К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев
Экономикалық нарық деректеріне сəйкес кəсіпорынды
жүктеу/скачать 6,33 Mb. Pdf көрінісі
|
| 10.2.2 Экономикалық нарық деректеріне сəйкес кəсіпорынды
экономикалық талдау Өнімді өткізу көлемін сипаттайтын негізгі жалпы көрсеткіш-өткізілген өнім (РП). Өнімді өндіру және өткізу көлемі табиғи, шартты-табиғи және құндық өлшеуіштерде көрсетілуі мүмкін. Жалпылама көрсеткіштер шығындарды бағалау арқылы алынады. Өнім өндіру көлемін сипаттайтын негізгі жалпы көрсеткіштер: 1.Жалпы өнім (ВП); 2.Тауар өнімі (ТП). - жалпы өнім-бұл аяқталмаған өндірісті қоса алғанда, барлық өндірістік өнімдерді, орындалған жұмыстар мен қызметтерді шығару; - аяқталмаған өндіріс қалдықтарын және ішкі экономикалық айналымды қоспағанда, бірінші көрсеткіштен ерекшеленетін тауар өнімдері. Сату көлемі өнімді сатып алушыларға жөнелту немесе төлем бойынша анықталады. Салыстырмалы, жоспарлы және қолданыстағы бағаларда көрсетілуі мүмкін. Өндірістік бағдарламаның орындалуын бағалау үшін заттай көрсеткіштер (дана, тонна, метр және т.б.) маңызды мәнге ие. Олар біртекті өнімдердің жекелеген түрлері мен топтары үшін өнімді өндіру және сату көлемін талдауда қолданылады. Шартты табиғи көрсеткіштер, сондай-ақ шығындар өндіріс көлемін жалпылама сипаттау үшін қолданылады. Өндіріс көлемін талдау өсу мен өсудің негізгі және тізбекті қарқынын есептеу арқылы жалпы және тауарлық өнімнің динамикасын зерттеуден басталады. Кәсіпорын сататын және сататын өнімдердің көлемі бір-бірімен байланысты. Бұл қатынасты тауарлық өнімнің балансымен сипаттауға болады. Оның түрі кәсіпорындағы сатудан түскен кірісті анықтау әдісіне байланысты. Егер кәсіпорындағы кіріс тауарлық өнімді жөнелту арқылы анықталса (есептеу әдісі бойынша), онда тауарлық өнімнің балансы келесідей болады: Т П + ГПн = РП + АІЖК ; мұнда - ТП, ТП-тиісінше тауарлық және өткізілген өнімнің құны; - ГПн, ГПк-тиісінше талданатын кезеңнің басындағы және соңындағы қоймадағы дайын өнімнің қалдықтары. Осыдан: РП = ТП + ГПн-ГПк; Егер кәсіпорындағы кіріс жөнелтілген өнімді төлеу арқылы анықталса (кассалық әдіс), онда тауарлық өнімнің балансын келесідей жазуға болады: ТП + ГПн + ОТн = ТП + ГПк + ТББ; мұнда 268 - ТББ, ТББ-тиісінше, талданатын кезеңнің басында және соңында сатып алушылар тиеп-жөнелткен және төлемеген өнімнің қалдықтары. Осыдан: РП = ТП + ГПн + ОТн-ГПк-ТББ; Тауарлық өнім балансынан туындайтын бұл модельдер өнімді сату көлемінің өзгеруін факторлық талдау кезінде қолданылады. Өндіріс көлемін талдау, әдетте, екі бағытта жүзеге асырылатын тауарлық өнімді шығару көлемін талдаудан басталады: 1. Тауар өнімін шығару жөніндегі жоспардың орындалуы бағаланады; 2. Тауар өнімдерін шығару динамикасы талданады. Тауарлық өнім шығару көлемін талдауды сатылған өнім көлемін талдаумен байланыстырған жөн, яғни. соңғы нәтижеге назар аудару керек. • Өндіріс және сату көлемін талдау құндық та, заттай да өлшеуіштерде де жүргізіледі. Олардың өзгеру қарқынын салыстыру келесі қорытынды жасауға мүмкіндік береді: • егер құн көрсеткішінің өсу қарқыны табиғи өсу қарқынынан жоғары болса, онда бұл негізінен өнім бағасының өсуіне байланысты; • егер керісінше болса, онда өнімді шығару және сату көлемінің өзгеруі оның нақты көлемінің өсуіне байланысты. Өнімді сатуды талдау мыналарды қамтиды: 1. Өнімді өткізу бойынша жоспардың орындалу деңгейін анықтау; 2. Өнімді өткізу динамикасын талдау; 3. Іске асыру көлемінің өзгеруіне әсер ететін факторларды анықтау және өлшеу; 4. Шарттық міндеттемелердің орындалуын талдау; 5. Іске асыру көлемін арттыру бойынша практикалық іс-шараларды анықтау. жүктеу/скачать 6,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|