Жануарлар экологиясы
Керінетін жарык спекпгрі
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.3.1 Керінетін жарык спекпгрі
Жер бетіне жететін күн энергиясының 40-50 пайызын көрінетін жарық спектрі қүрайды. Жарықты пайдаланып жануарлар қоршаган ортадағы өзінің бағыт-бағдарын біледі, сыртқы ортаның жағдайын байқап біліп танысады. Тек көрінетін жарық спектрі арқылы ғана емес, кейбір жануарлар ультракүлгін, инфрақызыл сәуле арқылы көре алады. Жануарларда жарыкгы қабылдау арқылы қоршаған ортадағы заттар мен жағдайды сезінетін сезім мүшелері дамыған. Ондай сезім мүшелері жарықты сезіп, жүйке жүйесіне жалғастыратын қарапайым жасушадан бастап күрделі жүйеден қүралған көзге дейін эрт\рлі деңгейде дамыған. Қараңғы түннің өзівде аз да болса жарық сәулесі болады. Жануарлардың тіршілік ететін ортасының шеңберінде мүлдем (абсолют) қараңғы орта кездеспейді. Алайда, түвде тіршілік ететін жан);арлардың өзі де түн қараңғылығындағы аздаған жарық сэулесімен көру арқылы бағыт багдарын аныктайды. Мысалы, үкі, тентекқүс, лемур, лори атты маймылдар және күн сәулесі жетпейтін терең суда тіршілік ететін балықтар, басаяқты былқылдақ денелілер т.б. Ешбір сэулесіз толық караңғы ортада (топыракта, үңгірде, жануарлардың ішкі мүшелерівде) тіршілік ететін жануарларға көздің қажеттілігі жойылып, керексіз мүшеге айналады. Осылайша 24 аткарагын кызметі жок, ксрексіз болган мүтне біртіндеп кішірейіп, жойыла бастайды. Бұл -мүшенің редукциясы деп аталады. Жануарлардың жарықты талгау қасиеті әргүрлі. Кейбір жануарлар карқыны күшті жарықты сүйеді, енді біреулері бүлтты, колеңкелі керді немесе ымыртты, қараңғылықты талғап тіршілік етеді. Жарыкгы гаңдап талғау қасиетіие сәйкес жануарлар төмендегідей экологиялық топқа бөлінеді: а) Жарықсүйгіштер немесе гелиофильдер (фотофильдер) -бүлар бүлтсыз ашық күндерде белсенді тіршілік етеді, жазық далада, тайаз судың беткі қабатында мекендейді. в) Көлеңке сүйгіштер немесе гелиофобтар (фогофобтар) — бүлтты, түманды күндерде белсенді тіршілік етеді, ну орманның, бітік шөптің арасында немесе су түбінде тіршілік етеді. (.Рһоіоз - жарық, һеііоз - күн). * жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|