Жерді қашықтан зондтау саласының даму тарихы

Электромагнитті сәулеленетін заттар мен ортаның әрекеттесу сипатын анықтайтын белгілер

жүктеу/скачать 11,81 Mb. бет 18/75 Дата 20.12.2023 өлшемі 11,81 Mb. #141386

Бұл бет үшін навигация:

• Спектрометрлік әдістің
• Фотоэлектрлік әдіс

21. Электромагнитті сәулеленетін заттар мен ортаның әрекеттесу сипатын анықтайтын белгілер Қашықтықтан зондтау кезінде электромагниттік сәулеленудің таңдалған диапазонының мүмкіндігін дұрыс пайдалану үшін күн радиациясы ағыны мен ол түсетін орта арасындағы әрекеттесудің түрі мен қарқындылығын, сәулелену толқынының ұзындығы мен ортадағы заттарға тәуелділігін ескеру қажет. Заттардың сәулелену спектрі мен атомдық және молекулалық құрамы диапазондарды анықтайды, оларда электромагниттік толқындар шағылысады, немесе Жер бетіндегі заттар, сондайақ дененің қайталама жылуды сәулелендіру қабілеті жұтылады. Қашықтықтан зерттеуге қызығушылық тудыратын объектілердің көрінетін инфрақызыл және микротолқынды сәулелену алаңында өзінің ерекше шағылысқан, жұтылған және қайталама жылумен сәулеленген спектрі бар, олар бірқатар белгілерге тәуелді: – альбедо, электромагнитті сәулеленудің құлайтын ағыны қарқындылығының шағылысқанға ара-қатынасы ретінде; – жылу өткізу коэффициенті, белгілі бір температура кезінде уақыт бірлігі үшін дененің кеңістікке бөле алатын жылу мөлшерінің өлшемі ретінде; – жылу сыйымдылығы, белгілі бір көлемдегі осы жылуды жинақтау шарасы ретінде; – жылу өткізу мен жылу инерциясының коэффициенті,температура өзгерісіне объекті әрекет ететін уақыт өлшемі ретінде. Осы белгілермен қатар, объектілердің спектрлік сипаттамаларына ЖҚЗ-ның тәуелсіз параметрлері әсер етеді: – жергілікті жердің топографиясы; – тікелей күн сәулеленуіне қатысы бойынша беткейден шағылысатын бағдары; – түсірістердің уақыты мен маусымы; – өсімдіктер немесе олардың жоқтығы; – топырақ-өсімдік жамылғысының тығыздығы, қуаты мен ылғалдануы; – метеожағдай. Мынау қосымша Жер бетіндегі және атмосфера арқылы өткен кездегі күн энергиясының шағылысуы мен жұтылуының негізгі процестерінің сұлбасы 2.1-суретте берілген. Объектілердің спектральді сипаттамалары оларда тікелей сәулеленуді алады. Содан кейін олар ЖҚЗ айырып жазылған кезде, қорытындыланады және пайдаланылады. Объектілердің спектрлік сипаттамалары олардың ажырату белгілері болып табылады. Сондықтан тақырыптық түсірістер кезінде олардан келетін энергия ағынының тек ол зерттелетін объектіні барынша күрт оқшаулайтын диапазонда ғана тіркеу тиімді. Объектілердің шағылысу қабілетін бағалау үшін көбінесе жарық коэффициенті қолданылады. Жарықтың интегралдық коэффициенті (жарық коэффициенті) бұл берілген бағыттағы осы беткейдегі жарықтың тең бірлікте шағылысу коэффициентімен үстіңгі бетте мінсіз шашырайтын және беттік сияқты жарықтандырылған жарыққа арақатынасы: r=B/B0 Сонымен қатар, (r) жарықтың спектрлік коэффициенті болып бөлінеді, ол спектрдің тар зонасының монохроматикалық сәулеленуі үшін объектінің шағылысу қабілетін сипаттайды. Әртүрлі табиғи құралымдар мен жасанды объектілер жарығының коэффициенттері әртүрлі әдістермен анықталған және көптеген ғылыми жұмыстарда келтіріледі. 2.3-кестеде олардың бірінің нәтижесі келтірілген. Жарықтандырудың осы коэффициенттерін пайдалана отыра, қоршаған фонға қатысы бойынша объектінің айқындалу деңгейімен анықталуы мүмкін. Бұл үшін жарықтың қарамақарсылығы түсінігі қолданылады, қарама-қарсылық ретінде объекті (Во) мен фон (Вф) жарықтылығы арасындағы айырмашылықтың фон жарықтылығына арақатынасы түсініледі: К=(Во-Вф)/Вф Кестелік нысанмен қатар, әртүрлі объекті жарықтарының коэффициенттері туралы мәліметтер кесте түрінде берілуі мүмкін. Тәжірибелік жолмен белгілі болғандай, әртүрлі геометриялық жағдайларда өлшеу кезінде жарықтану коэффициенттері өзгерісін өзгертуді қажет етпейді. Сондықтан өлшеу практикасында Күнге қатысты азимуты 90  -тең надирге стандартты бағыттау үшін өлшеу жүргізеді, бұл жағдайда айнамен шағылысудың ықпалы өте төмен. Жарық коэффициенттерін өлшеу зертханалық жер беті жағдайларында және әуе кемелерінен әртүрлі әдістермен жүргізіледі. Оларды шартты түрде фотометрлік, спектрометрлік және фотоэлектрлік әдіс деп бөлуге болады. Фотометрлік әдіске зерттелетін және эталондық объектілердегі жағымсыз фотобейнелеудің оптикалық тығыздықтарының өлшемі бойынша жарықты анықтау әдісі жатады. Әдістің қателігі 7-10 құрайды. Спектрометрлік әдістің мәні – спектограмманы спектрометрдің арнайы аспаптарымен, спектрометрлермен, телефотометрлермен, спектрографтармен алуда. Әдістің дәлдігі 10 шамасында. Фотоэлектрлік әдіс жиірек қолданылады, спектрометрдің тез іс-әрекет ететін фотоэлектрлік спектрлік аспабы пайдаланылады. Осындай аспаптың дәлдігі 1-5 құрайды. Мәліметтер цифрлық түрде немесе кесте түрінде тапсырылады. жүктеу/скачать 11,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу: