«Жалпыұлттық құндылықтар негізінде білім беру және тәрбиелеу»

46 
үшін 
қандай 
тапсырма 
жоспарлануда? 
жаттығулардың 
маңыздылығы 
қандай? 
3. Мәселе қою
1. Талқылау П. 
С.
а) қай жерде 
қиындық пайда 
болды? 
б) 
неге 
ол 
пайда болды? 
1. Талқылаудың 
таңдалған 
тақырыбы 
қандай? 
2. 
Мұғалім 
қандай 
сұрақ 
қойды? 
Олардың 
қайсысы 
маңызды белгіні 
анықтауға 
бағытталған? 
1. Мұғалімнің 
сұрақтарына 
балалардың 
жауаптары 
қандай? 
1. 
Жаңа 
алгоритмнің 
маңызды белгісі 
анықталды ма? 
2. 
Балалар 
өз 
бетінше көрсете 
ме, қай жерде 
қиындық 
туындады? 
3. 
Мұғалім 
коммуникацияға 
қатысушы емес, 
ұйымдастырушы 
рөлінде 
болды 
ма?
4. 
Сабақ 
тақырыбы 
тіркелген ба? 
4. 
"Жаңа 
білімнің 
ашылуы"»
1. 
Әдістерді 
таңдау. 
2. Шешім П. С. 
3. Алгоритмді 
бекіту 
1. 
Мәселені 
шешу 
әдісін 
анықтау 
және 
жаңа 
білімді 
ашу 
үшін 
мұғалім қандай 
сұрақтар 
қойды?3. 
Іс-
әрекеттің жаңа 
тәсілін 
ұйымшыл түрде 
тіркеу. 
1. Проблеманы 
шешу 
және 
жаңа 
білімді 
ашу кезеңіндегі 
балалардың 
жауаптары 
қандай? 
2.Алгоритм 
тіркелген ба? 
1. Мұғалім қандай 
диалогты 
(итермелейтін 
немесе жеткізуші) 
пайдаланды? 
2. 
Оқушылар 
өз 
бетінше 
ашылулар 
жасайды?3. 
Талқылау 
қорытындысы 
шығарылды 
ма 
және 
жаңа 
алгоритм 
таңдалды ма? 
5. 
Бастапқы 
бекіту.
1. Алгоритмді 
пісірумен 
типтік 
тапсырмаларды 
шешу. 
1. Тапсырмалар 
қандай 
таңдалған? 
2. Түсініктеме 
нұсқасы қандай 
таңдалған. 
1. Балалардың 
әрекеті қандай? 
1. 
Балалар 
берілген 
тапсырмаларды 
сәтті 
орындады 
ма? 
2. Балаларға өз 
бетінше 
түсініктеме беру 
мүмкіндігі 
ұсынылған бе? 
6. Өздік жұмыс 
самопроверкой
1.Өзіндік 
жұмыс. 
2. Тексеру. 
3.Өзін-өзі 
бағалау. 
1. 
Өзіндік 
жұмыс 
үшін 
қандай 
тапсырмалар 
ұсынылды? 
2. 
Дербес 
1. 
Балалар 
тапсырманы 
қалай 
орындады?
2. 
Қалай 
орындады 
1. 
Балалар 
өз 
жұмысын 
өз 
бетінше тексерді 
ма? 
2. 
Балалардың 
қандай бөлігі өз 

47 
жұмыстардың 
нәтижесін 
тіркеу 
және 
тексеру нысаны 
қандай 
ұсынылды? 
тексеруді және 
тіркеуді 
өз 
жұмыстарын 
орындау? 
жұмысын 
орындады? 
Қателер 
анықталды ма?
3. 
Тапсырманы 
дұрыс орындаған 
балалар 
үшін 
табыс 
жағдайы 
жасалған ба? 4. 
Білімді 
түзету 
ұйымдастырылған 
ба? 
7. Қайталау
1.Білім 
жүйесіне жаңа 
білімді қосу. 
2. 
Қайталау 
тапсырмалары. 
1. 
Қандай 
тапсырмалар 
ұсынылды?
2. 
Сабақта 
оқылған әрекет 
тәсілі 
қандай 
тапсырмалармен 
келісіледі? 
1. 
Жұмыстың 
қандай түрлері 
қолданылды? 
2. Балалардың 
әрекеті қандай? 
1. 
Балалардың 
қандай 
бөлігі 
дербес 
шешімге 
енгізілген?
2. Тапсырмаларды 
орындау 
барысында 
жоспарланған 
мақсаттар жүзеге 
асырылды ма? 
8. 
Сабақ 
қорытындысы
1. Не ашылды? 
2.Ненің 
көмегімен және 
қайда 
қолданылады? 
3. 
Өзін-өзі 
бағалау
4. 
Үй 
тапсырмасы. 
1. Балалардың 
қойылған 
сұрақтарға 
жауаптары 
қандай? 
2. 
Үй 
тапсырмасы 
ұсынылды ма? 
1. Балалардың 
әрекеті қандай? 
1. Балалар сабақта 
жаңа білім алуды 
дұрыс 
белгілеп 
алды ма?
2. Әрбір оқушы 
мен сынып үшін 
қызмет 
жетістігінің 
жағдайы жасалды 
ма? 
3. 
Шығармашылық 
элемент, 
таңдау 
элементі бар ма? 
Оқу іс - әрекеті мен оқу субъектілігінің сапалық белгілері арасындағы 
өзара тәуелділік пен өзара байланыстылықты өлшеу: бақылау іс - әрекеті мен 
өзін - өзі реттеу, оқу-танымдық қызығушылық пен оқу бастамашылдығы, оқу 
іс-әрекеттері мен бақылау-пәрменді өзін-өзі реттеу, бағалау іс-әрекеті мен 
рефлексия, мақсат қою және құндылық-мағыналық өзін-өзі реттеу арасындағы 
маңызды байланыстың бар екенін көрсетті.
Оқу іс-әрекеті компоненттерінің қалыптасу нәтижелері. Бастауыш сынып 
оқушыларының оқу субьектілігінің көрініс нәтижесі жыл басы, жыл соңы.
Осылайша, 
жүргізілген 
зерттеу 
іс-әрекеттік 
парадигмада 
ұйымдастырылған оқу процесі оқу іс-әрекетін қалыптастыру, оқу субъектілігін, 
төменгі мектеп оқушыларының жеке даму траекториясын қалыптастыру үшін 
тетік болып табылатынын, білім берудің қазіргі заманғы деңгейіне және білім 

48 
беру бағдарламасының деңгейіне барабар әлем суретін қалыптастыруға ықпал 
ететінін бекітуге мүмкіндік береді. 
Әдебиет:
1. 
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру 
тұжырымдамасы. Астана, 2004 жыл. 
2. 
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына 
жолдауы 
3. 
Богоявленская 
Д. 
Б. 
Субъектісі 
қызметі 
мәселелеріне 
шығармашылық. Вопросы психологии.-1999 №2 
МЕКТЕПТЕГІ КӘСІПТІК БАҒДАРЛАУ БАЛАЛАРДЫҢ 
МАНСАБЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ 
 
Жуматаева Жанар Тлеубаевна 
 
Қарағанды қаласы, «№95 мектеп – гимназия» КММ 
 
Жас ұрпақты әртүрлі мамандықтарды игеруге, еңбек қызметіне бағдарлау 
маңызды мемлекеттік міндет, өзекті әлеуметтік-экономикалық және 
педагогикалық проблема болып табылады. Бұл идея жаңа мемлекеттік білім 
беру стандартында да көрініс тапқан: оқушылар «мамандықтар әлеміне» еніп, 
қоғам мен елдің тұрақты дамуы үшін кәсіби қызметтің маңыздылығын түсінуі 
керек. Стандартта көрсетілген міндеттерге келсек, олар кәсіптік бағдар беру 
саласындағы негізгі білім беру бағдарламасын игеру кезінде оқушылардың 
мамандықты саналы түрде таңдауға, кәсіптер әлемін, еңбек нарығын білу, 
еңбекке құрметпен қарауға тәрбиелеу негізінде одан әрі жеке білім беру 
траекториясын құруға дайындығы мен қабілетін қалыптастыру болып шығады. 
Ориентация молодого поколения на освоение различных профессий, 
трудовую деятельность является важной государственной задачей, актуальной 
социально-экономической и педагогической проблемой. Эта идея нашла 
отражение и в новом государственном образовательном стандарте: учащиеся 
должны войти в «мир профессий» и осознать важность профессиональной 
деятельности для устойчивого развития общества и страны. Что касается задач, 
указанных в стандарте, то они заключаются в формировании готовности и 
способности учащихся к дальнейшему построению индивидуальной 
образовательной траектории на основе осознанного выбора профессии, знания 
мира профессий, рынка труда, уважительного отношения к труду при освоении 
основной образовательной программы в области профориентации. 
Мектептегі кәсіптік бағдар беру жұмысы оқушылармен жүргізілетін 
барлық педагогикалық жұмыстың табиғи жалғасы болып табылады әрі қандай 
да бір мағынада оның логикалық қорытындысы екені анық. Оқушыға мамандық 
таңдауда толыққанды көмек көрсету оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға ғана емес, 

49 
сонымен қатар оны мансаптық бағдарлаудың жаңа жүйесін қалыптастыру үшін 
де керек десе болады. 
Бүгінгі таңда кәсіби бағдар нарығында дамудың негізгі бағытын мемлекет 
белгілеуі тиіс. Себебі кейбір салаларда мамандардың жетіспеушілігі, түлектерді 
«хайп» мамандықтар ғана қызықтыратынын ескерсек, елдің инновациялар 
саласындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсаты бар күшімізді балалардың 
кәсіби бағдарына салуға мәжбүр етеді. Ол үшін кем дегенде екі үлкен құрал 
бар. 
Ең алдымен жоғары және орта арнаулы оқу орындарындағы бюджеттік 
орындардың санын реттеу арқылы белгілі бір мамандықтарға сұранысты 
жасанды түрде құру қажет. 5 жылдан 20 жылға дейінгі нақты мамандардың 
жетіспеушілігі туралы болжамдар мемлекет билігіндегілерге проблемалық 
бағыттар бойынша оқытуды мүмкіндігінше қолжетімді етуге мүмкіндік береді. 
Керісінше, белгілі бір саладағы мамандардың шектен тыс көп болуы болашақта 
бюджеттік орындарды қайта бөлуге, осылайша түлектерді ол бағыттарды 
таңдаудан бас тартқызуға мәжбүр етеді. Бұл қажетті жұмыс құралы десек те, ол 
еңбек нарығын реттеуге мүмкіндік бергенімен, жеке адамның кәсіби өзін-өзі 
анықтау мәселесін шеше алмайтыны белгілі. 
Шетелдік және Ресейдегі қазіргі заманғы кәсіптік бағдарлау жобаларының 
(«Quantorium – балалар технопаркі», «Болашаққа Билет», «Кәсіби орта» т.б.) 
тәжірибесі көрсетіп отырғандай, болашақ технологияларын меңгеру арқылы 
мамандық таңдауға қажетті машықтар мен құзыреттерді дамыту балаға екпінді 
өзгеріп жатқан әлемде бәсекеге қабілетті болуға көмектеседі. 
Оқушының болашақ мамандығы мен мансабы туралы нақты шешім 
қалыптастыру білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың стратегиялық 
мақсаттарына жауап береді, әлеуметтік салада және кәсіби қызметте жеке 
тұлғаның өзін-өзі тану және бейімдеу міндеттерін шешеді.
Бұл бағыттағы бағдарламаны жүзеге асыру тәжірибелі оқытушылар, кәсіби 
кеңесшілер мен психологтардың арнайы дайындығын пайдалану керек. 
Сабақтарда проблемалық оқытудың дидактикалық бірліктерін, яғни әңгімелесу, 
пікірталас, кәсіби кеңесшімен және сыныптастарымен бірлесіп проблеманы 
қою, сондай-ақ дербес шешім қабылдау сияқты әдістерді енгізу қажет. Оқу 
қызметінің топтық және жеке түрлері қолданылады. Топтардағы жұмыс білім 
алушылардың белсенділігін ынталандырады, олардың өзара іс-әрекетін 
қамтамасыз етеді, психологиялық ахуалды жақсартады. Жеке жұмыс кәсіби 
өзін-өзі тануға, оқушылардың бейімділігі мен қызығушылықтарын анықтауға 
ықпал етеді. 
Өндіріс пен кәсіпорындарға экскурсия, мамандармен әңгімелесу, түрлі 
мамандық өкілдерін шақырумен тақырыптық сынып сағаттары, шығармалар, 
жобалар, плакаттар конкурстары, білім алушылардың ЖОО мен колледждердің 
Ашық есік күндеріне қатысуы, өзін-өзі анықтау күндерін, мансап күндерін 
өткізу, білім беру көрмелері мен форумдарына бару сияқты жұмыс түрлері де 
тиімді. Кәсіби сынамаларға маңызды орын беріледі. 

50 
Кәсіби сынақтар баланың жеке басының әлеуметтік жетілуін арттырады, 
оқушының әлеуметтік-кәсіби өзін-өзі анықтауын дамытуға, баланың болашақ 
кәсіби өміріне деген көзқарасын дамытуға мүмкіндік береді. 
Оқушылардың жобалық қызметіне көп көңіл бөлінеді. Жобалық іс-әрекет – 
бұл оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, кәсіби іс-әрекеттің 
элементтерін қолдану, әлеуметтік және кәсіби өзін-өзі анықтауды 
қалыптастыру құралы. 
Қазіргі кезде білім алушылардың қандай да бір кәсіптің танымалдылығы 
мен келешегіне ізденушінің жеке қасиеттері, әлеуметтік-экономикалық жағдай, 
еңбек нарығындағы сұраныс, кәсіптің беделі, кәсіптік салалар мен мамандықтар 
бойынша жұмыспен қамту болжамы, еңбек жағдайлары, орташа жалақы сияқты 
факторлар қалай әсер ететінін көрсетуі маңызды. 
Оқушылар үшін әртүрлі мамандықтар бойынша тиісті дайындықты қайдан 
алуға болатындығы, тиісті оқу орындарында қабылдау мен оқытудың 
шарттары, интернет-ресурстарды кеңінен пайдалану мүмкіндігі туралы 
ақпараттың болуы да маңызды. 
Барлық кәсіптік бағдарлау сабақтарын арнайы жабдықталған кәсіптік 
бағдарлау кабинетінде жүргізген жөн. Кәсіптік бағдарлау кабинеті мектептегі 
кәсіптік бағдарлау жұмысының ұйымдастыру-әдістемелік, ақпараттық және 
консультациялық орталығы болуы шарт.
Осындай сұраныстарға байланысты жеке кәсіптік бағдарлау қызметтерінің 
нарығы қалыптастыру артық болмайды. Олардың кейбіреулері жасөспірімді өз 
қасиеттері мен дағдыларын қолдана алатын білікті мамандармен және 
кәсіптермен таныстыра отырып, мамандық таңдауға саналы көзқарасты дәйекті 
түрде дамытуға тырысады. Басқалары жасөспірімдердің компанияларға, 
банктерге, зертханаларға баруына назар аударады, онда экскурсия аясында сіз 
олардың жұмысының ерекшеліктері туралы сұрай аласыз және барлық 
мәліметтерді біле аласыз. Бала үшін мамандық таңдауға, оның мүдделері мен 
қабілеттерін анықтауға және соның негізінде университеттерді таңдауға дайын 
екендіктерін білдіретін бағдарламалар да жеткілікті болуы керек. 
Қорыта айтсақ, қазіргі кәсіби бағдарлау жұмыстары білім алушылардың 
қазіргі заманғы мамандықтар туралы түсінігін, оқушылардың еңбек нарығы, 
кәсіптер әлемі, еңбек нарығын зерттеу технологиялары туралы білімдерін 
қалыптастыру, білім алушыларды кәсіптік білім беру ұйымдарында және 
жоғары білім беру ұйымдарында білім алу мүмкіндігі туралы хабардар ету, 
білім алушылардың колледжде оқуға оң көзқарасын қалыптастыруға ықпал ету, 
жасөспірімдердің жеке ерекшеліктері, қабілеттері, кәсіби бейімділігі, 
құндылықтары, мүдделері туралы түсініктерін қалыптастыру, тұлғаның 
кешенді кәсіби диагностикасын жүргізу, оқушыларды өз мүдделері мен 
қабілеттерін мамандықтың, еңбек нарығының талаптарымен, кейіннен жұмысқа 
орналасу мүмкіндіктерімен салыстыра білуге үйрету, т.с. с толып жатқан 
мәселелерді шешуге бағытталуы тиіс. 
Соңғы жылдары деректерді талдаудың, машиналық оқытудың және білім 
берудегі басқа да жаңа технологиялардың қарқынды дамуы әр нақты оқушы 

51 
туралы көптеген ақпаратты жинауға және талдауға мүмкіндік береді. Бала 
туылғаннан бастап жиналатын ол туралы сандық білім баланың мүдделері мен 
бейімділігіне негізделген жеке білім беру траекторияларын құруға көмектеседі 
дейді мамандар. 

жүктеу/скачать 6,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: