жеңімпазбын. Алдымен берілмесе бұзамын, жеңіп алған соң қайтадан жасаймын. Жығылғанды тұрғызамын, құлағысы келмегенді жатқызамын. Мен қазір Шыңғыс хан талқандаған қалаларды қайта жасап, қайта тұрғызып жатырмын”. Оның мұнысында аздаған шындық та жоқ емес еді. Сәулетті сарайлар, бекіністер жасалды. Қожа Ахмет Иассауи сағанасы жедел салынды. Күйдірілген әдемі де кішкене қызыл кірпіш Сауран қаласында тұратын еңбеккерлер қолымен жасалды. Аңыз бойынша Иассыдан отыз-қырық шақырым жерден жеткізілген. Есептеп көріңіз, қырық шақырым жерге қанша мың адам қоюға болады? Ал осы сағанаға керекті қорғасынды, мысты, жезді Қаратау жерінен қазып, Қарнақта қорытып, қырық құлақты, қырық ту биенің еті сыятын қазаннан бастап, сағанаға керек темір заттардың бәрін жасады. Сағана құрылысына керекті ағаш Сыр бойынан Үшқайық деп аталатын жерден әзірленген. Ал мәрмәр тастар Самарқаннан түйеге теңдеп жеткізілген. Міне, осылайша шеберлер бірігіп жасаған зәулім сағана-ғимарат, көк күмбезді, алтындаған сары ала күмбезді ескерткіш Иассыда бой көтерді. Халық сәулетті сағанаға бас иіп, табына бастады. 172 сөз, С. Бақбергенов. №110 Нобель сыйлығы 1-бөлім 1896 жылдың 10 желтоқсанында әлемге әйгілі Альфред Нобель қайтыс болды. Альфред Нобель сол кездегі талантты химик, полиглот, өте білімді адам ретінде танылған еді. Ол Лондондағы корольдік қоғамның және Щвеция Ғылым академиясының мүшесі болды. Атақты ғалым дүние салардың алдында өсиет жазды. ”Мен төменде қол қойып отырған Альфред Бернхард Нобель, көп ойланып, мынадай шешімге келдім. Жыл сайын адамзат өміріне зор пайда келтіргендерге менің артымда қалған дүние-мүлкімнен өсім есебінде сыйлық беруді ұсынамын. Оны мүлтіксіз орындау өсиет қалдырған адамға тапсырылады. Жиналған қор мына төмендегідей беске бөлінсін. Атап айтқанда, қордың бір бөлігі физика, екіншісі химия, үшіншісі медицина мен физиология саласыңда үздік жаңалық ашқандарға, төртінші сыйлық әдебиет саласында үздік шығарма жазғандарға, ал енді бір сыйлық бейбітшілік жолында еңбек сіңіргендерге берілсін. Менің ерекше өтінішім, сыйлықты тағайыңдағанда кандидаттарды ұлтына, нәсілдік жағына бөлмей, олардың еңбегін әділ тұрғыда бағаласа екен. Сыйлықты еңбегі сіңген көпшіліктің, халықтың құрметіне ие болғандарға ғана беру керек,- деген. Альфред Нобель өз қолымен жазып қалдырған өсиетін орындауға жолдасы инженер Рангар Сульманды тағайындап кетті. Ол болса, өлген адамның аманатын орындау басты міндетім деп біліп, оны мүлтіксіз орындауға бар күш- жігерін салды. 170 сөз, «Жыл он екі ай» №111 Нобель сыйлығы қалай тағайындалды? 2-бөлім Ұзаққа созылған айтыс-тартыс 1897 жылдың жазына дейін созылды. Өсиетті орындауға кепілдік алған Сульман нақты мәселелерді егжей-тегжейлі зерттей келіп, істің дұрыс шешілуін талап етті. 1900 жылдың 29 маусымында Швеция королі "Нобель қорының,, жарғысына қол қойды. Онда заң қызметкерлерінен құрылған арнайы комиссия ғылыми мекемелердің өкілдерімен келісе отырып, Нобель қорының жұмыс тәртібін жасады. Нобель қайтыс болғаннан кейін дүние-мүлкі түгелдей ақшаға айналдырылды. Оның жалпы сомасы 33 миллион крониан асып түсті. Комиссия марқұмның жеке басына, тағы да кейбір мақсаттарға 2 миллион крон жұмсаған, ал қалған ақшасы Нобель қорына кірді. 3 миллионға жуығы Нобель атындағы институттарды ұйымдастыруға, оның құрылысын салуға жұмсалып, ал қалған 28 миллион крон негізгі қорға айналды. Жыл сайын одан түскен өнімнің оннан бірі негізгі қорға қосымша табыс болып түсетіні белгіленді. Оның төрттен бірі сыйлықты тағайындауға байланысты шыққан шығынға жұмсалып, ал қалған бөлігі тендей беске бөлінді. Сыйлықтың көлемі түскен түсімге байланысты белгіленетін болып келісілді. Мысалы, 1967 жылы әр сыйлық 320 ООО крон болды. Нобель сыйлығын тағайындайтын комитеттің құрамында 3-5 адам тұрақты жұмыс істейді. Сыйлық бес жылда бір рет тағайындалады. Нобель қорының алғашқы сыйлығы 1901 жылдың 10 желтоқсанында салтанатты жағдайда табыс етілді. Бұл кезде ұлы ғалымның қайтыс болғанына 5 жыл толған еді. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|