Жұлынның құрылымдық үйлесуі. Жұлынның қызметтері
Жұлынның рефлекторлық қызметі
жүктеу/скачать 9,29 Mb.
|
| 5. Жұлынның рефлекторлық қызметі.
Адамда байқалатын көптеген рефлекстер жұлыннын кызметіне байланысты. Мысалы, тізе рефлексі. Бұл рефлексті санның төрт басты бұлшық етін тітіткендіріп байқауға болады. Тізе рефлексінің жасқа тәуелді айырмашылықтары болады. Бір жастан кейін жасқа әруақытта пайда болуы мүмкін, бірақ та айқын болмайды. 8-23 жас аралықтарында тізе рефліксін әруақытта байқауға болады. Жұлын зақымдалса (ісік пайда болу, жарақаттану т.б.) оның өткізгіш жолдары зақымдалса, дененің түрлі бөлімдерінің сезімталдығы жоғала бастайды, бұлшық еттердің өздігінен жиырылуы бұзылады (сал болу) және басқа да өзгерістер байқалады. Жұлынның жүйке орталықтары зақымдалса, рефлекстер пайда болмайды немесе пайдп болған рефлекстер жойылып кетеді.Жұлынның алдыңғы және артқы бетіндегі ұзыннан ұзақ созылып жатқан сай болады, пішіні цилиндр тәрізді болып келеді. Бала төрт жасқа келгенде алдыңғы және артқы диаметрі ересек адамдарға жақындау болады. Алты жастан кейін жұлын көлденеңіне қарай көбірек өседі. Мойын және бел бөлімдері жуандау болып бітеді. Он екі жаста жұлынның диаметрі екі есе өседі. Жұлын жатқан омыртқа қуысының диаметрі 5-7 жасқа дейін едәуір үлкейеді. Омыртқа қуысының бұл жаста өсуі жұлын көлемінің жоғарлауына байланысты.Жұлынның рефлексті қызметі кимылды камтамасыз етеді. Жұлын аркылы осы рефлекстердің доғалары өтеді, бұлшык еттердің жиырлуы да соларға байланысты. Тізе рефлексі қарапайым кимыл рефлексіне мысал бола алады: ол тізенің төменгі жағындағы сінірін кенет ұрған кезде аяктың тез көтерілуінен байкалады. Жұлын рефлекстерін екі үлкен топқа бөледі: соматикалык, яғни дене кимыл рефлекстері және вегетативтік, яғни ішкі мүшелердін рефлекстері. Бірінші топқа балтыр еттерінің катысуымен іске асатын тізе рефлексі; балтыр еттерімен орындалатын ахилл рефлексі т. б. ,Күрделі рефлекстерге мыналар жатады: Магнустын мойын рефлекстері мойын еттерін ғана козгалтып қоймай, бұғана, иык, арқа еттерін де жиырылтып іске қосады. Бұл топка қасыну, енкею, шалкаю, оңға-солға бұрылу, жүру, жүгіру рефлекстері жатады.Екінші топқа ішкі мүшелердің қатысуымен орындалатын рефлекстер жатады. Олар жұлынның бүйір және алдынғы мүйізшелерден шығатын нервтермен баскарылады. Бұларға тыныс алу, ішек-карынның қозғалу рефлекстері куықтың зәр шығару рефлекстері жатады.Вегетативтік рефлекстер бір-бірімен карым-қатынаста болады. Мысалы, Гольц рефлексі: ішті соғып калған да жүрек рефлекстері тежеледі. Ашнер рефлексі бойынша көзден шыккан ауырсыну мәліметі жүректін соңғы ыргағын бәсендетеді. Демек, жұлын рефлекстері өзара бір-бірімен қарым катынаста болады. Бұл реттеу және үйлесімділік мидыи катысуымен де іске асады. жүктеу/скачать 9,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|