Бақылау сұрақтары 1. Топырақтың географиялық таралу заңдылықтары.
2. Топырақтардың табиғи зоналары.
3. Экологиялық факторлардың табиғи зоналыққа әсері.
4. Жазық территориялардағы топырақтардың таралуы.
5. Таулы алқаптардың топырақтарының таралуы.
6. Полярлық белдеу, оның аймағы және топырақтары.
7. Бореалдық белдеу, оның аймағы және топырақтары.
8. Суббореалдық белдеу, оның аймағы және топырақтары.
9. Субтропикалық
белдеу
және
оның
аймағы
мен
топырақтары.
10. Топырақты географиялық аудандастыру, оның маңызы.
11. Топырақ-географиялық аудандастырудың таксономиялық
өлшемдері.
12. Топырақ
географиясын
зерттеуші
топырақтанушы
ғалымдар.
4 тарау. ТМД ЕЛДЕРІНІҢ НЕГІЗГІ ТОПЫРАҚТАРЫ 4.1. Зоналық топырақтар Жоғарыда келтірілген топырақтардың әлемдегі таралу
заңдылықтары, Жер бетінің алтыдан бір бөлігін алып жатқан
кеңбайтақ тәуелсіз мемлекеттер достығы елдеріне де тән. Бұл
өзгерістердің терістіктен оңтүстікке қарай жылжығанда
межелері анық байқалады. (12 сурет) Әр түрлі зоналарға
бөлінуі де осыдан. ТМД елдерінің негізгі бөлігі мұхит тардан
алыс, ішкі құрлықта орналасқан. Ресейден басқасының жер
көлемдері аса көп емес. Терістік жарты шардың бұл бөлігінде
құрлық секторында терістіктен оңтүстікке қарай кездесетін,
яғни Арктикалық тундрадан бастап оңтүстіктегі құрғақ
шөлдермен
қатар
ылғалды
субтропикалық
зоналық
топырақтарға шейін түгел кездеседі. Топырақ түзуші факторлар
112
зоналық тәртіпке бағынып, ретімен тарағандықтан, осы
факторлардың әсерінен топырақ та осы тәртіпке бағынады.
