Дереккӛз:ҚРИИДМКӛліккомитетініңақпараты[2] Коммуналдық парктің тасымалдау кӛлемі 2019 жылы Алматы тасымалдарының жалпы кӛлемінде 65% - ды қҧрағанын және қала маршруттары бойынша ӛтемақы қажеттілігі шамамен бірдей екенін ескере отырып, қалалық парктердің жалпы қажеттілігі 5,7 млрд.теңге деңгейінде деп қорытынды жасауға болады.
2019 жылы тасымалдаудан тҥскен кірістер 40 млрд. теңгені қҧрады, субсидияларды тӛлеу 36 млрд.теңге мӛлшерінде айқындалды. Осылайша, Алматы қаласы бойынша ӛтемақыларға қажеттілік жиналған кірістердің шамамен 15% - ын және тасымалдарды жҥзеге асыруға талап етілетін жалпы соманың шамамен 7,5% - ын қҧрайды.
Еліміздің кейбір қалаларында (Нҧр-сҧлтан, Қарағанды) жолаушылардың жеңілдетілген санаттарының тізбесі мен жеңілдіктер деңгейін Алматымен салыстыруға болады. Бірақ Қазақстанның кӛптеген ӛңірлерінде жеңілдетілген Санаттар санының аз болуы және жеңілдікті жолаушылардың ҥлес салмағының аз болуы салдарынан ӛтемақыларға қажеттілік шамамен екі есе тӛмен.
Саны 200 мың халқы бар қалалар ҥшін жолаушылардың жеңілдікті санаттарының жол жҥргені ҥшін ӛтемақыларға болжамды қажеттілік 280 млн.теңгені қҧрайды, Саны 350-400 мың адам қалалар ҥшін ӛтемақыларға қажеттілік 570 млн. теңгені қҧрайды, миллионер қалалар ҥшін (Нҧр-сҧлтан, Шымкент) ӛтемақыларға қажеттілік 2-ден 3 млрд. теңгеге дейін жетуі мҥмкін. Бҧл кӛрсеткіштер елдің кӛптеген ӛңірлері бойынша тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялауға бӛлінетін сомадан едәуір кӛп, дегенмен олар субсидиялаудың осы кӛлемдерінің ішінде отыруы тиіс.
Тасымалдаушылардың тасымалдарды ҧйымдастыруды қаржыландыру ҥшін екінші табыс кӛзі-бҧл жол жҥру тарифтерін есептіден тӛмен белгілеу салдарынан кәсіпорындардың шығындарын субсидиялау.
Белгіленген және есептік Тарифтердің ара қатынасы бар ережені Алматы қаласының мысалында суреттейміз. Белгілі болғандай, қалада тасымалдау тарифі 2012 жылы 80 теңге мӛлшерінде белгіленген және содан бері ӛзгерген жоқ. 3-қосымшада Алматы қаласының маршруттары бойынша жолаушылардың жеке жол жҥру тарифтері және 2019 жылға қажетті субсидия кӛлемі келтірілген.
3-қосымшадан кӛріп отырғанымыздай, есептік тариф белгіленген тарифтен бірнеше есе асады. Республиканың басқа ӛңірлері бойынша да осындай жағдай. Сараптамалық талдау кӛрсеткендей, ел ӛңірлерінде есептік тарифтер кезінде 150-200 теңге шегінде ӛңірге және маршрутқа байланысты тарифтер 60-80 теңге мӛлшерінде белгіленген.
Қазақстанның кӛптеген облыстарындағы маршруттарда тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялау ішінара немесе толық жҥргізілмейді. 13-кестеде ел ӛңірлері бойынша тасымалдаушылардың 2018 және 2019 жылдардағы шығындарын субсидиялау кӛлемдері келтірілген. Бҧл кестеде ҚР ИИДМ Кӛлік комитетінің деректері келтірілген.
Кесте 13. Ӛңірлер бӛлінісінде қалалық маршруттарды субсидиялау