Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық



Pdf көрінісі
бет9/248
Дата06.01.2022
өлшемі3,26 Mb.
#14345
түріБағдарламасы
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   248
Байланысты:
zhubaeva o khkh gasyr basyndagy kazak tili zhonindegi zertte

сһ, орысшада х, араб-парсыда х дыбысы 
қазақша қатты сөзде қ, жұмсақ сөзде к жазылсын. Мысал: 
Мұхтар – Мұқтар, хайыр – қайыр, chimik – химик, techik – 
текнік. Сһ – х деген тілдің артынан шығатын үнсіз спирант 
дыбыс. Мұның к-ден айырмасы к тілдің артынан шығатын 
үнсіз (глухой) болса да, спирант емес. Ал қ – үнсіз артқы ды-
быс болғанмен, шалғай артта, жана спирант емес. Сондықтан 


20
21
сһ-қа к сəл тумалас, қ сəл алыстау. Сондықтан жұмсақ сөзде 
сһ-ны қазақ к қылады: techik – текник, кухня – көкəне. Жуан 
сөзде қ қылады: хат – қат, хазина – қазына, хабар – қабар. 
Дыбыс тілдің артына кетсе, қатайып, алдына келсе, жұм-
сарады. 
Ауропа тілінен орысшаға 
8. 
ц болып кірген дыбыстар 
қазақша  с  жазылсын,  мысал:  офицер – əпесер,  станция – 
станса... 
Бұл ц орыста көбінесе ауропаның ti дыбысынан шыққан 
(немісше clie station, прансозша la station) t+s болып құралған 
дыбыс.  T-s  екеуі  де  алғы  тіл-тістен  шығатын  үнсіздер, 
айырмашылығы – t – өткелсіз,  s  –  өткелді  (спирант):  сон-
дықтан шығысы бір екі дыбыс басын бір жерге қоса алмай, 
қазақ артикуляциясы ц-ды тек жалғыз с қылған. Бұл баяғы 
іріту заңы. Орыстың жалғау жана өзінің ц дыбысы да бар. 
Оған да осы айтқанымыз келеді: мысал: купец – копес, көпес, 
күпзі, церковь – селкеу. 
Ескерту:  амалсыздан  кісі  атындағы  ц-ды  ts  қып  жазуға 
болады: Поволоцкий – Поболотскій
Ауропа, араб-парсы сөздері басына келетін 
9. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   248




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет