Жалпы психология
§6. Есті дамыту жэне тәрбиелеу
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
| §6. Есті дамыту жэне тәрбиелеу
Балаларда ес олардьщ өмірінің алғашқы күндерінен бастап дамиды. Естің дамуы тәрбие үрдісінде дамып келе жатқан жүйке жүйесінің негізінде, іс-әрекеггің әртүрлі түрлерінде (ойын, оқу, еңбек) іске асады. Ес оқытудың негізгі шарты болып табылады, сонымен қатар естің өзі негізінен оқьпу және тәрбие үрдісінде дамиды. Бала өмірінің алғаш қы айларында есте қалдыру механикалық түрде іске асады. Бүл кезеңде тек қана қозғалыс — ассоциадиялық ес байқалады. Ол туралы баланьщ қозғалысы бойынша түйіндеуге болады. Мысалы, баланы бір біржарым айлық кезінде емізу үшін қолға алғанда, әлі де анасының омырауына аузы тиместен сөби copy қозгалыстарын жасай бастайды. Шетел психологиясында балалар тек сәбилік кезенде ғана емес, жалпы 7-8 жасқа дейін есте қалдыруы тек қана механикалық, ал логикалық есті үлкендер меңгереді деген көзқарас кең тараған. Бүл көзқарас әруақьггга біз бақылап отырган шыңдықпен, деректермен толық қарама-қайшылықта екеңдігін атап өткен жен. Деректер корсеткендей, балаларда ойлауы мен тілі бірге дамуымен мағыналық есте сақтау қалыптаса бастайды. Демек, балалардың мектепке дейінгі кезеңнің алдында жене мектепке дейінгі кезенде төжірибесі әлі де жеткіліксіз. Осыған байланысты олардьщ ойлауы да жеткіліксіз дамыған. Сондықтан балаларға коптеген нәрселерді механикалық түрде есте қалдыруға тура келеді. Бірақ балаға жақын, материалды есте қалдыру бүл кезеңде мазмүнды сипатта болады. Мысалы, балалар ергегіні бірнеше рет тындай отырып, жеңіл, әрі берік меңгереді, неліктен беліілі кейіпкерлер олай емес, былай өрекет етті деген сүрақтарды жиі қояды. Балалар создерді механикалық есте қалдырып ғана қоймайды, олар ертегілердің магыналық мазмүнын түсіне біледі. Ертегілерді тьщдай жэне есте қалдыра отырып, әртүрлі сезімдерді бастан кешіреді. Мүнда балалар ертегілерді оның мазмүнын түсіне отырып, есте қалдырады. 217 Мектеп жасында оқытуға байланысты логикалык, есте сақтаудың шеңбері кеңейеді, есте қалдыратын материал көлемі жағынан әртүрлі, тереңдей және күрделене түседі. , Төменгі сыныптың ш өкірттері кейде мағыналы материалды түсінбей, механикалық түрде есте қалдырады. Жогары сыныптың шәкірттері мағыналық есте қалдыруды артық санап, өздері саналы түсінеді. Бірақ олар да кей жағдайда механикалық есте қалдыруды пайдаланады. Мысалы, кейде математикалық аксиомалар мен ережелер, физиканың, химия зандарының дәл атаулары және т.б. Есте қалдыру алғашқы кезде еріксіз іске асады. Балаларды олар не қызықтырады, не зейінін аударады, сондай затгар мен қүбылыстар есте қалды. Балалар көп жағдайда үлкендерден ертегілерді бірнеше рет қайталауды талап етеді. Бірнеше қайталанған ертегіні бала есінде берік сақтайды. Балалардың мектепке баруы мен есінің дамуында елеулі озгерістер іске асады. Ерікті есте қалдырудың мектеп оқушыларының оқу жүмысыңда орны ерекше. Ол мүгалімнің тапсырмасы арқылы материалды есінде сақтайды. Жогары сынып оқушыларына есте сақтаудьщ ерекше тиімді қүралдары мен тәсілдерін іздену тән болып табылады. Мектеп жасында бірінші сыныптан бастап, ерікгі қайта жаңғыртуга балалардың қабілеттігі толық жетілген. Оқу материалын қайта жаңғырту белгілі жүйеде тек қана ерікті іске асуы мүмкін. Ерікті қайта жаңғыртуға қабілеттілік оқытудың шарты бола отырып, сол уақытга оқыту үрдісінде дамиды жөне беки түседі, сол сияқты ерікті есте қалдыру, ерікті қайта жаңғырту еріктің, ырықты зейіннің және ойнаудың дамуымен қатар жүреді. Мүгалім өз шәкірттерінің есінің дара ерекшеліктерін білуі қажет: бүл бір жагынан, олардың есінің күшті жақтарына арқа сүйеуге мүмкіншілік береді, екінші жагынан, шәкірттердің есінің елсіз жақтарын жетілдіру бойынша мақсатгы жүмыс істеуге комектесер еді. жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|