Жастар және қОҒАМ: Әлеуметтік және экономикалық
жүктеу/скачать 329,04 Kb. Pdf көрінісі
|
39 «М ЕМ Л ЕК ЕТ ТІ К ТҰ Р ҒЫ Д АН Қ О Р ҒА УМ ЕН Қ АМ ТА М АС Ы З Е ТІ Л ГЕ Н б А Л А Л АР Д Ы ң Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К- Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Қ ҰҚ Ы ҒЫ Н С АР Ап ТА У» жүйелердің бұзылуына жол берілгендігін тексеріп отырады. Алайда, мемлекеттік мекемелердегі балалар құқықтарының жетілу жолдарын бақылау және дамыту барысын жандандыра түсу қажет сияқты. Бәлкім, бұл жұмыстарды осындай істерге арнайы бейімделген бейтарап ұйымдардың атқарғандары жөн шығар.
Зерттеу жұмыстарына мемлекеттік органдардың өкілдері негізінде құрылып, оған: балалар құқығын қорғайтын ұйым мүшелері, қамқоршылық пен тәрбие көрсету орындарының мекемелері, әр сатыдағы депутаттар және қалықаралық донорлар мен қайырымдылық қорларының өкілдері кіруге тиіс. Оның үстіне, осы топқа білім беру органдарының – департаменттердің, басқарушы орындардың, білім тарату мен жастар саясатын қалыптастыру мекемелері, балалар үйлері мен интернаттардың, арнайы мектептердің, т.б. өкілдері кіруге тиіс. Мұнымен қоса, жастардың бей- тарап ұйымдары да өздеріне қызғылықты мағлұматтар алып, қоғам зерттеудің әдістемелеріне пайдалану жолдарын балалар құқығына негіздеуге қызғылықты істер таба алады.
Зерттеу барысында анықталғандай, мұқтажды 20 түйінді мәселелердің ішінен балалар өздеріне ылайықтысының алтауын іріктеп алды. Балалардың көңілдерін алаңдатқан бірінші мәселе есебінде «келешекте жұмысқа орналасу» мүмкіндігін атаған (69 дауыс, 66 %). Жұмысқа орналасудың қиындығының барысында, тәжірибенің жоқтығы, жұмысқа дағдыланбағандық және басқа жағдайлар өзге балалармен салыстырғанда оларға көптеген қиындықтар келтіреді. Білімдерін жалғастыру жолының қажеттігіне көз жеткізіп, ендігі жерде «білімдерін жетілдіріп, жоғарғы оқу орындарына түсу» мәселесі көлденең тартылады. Олар 63 дауыспен 61 %. Бойынша екінші орынға шығады. Тәрбиеленушілермен келіспеуге болмайды. Өйткені, жоғары білім алу немесе кәсіптік білім меңгерудің өзі олардың еңбек саласындағы рольдерін көтерері анық. Сондықтан да, өз тұстастарының арасындағы олардың беделдері артатыны өз-өзінен түсінікті. Білім алу мәселесінен кейінгі орында «тағдыр жолымыз қалай қалыптасады» деген сұрақ тұр. Әрине, қазіргі заман ағымына орай қабылетті жұмысың мен білімің келіспесе, жас адамның болашақ бағдары пәлендей үмітті болмайтыны анық. Сондықтан да, әлгі сұрақтарға жауап ізделетіні өз-өзінен түсінікті жағдай. Тәрбиеленушілер көңіл күйі түйткілдерін болашақтарымен, білім алуларымен, жұмыс табу жағдайымен байланыстырады. Сұраққа жауап берушілердің өзекті мұқтаждарының бірі есебінде «баспана мәселесі» де алғашқы орындарда алға тартылып, 52 дауыспен 50 % иелік етеді. Баспана мәселесі келешекте маңызды қажеттіліктердің бірі есебінде балалар үйі мен интернатта тәрбиеленушілердің ойла- рын мазалайтындығы сөзсіз. Ал, «оқу жүйесі» балалардың 49-ын алаңдатып, олардың 47 % иелік етеді. Бұл мәселе өзге сұрақтармен салыстырғанда оншалық белең бере қоймайды. Ал, «моральдық, адамгершілік сұрақтар», «құқықтарын бұзбау» және «сырт тұлғалары» сияқты қажеттіктерге өте аз мазаланып, бірер дауысқа ғана иелік еткен. Құқықты сақтау туралы мәселеге 40 Ж АС ТА Р Ж Ә Н Е Қ О ҒА М : « Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К Ж Ә Н Е Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Ә Д ІЛ Д ІК » кейінірек тоқталмақпыз. Алайда, сана-сезім мен адамгершілік мәселесі оншалық жандүниелерін тербей қоймайтындығы анық байқалады. Демек балалар үйі мен интернаттағы тәрбие мәселесіне көңіл бөлудің қажеттігі анық туындайды. Тәрбиеленушілер және «туыстармен» арақатынастары (34 дауыс, 33 %), «ұстаздар мен тәрбиешілер» (15 дауыс, 14 %), «достары/дос қыздары» (14 дауыс, 14 %) байланысы жас жеткіншектердің жетілу үрдісінің даму барысы олармен жүргізілген жұмыстардың жетімсіздігін байқатады. Бұл бағыттағы тәрбиелік істердің тереңірек және нақтылы жұмыс жүргізілуін қажет етеді. Мемлекеттік мекемелерде жүргізіліп жатқан тәрбиелік жұмыстардың балалар үйі мен интернаттардағы патриоттық пәні пәрменді екендігі анық байқалады. Ондай балалардың 32 дауыс, 30 % «елінің, халқының дағдыры» алаңдатады. Әсерлі үрдістер Өкінішке орай, зерттеудің бұл түрі әлеуметтік-экономикалық зерттеу барысындағы алғашқы сала еді. Онда қоғамдық тұрғыдағы осал балаларды барлау сатысы да енді ғана назарға ілінгендіктен зерттеудің әсерлі үрдістеріне мүмкіндік туа қоймаған. Болашақ күндерде мұндай зерттеудің нақтылы мән-жайын түбегейлі тәптіштеп алу қажет болады.
Жоғарыда айтылған мән-жайлардың туындаған себептері ата-анасының бақылауынсыз қалып, мемлекеттің бағып-қағуында қалған балаларға мемлекеттік органдардың жеткіліксіз бақылау жасамағандығында. Мемлекеттің ондай балаларға деген саясаты балалар- ды қаржылық жағынан ғана қамтып, бірақ олардың дамып, жетілуі мен қоғамға кірігуіне ешқандай жәрдем жасамайды. Осындай саясаттың салдарынан балалардың басым көпшілігі болашақтарына сенімсіздікпен қарайды, жоғарғы оқу орындарына түсе алмаймыз-ау деп қорқақтайды, баспана алу мәселесіне сенімсіздік білдіреді, қазіргі оқуларына деген бәсекелестікке ұмтылыстары аз.
Егер жағдайдың мән-жайы осы күйінде қала берсе, тақау уақыттарда көптеген әлеуметтік проблемалар туындайтыны сөзсіз. Ең алдымен, балалардың болашақ қоғамнан жырақтап қалуына байланысты ер жеткенде білім алуға деген қажеттілігі аз, мамандық пен іс меңгеруге жетілмеген, Интернетке қабылетсіз, тұтастай алғанда, бәсекесіз топ пайда болады. Зерттелген балалардың анықтамасына қарағанда, жоғарыдағы жағдайлардың салдарынан, балалардың көпшілігі белгілі өңірдің жұмыссыздарының санына қосылады, заң бұзушы азаматтардың қатарын толтырады. Демек, ата-анасының қарауынсыз қалып, мемлекеттің асыруында саналатын балаларға деген саясат олардың жетілу барысында, жастар саясатындағы, бәсекее қабылетті ел азаматын өсіруге бағыттауды жүзеге асыруды туғызады.
41 «М ЕМ Л ЕК ЕТ ТІ К ТҰ Р ҒЫ Д АН Қ О Р ҒА УМ ЕН Қ АМ ТА М АС Ы З Е ТІ Л ГЕ Н б А Л А Л АР Д Ы ң Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К- Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Қ ҰҚ Ы ҒЫ Н С АР Ап ТА У» Кеңес беру Атырау өңірі мен «Қазақстандағы тәуелсіз жеткіншектер» ұйымы негізінде тәрбиеленген ба- лалар үйі мен интернаттағы балалардың аймақтық саясаттарын жетілдіру мақсаты жастардың өркендеуі бағыты мен бәсекелестік бағдарының мүдделі негізі болуға тиісті. Жергілікті атқару органдарына арнау:
➣ Мерзімді уақыттарда (жылына бір рет) мониторингтер және балалар үйі мен интернаттар • турасында сұрақтарға жауаптар қайтаруды жариялап отырудың мүмкіндігін қарастыру. Көрсетілген мекемелердің тәрбиеленушілері жөнінде олардың мұқтаждары мен • қажеттері жөнінде мезгіл-мезгіл анықтамалар жүргізіп отыру. Денсаулықты көтеру, науқастарды емдеу мақсатында, мемлекеттің салауатты өмір құру • саясатын қолдауы мақсатында, балалар үйі мен интернаттарға қамқорлық көрсетуді қамтамасыз ету жолдары. Жарыс сөз түрлері, еріктілер, коммуникациялық бизнестер, тұсаукесерлік өнегелерге • дағдылану, сараптау жолымен ой қорыта білу нысаналарын бағытқа ала білуді жастардың өкіметтік емес ұйымдарына гранттар беруді қамтамасыз ету жолдары. Балалар үйі мен интернаттардың әкімшіліктеріне:
➣
• нұсқасы бойынша) компьютерлік кластарды, Интернетті пайдаланудың мүмкіндігін жасауға жол ашу. Тәрбиеленушілерді ынталандыру мақсатында жастардың өкіметтік емес ұйымдарымен • қарым-қатынас жасауды жетілдіре түсу. Жастар ұйымдарымен, бизнес-компаниялармен кәсіби бағдарлар жасау мақсатында • қысқа мерзімдік курстар өткізуді қарастыру. Мүдделерін қанағаттандыру, айтыстар жүргізу, еріктілердің қамқорлық іс-шарасын • жүргізу мақсатында клубтар ұйымдастырып, олардың ой-жүйелерінің қалыптасуын, моральдық, сана-сезімдік жетілулерін дамыту. Тәрбиеленушілердің күнделікті қам-қаракеттен жекеленіп, өздеріне тән бөлекше орын- • дар ұйымдастыруларына икемдіктері. Қызметкерлердің (ұстаздар мен тәрбиешілер) кәсіби біліктіліктерін үнемі жетілдіріп • отырулары. Жастар ұйымдарына:
➣ Ата-аналарының қамқорлықтарынан сырт қалып, толықтай немесе жартылай • мемлекеттік қамқорлықтағы балалардың жан-жақты жетілулеріне мүмкіндік жасау. Балалар үйі мен интернаттарда тәрбиеленушілерге байланысты олардың • мұқтаждықтары мен қажеттіліктеріне сай келетін тәрбиелік істердің стратегиясын қалыптастыру. Тәрбиеленушілердің балалар үйі мен интернаттардан сырт жерлердегі де тұрақты ын- • таларын қалыптастыру. Балалар үйлері мен интернаттардағы басқарушылық қызметкерлері мен балалардың • қарым-қатынас дамуын, үйлесуін қамтамасыз ету. 42 Ж АС ТА Р Ж Ә Н Е Қ О ҒА М : « Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К Ж Ә Н Е Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Ә Д ІЛ Д ІК » Осы мекемелердегі тәрбиеленушілермен жұмыс істеу барысында халықаралық • тәжірибелерді жүзеге асыра беру. Балалар үйлері мен интернаттардағы тәрбиеленушілермен тұрақты жұмыс істеп, әртүрлі • тренингтер мен семинарлар ұйымдастырып, олардың бәсекелестік қабылеттерін жетілдіре беру. бұдан ары да зерттей түсу тақырыптары Бұл тақырыптар бойынша әлі де қосымша зерттеулер жүргізуді қажет етеді, өйткені бір ғана зерттеу белгілі проблеманы жекелей қырынан ғана көрсетіп, мерзімдегі жағдайдың көрінісін суреттейді Алайда, зерттеуді жалғастыра беру мәселелердің ішкі көріністерін нақтылауға, оның құбылыстарын танытуға жол бастайды. Әлеуметтік, экономикалық, ғылыми, қолданбалы зерттеулерді балалардың келелі істеріне орай жүргізу жөні мемлекет тарапынан іске асырылуы тиіс. Ең бастысы, мұндай зерттеулер балалардың мұқтаждықтары мен қажеттіктеріне, негізгі мүдделеріне айқын бағытталуы керек. 43 Ж АС ТА Р Ж Ә Н Е Қ О ҒА М : « Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К Ж Ә Н Е Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Ә Д ІЛ Д ІК » ЖАЗбАЛАР ҮшIН
44 Ж АС ТА Р Ж Ә Н Е Қ О ҒА М : « Ә Л ЕУ М ЕТ ТІ К Ж Ә Н Е Э КО Н О М И К А Л Ы Қ Ә Д ІЛ Д ІК » ЖАЗбАЛАР ҮшIН
жүктеу/скачать 329,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|