Рефераттық жәие курстық жүмыстардың тақырыптары

Хтарау.
Т Ү Й С ІК Г Е Р
§1. Түйсіктер туралы жалпы түсінік.
§2. Түйсіктердің түрлері.
§3. Түйсікгердің жалпы зандылықтары.
§4. Түйсіктерді дамыту жене қалыптастыру.
§1. Туйсіктер туралы жалпы тусінік
Бізді қоршаған және бізге эсер ететін заттар мен 
қүбылыстар өртүрлі қасиеттерге ие болады. Бүл касиеттер 
сезім оргаңдары — көру, 
есту, дәм
және т.б. арқылы біздің 
санамызда бейнеленеді.
Түйсікгер дегеніміз дүниедегі затгар мен қүбылыстардың 
біздің сезім мүшелерімізге өсер ету нәтижесіаде 
пайда болып,
сол заггар мен қүбылыстардың жекелеген қасиеттерінің 
миымызда бейнеленуі.
Біз қызыл, көк, тәтті, ащы, ауыр, жеңіл, жылы, салқын 
жене т.б. түйсінеміз.
Мәселен, бір шоқ гүлді түйсінетін болсақ, оның түсі 
(қызыл, сары), хош иісі, дәмі, келемі және т.б. жекелеген 
қасиеттерін түйсінеміз.
Түйсіктер — бүл алғашкы психикалық таным үрдістерінің 
бірі, олар көп жағдайда затгы қабылдаудың қүрамына кіреді. 
Түйсіктердің пайда болуы үшін төмендегі жагдайлар кажет:
'Біріншіден, қандай да болсьш 
сезім
органдарына эсер ететш 
зат немесе қүбылыс қажет. Демек, затгьщ немесе қүбылыстьщ 
сезім органдарына әсері сезімдік жүйкенің аяқталган 
тармақтарының тітіркендіргіштерімде негізінен аңгар 
ылады,
осы зат, қүбылыс тітіркендіргіш деп аталады.
Екіншіден, түйсінуші қүрал қажет. Бүл қүрал 3 бөліктен 
түрады:
1) 
сезім органдарынан (рецептордан), онда сезгіштік 
ж үйкенің соған сәйкес периф ериялы қ тармақтары 
орналасқан. Сезім органдары дегенді басқаша түйсік
161

органдары деп атаған дүрыс болар еді. Сезім органдары деп 
ауызекі сөйлеу тілінде айтылғанмен, түйсік органдары деп 
айтқан дүрыс болады. “Сезім” — бүл өз алдына дербес 
психикалық үрдіс.
2) өткізгіш жолдан, демек, сезгіштік жүйкенің сол 
бөліктерінің, ол арқылы қозу перифериялық аяқталған 
жүйкеден ми орталығына жеткізу.
3) бас ми қыртысындағы сәйкесті ортадан (жасушалар 
жүйесі), онда жүйкелік қозу психикалық қүбылысқа -
түйсінуге өтеді.
Жоғарыда көрсетілген үш бөлігі бар қабылдау аппаратын 
қүрайды, оны И.П. Павлов анализатор1 деп атады. Егер де 
анализатордьщ көрсетілген бөліктерінің қандай да болмасын 
бірі бүзылса, түйсіктер жүмыс істемейді.
Анализаторлар, озінің атъшан белгілі болғандай, қоршаган 
ортаның өсерін талдау үшін жүмыс істейді.
Анализатор адамның ғасырлар бойы өмір сүру 

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: