Тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялау бойынша қабылданған шаралар және автобус тасымалдарын дамытудың 2018-2020 жылдарға арналған кешенді бағдарламасының (жол картасы) орындалуын талдау.
2016-2020 жылдары қоғамдық ҧйымдар орталық уәкілетті органмен бірлесіп автобус тасымалы саласындағы проблемаларды шешу бойынша айтарлықтай жҧмыс жҥргізді. Барлық нормативтік қҧқықтық актілерге ӛзгерістер енгізілді және нақты шешімдер қабылдаумен кеңестер ӛткізілді. Атап айтқанда, 2019-2020 жылдары жетекшілік ететін Вице-министрдің тӛрағалығымен ҚР ИИДМ-де және Қазақстан Республикасының Вице-Премьер- Министрі Р. В. Склярдың тӛрағалығымен Қазақстан Ҥкіметінде кеңестер ӛткізілді.
Қоғамдық ҧйымдардың ҚР Ҥкіметіне ӛтінішінен кейін ҚР Премьер- Министрінің ӛкімімен 2018-2020 жылдарға арналған автобус тасымалдарын дамыту жӛніндегі кешенді бағдарлама (Жол картасы) (бҧдан әрі – МҤ) (есепке 1-қосымша) қабылдануы ірі іс-шаралардың бірі болды. Бҧл бағдарламада автобус тасымалдарын дамыту жӛніндегі негізгі іс-шаралардың бірі тарифтік комиссиялар қҧру және тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялау болып табылады.
МҤ ережелерін іске асыру мақсатында қоғамдық ҧйымдардың бастамасы бойынша ҚР ИИДМ Кӛлік комитеті және жетекшілік ететін Вице-министр әкімдіктер мен жолаушылар тасымалдаушылар қауымдастықтарының ӛкілдерімен бірқатар кеңестер ӛткізді. Осылайша, ҚР ИИДМ, "Атамекен" ҦКП, ЖАО ӛкілдерінің, ЗТБ тӛрағалары мен жолаушылар тасымалдаушыларының қатысуымен ДК орындау бойынша кеңестер Павлодар, Қостанай қалаларында және Алматы қаласында BUSWORLD CENTRAL ASIA 2019 автобустарының халықаралық кӛрмесін ӛткізу кезінде ӛткізілді.
"2018-2020 жылдарға арналған автобус тасымалдарын дамыту жӛніндегі МҤ орындалу барысы туралы қысқаша ақпарат" деген 15-кестеде кейбір ӛңірлер бойынша осы бағдарламаның орындалу барысы келтірілген. Айта кету керек, бірқатар кемшіліктерге қарамастан, жалпы МҤ паркті жаңарту және ӛңірлерде субсидиялау ӛндірісін бастау ҥшін ҥлкен маңызға ие болып, бҧл ҥдеріске серпін берді. Осылайша, отандық автоӛнеркәсіпті дамытуға және елдің автобустар паркін жаңартуға бағытталған осы бағдарламаның мерзімін ҧзартуды қамтамасыз ету орынды.
2021-2023 жылдарға арналған автобус тасымалдарын дамыту жӛніндегі келесі МҤ ҥшін мынадай ережелер ҧсынылады:
тарифтік комиссиялар қҧруға және тасымалдаушылардың шығындарын міндетті тҥрде толық субсидиялауға қатысты Қолданыстағы кешенді бағдарламаның алғашқы екі тармағын қайта қосу;
Қазақстанның барлық қалаларында ЭБ жҥйесін енгізу туралы тармақты енгізу;
Қазақстанның барлық қалаларында ҚҚТ қҧру туралы тармақты енгізу.
Кесте 15. 2018-2020 жылдарға арналған автобус тасымалдарын дамыту жӛніндегі кешенді бағдарламаның (жол картасы) орындалу барысы туралы қысқаша ақпарат
№
Мәселеніңатауы
Алма- ты
Пав- лодар
Қоста- най
Шым- кент
Петропав- ловск
Ақ- тобе
Талды- қорған
Кӛк- шетау
Орал
Қара- ғанды
1.
Тарифтік комиссияны Әкімдікпен қҧрды
ма?
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Иә
Иә
Иә
2.
Әкімдіктің тарифтік комиссиясы анықтаған есептік тарифтің шамасы
қандай?
150 т.
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
185т.
-
3.
ЖАО белгілеген тарифтің шамасы
қандай?
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80 т.
80т.
4.
Тҧрақты әлеуметтік маңызы бар маршруттардың тізімі бекітілді ме?
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Иә
5.
Облыс бюджетінде тасымалдаушылардың шығындарын
субсидиялау ҥш жылға белгіленген бе?
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
6.
Әлеуметтік маңызы бар автобус маршруттары бойынша залалдар ҥшін тасымалдаушыларға 2018 жылы
тӛленген субсидиялардың сомасы қандай?
-
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
178
млн.т.
?
7.
Тасымалдаушыларға 2019 жылға қанша
субсидия жоспарланған?
32,7
млрд. т.
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
191
млн.т.
-
8.
Ағымдағы жылдың бірінші тоқсанында авиатасымалдаушыларға тӛленген
субсидия сомасы?
-
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Жоқ
40
млн.т.
35.5
млн.т.
Дереккӛз:ҚРИИДМКӛліккомитетініңақпараты[2]
57
Сондай-ақ, автобус жолаушылар тасымалы саласының қаржылық- экономикалық жағдайы туралы ақпарат еліміздің жоғары басшылығына ҧсынылғанын және 24 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Қ. Тоқаев ҚР Ҥкіметінің кеңейтілген отырысында бірқатар проблемаларды, оның ішінде бизнес шығындарын субсидиялаудың болмауына жол бермеуді атап ӛтті.
Кеңес барысында ҚР Ҥкіметіне екі ай мерзімде осы саладағы жағдайды тҥзету бойынша тиісті шаралар қабылдау тапсырылды.
Қазіргі уақытта ҚР ИИДМ субсидиялау қағидаларына ӛзгерістер енгізуге бастамашылық жасады.
Тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялаудың болмауы проблемасын шешу бойынша 2019 және 2020 жылдары ҚР ИИДМ-ге сала қауымдастықтарының ҧсыныстары жіберілді.
7-қосымшада ҚР ИДМ м.а. 25.08.2015 № 883 бҧйрығымен бекітілген әлеуметтік маңызы бар жолаушылар тасымалын жҥзеге асыруға байланысты тасымалдаушылардың шығындарын бюджет қаражаты есебінен субсидиялау қағидаларына (бҧдан әрі – субсидиялау қағидалары) ӛзгерістер енгізу бойынша ҧсыныстар берілген. Бҧл ҧсыныстар covid-19 пандемиясы кезеңінде тасымалдаушылардың жағдайының нашарлауына байланысты. Ӛңірлік қауымдастықтар осы жоба бойынша ӛз ҧсыныстарын ҧсынды (8-қосымша).
Сондай – ақ, ҚР ИИДМ ӛңірлік қауымдастықтармен және ЖАО-мен келісілген ҚР-да автомобиль кӛлігінде қалалық жолаушылар тасымалын дамыту жӛніндегі шаралар кешенінің (бҧдан әрі-шаралар кешені) жобасын әзірлегенін атап ӛткен жӛн, ол ҚР Премьер-Министрінің 2020 жылғы 25 қарашадағы ӛкімімен бекітілген. Оған келесі ережелер кірді:
тҧрақты автобус маршруттарында жол жҥру тарифін есептеу ҥшін автоматтандырылған жҥйені енгізу.
Бҧдан басқа, осы мәселені пысықтауға ауыстыру арқылы коммуналдық парктер қҧруға тыйым салу туралы ереженің тҧжырымдамасы ӛзгертілді.
Сонымен қатар, ережелердің біршама қысқаруына қарамастан, ӛңірлер қауымдастығы проблемаларды шешуге деген ӛз ҥмітін ҚР-да алғаш рет Ҥкімет бекіткен автобус тасымалдарын дамыту бағдарламасымен байланыстырады.